।।শ্রীমদ্ভাগৱত।।
।।ষষ্ঠ স্কন্ধ।।
।।অজামিল উপাখ্যান।।
।।শ্রীকৃষ্ণায় নমঃ।।
।।মঙ্গলাচৰণ।।
।।দুলড়ী৷৷
জয় জয় জয় জগত জনক
জয় জগন্নাথ ৰাম।
পতিত পাতকী অন্ত্যজো নিস্তৰৈ
স্মৰণে যাহাৰ নাম।।
যাহাৰ আজ্ঞাক শিৰে ধৰৈ আতি
হৰি হৰ প্রজাপতি।
হেনয় ঈশ্বৰ কৃষ্ণক কৰোহো
সহস্র কোটি প্রণতি।।১।।
নমো ভগৱন্ত সততে কৰন্ত
যিটো ভকতক দায়া।
সৃষ্টি স্থিতি লয় কৰন্তে আছয়
কটাক্ষে যাহাৰ মায়া।।
যত অৱতাৰ বিভূতি যাহাৰ
যাৰ মহাহৰি নাম।
হেনয় ঈশ্বৰ কৃষ্ণক কৰোহো
সহস্র কোটি প্রণাম।।২।।
পৰম পাতকী দ্বিজ অজামিল
মলিন অধম বুদ্ধি।
নাৰায়ণ বুলি পুত্ৰক ডাকন্তে
সিয়ো ভৈলা মহা শুদ্ধি।।
পাপত নিস্তৰি সংসাৰক তড়ি
পাইলা বৈকুণ্ঠত স্থান।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে ৰচিলা শঙ্কৰে
অজামিল উপাখ্যান।।৩।।
........
৷৷ নৰকৰ স্থিতি।।
শুনা সভাসদ ভাগৱত পদ
নিশবদ হুয়া আতি।
কৃষ্ণৰ শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তনে কৰয়
প্রথমে পাপৰ শাস্তি।
যত মহা পুণ্য আপুনি উপজৈ
মিলাৱৈ মহা মুকুতি।
একেদায়ে তিনি কাৰ্য্য সাধে ভিন্নি
হেনসে হৰি ভকতি।।৪।।
পৰীক্ষিত নৃপে পুছন্ত শুকত
শুনা মুনি মহামতি।
কৃষ্ণৰ ৰুচিৰ চৰিত্ৰ শুনিলো
তোহ্মাৰ মুখে সম্প্রতি।।
সূৰ্য্য মণ্ডলৰ নক্ষত্র গ্রহৰ
কহিলা সমস্তে স্থিতি।
পৃথিৱী পৰ্ব্বত সৱাৰে প্রমাণ
শুনিয়া ভৈলো তৃপিতি।।৫।।
আৱে মুনিবৰ কহিয়ো দুস্তৰ
নৰকৰ কেনে স্থিতি।
কোন পাপে কোন নৰকত পড়ৈ
শুনিয়া উপজৈ ভীতি।।
কতেক নৰক কাৰ কিবা নাম
কৰিয়ো সৱে বিদিত।
শুনি মুনিবৰ দিলন্ত উত্তৰ
শুনা নৃপ পৰীক্ষিত।।৬।।
সাতো পাতালৰ তলৰ জলৰ
উপৰে যমৰ পুৰ।
অসংখ্যাত তাত দুস্তৰ নৰক
জুৰি আছে বহুদূৰ।।
তাতে মুখ্য মহা দুস্তৰ নৰক
চৌৰাশী লক্ষ হাজাৰ।
তাৰ গুণ নাম বর্ণাইবাক লাগি
শকতি আছৈ কাহাৰ।।৭।।
দুৰ্ঘোৰ নৰক দেখন্তে চমক
সাগৰ যেন কল্লোল।
শুনিয়া অপাৰ পাতকী প্রজাৰ
আতি আৰ্ত্তনাদ ৰোল।।
তাতে মহাঘোৰ আঠাইশ নৰক
শুনিয়ো নাম তাহাৰ।
ৰৌৰৱ তামিশ্র অন্ধতামিশ্র
পৰম দুঃখ নিকাৰ।।৮।।
কুম্ভীপাক কাল কৰ্দ্দম অসিপত্র
তপ্তশূৰ্ম্মি মহাদুঃখ।
লালভক্ষ ক্ষাৰ কৰ্দ্দম ৰাক্ষস
ভোজন শূকৰমুখ।।
সূচীমুখ মহা ৰৌৰৱ সন্দংশ
দন্দশূক বিশসন।
অয়ঃপান প্রাণ ৰোধ পূয়োদক
অবিচি কৃমিভোজন।।৯।।
বৈতৰণী অন্ধ কূপ পূয়োদক
বজ্ৰ কণ্টক শাল্মলী।
পৰ্য্যাৱৰ্ত্তন সাৰমেয়াদন
পৰম যাতনা স্থলি।।
অবটনিৰোধ সহিতে আঠাইশ
নৰক আতি দুৰ্ঘোৰ।
আনো আছে যত যাতনা তাহাৰ
কোনে কহি পাৱে ওৰ।।১০৷৷
পাতকী প্রজাৰ পৰম নিকাৰ
কৰন্ত কিঙ্কৰে শাস্তি।
যম পুৰ ছানি শুনিয়া সদায়ে
ঘোৰ আৰ্তনাদ আতি।।
অপ্রয়াসে পাপ কৰৈ নৰে ঐত
ভোগ কালে মহাদুখ।
পুণ্য কৰি জীৱ স্বৰ্গত বঞ্চয়
তহিতো নাহিকে সুখ।।১১।।
তৈৰ পৰা দেখে পৰৈ ইটো ভয়
শুনৈ আর্তনাদ যত।
কেতিক্ষণে খসি পৰৈ ইটো ভয়
নুগুচৈ সদা মনত।।
দিব্য স্বর্গ ভোগ ভুঞ্জৈ তথাপিতো
চিন্তায়ে ধাতু উপায়।
যেন কাটিবাৰ বন্দীৰ পিন্ধন্তে
খাৱন্তে সন্তোষ নাই।।১২।।
যত তপ তীর্থ যজ্ঞ যোগ দান
কৰি মহাপুণ্য সঞ্চৈ।
তথাপি কালৰ হাতৰ নেড়াই
ব্রহ্ম ভুৱনত বঞ্চৈ।।
কেতিক্ষণে কালে ধৰৈ ইটো ভয়
ব্রহ্মাকো নেৰৈ সৰ্ব্বথা।
কহিলো পৰম তথ্য নৃপবৰ
আৱে শুনা পাছ কথা।।১৩।।
............
।। উপদেশ।।
।।ছবি।।
ইটো মহাভাগৱত শুনিলাহা সভাসদ
দাৰুণ দুর্ঘোৰ যমলোক।
আয়ু যায় আলে জালে কেতিক্ষণে ধৰৈ কালে
যমপুৰে আৱে কেন হৌক।।
যি কাৰ্য্যে আকুল মন ইটো ভাৰ্য্যা পুত্র ধন
নাতেকে তাতেক সৱে মায়া।
তিলেকে সংযোগ হুই তিলকতে কিছু নুই
চঞ্চল মেঘৰ যেন ছায়া।।১৪।।
বিষয়ক কৰি ভোগ্য কৃষ্ণৰ সেৱাৰ যোগ্য
ভাৰতত নৰ কলেৱৰ।
আক পাই হেলাকৰি সদা নুসুমৰে হৰি
কিনো নৰ অধম পামৰ।।
শাস্ত্ৰৰো বুজিয়া মজ্জা সদায়ে কৃষক ভজা
হৈয়ো এক শৰণ কৃষ্ণত।
কৃষ্ণক কৰিয়ো সেৱ কৃষ্ণসে পম দেৱ
চিন্তা তান চৰণ মনত।।১৫।।
মায়াৰো ভাঙ্গিব কাপ তড়িবা যাতনা তাপ
যমৰো গুচিব সৱে দায়।
যাৰ নাম লৈলে তড়ি হেনসে বান্ধৱ হৰি
ইহ পৰলোকৰ সহায়।।
তানে শুনা গুণনাম হস্তে কৰা তানে কাম
মুখত নেৰিবা হৰিনাম।
এতেকে পাপক বঞ্চা অক্ষয় পুণ্যক সাঞ্চা
নিৰন্তৰে বোলা ৰাম ৰাম।।১৬।।
..........
।। নৰক যাতনা।।
৷৷ পদ।।
শুক নিগদিত শুনিয়োক নৃপবৰ।
যিবা পাপে যিবা নৰকত পৰৈ নৰ।।
শুনা সাৱধানে যেন নকৰয় নয়।
ইহাক শুনিলে হৱে পাতেকৰ ভয়।।১৭।।
ধৰ্ম্ম আচড়োক পাপ নকৰোক প্রাণী।
কৃষ্ণৰেষে আজ্ঞা ইটো জানি বেদ বাণী।।
সিজে মহাপাপ মাধৱৰ আজ্ঞাভঙ্গে।।
ভূঞ্জাৱে যাতনা তাক যমে সেহি খঙ্গে।।১৮।।
পৰ বিত্ত পৰ পুত্ৰ ভাৰ্য্যা যিটো হৰৈ।।
অন্তকালে আসি দূতে পাসে বান্ধি ধৰৈ।।
মহাভয় দেখাই তর্জ্জি গর্জ্জি দণ্ডে তাড়ৈ।
বলে নিয়া তামিশ্র নৰকে তাক পাড়ৈ।।১৯।।
দূতৰ মূৰ্ত্তিক দেখি কাম্পৈ সৰ্ব্ব গাৱ।
ক্ষুধায়ে তৃষায়ে আতি কৰৈ আৰ্ত্তৰাৱ।।
মহাপীড়া পাই মূৰ্ছ্ছা যায় মন্দভাগী।
মৰি মৰি জীয়ে দুনাই যাতনাক লাগি।।২০৷৷
ভাৰ্য্যাপুত্র এৰি ভূঞ্জৈ যিটো অহঙ্কাৰী।
স্বামীক বঞ্চিয়া খায় যিটো দুষ্টা নাৰী।।
হাতে গলে বান্ধি বিষ্ঠা মূত্রে মুখ ভৰি।
ভয়ঙ্কৰ ৰূপে দূতে দণ্ডে দুইকো ধৰি।।২১৷৷
যিমুখে খাইলেক চৰাৱয় সেহি গালে।
ঘোৰ অন্ধতামিশ্রত পেহ্লাৱে নিঢ়ালে।।
গোৰ কাটা গছ যেন পৰি থাকৈ আতি।
হোৱৈ অচেতন তাতে দূতে কৰৈ শাস্তি।।২২।।
যিটো মন্দমতি আতি জগতকে মোসে।
নিজ দেহ নিজ ভাৰ্য্যা পুত্র মাত্র পোষে।।
সেহি পাপে ৰৌৰৱ নৰকে পৰে যাই।
ক্ৰূৰ ৰূপ পশু বেঢ়ি মাংস ছিণ্ডি খাই।।২৩।।
যিটো মন্দমতি আতি একোৱে নুবুজৈ।
ব্যর্থে পশু পক্ষী মাৰি সকুটুম্বে ভুঞ্জৈ।।
মহা ৰৌৰৱত পৰে নাহিকে নিস্তাৰ।
ৰুৰু পশুগণে বেঢ়ি মাংস খাই গাৰ।।২৪ ।।
যিটো জীয়া পশু পক্ষী ধৰি আনি বান্ধে।
নাকাটা নামাৰা কৰি জীৱন্ততে ৰান্ধে।।
ধৰি যমদূতে তাক মেঘে যেন গর্জ্জে।
কুম্ভীপাকে তপত তেলত তাক ভাজে।।২৫।।
পৰম অধম যিটো কৰৈ ব্ৰহ্মবধ।
কালসূত্রে পৰি হোৱৈ শৰীৰ দগধ।।
অযুত যোজন মান মণ্ডল আকাৰ।
তপত তামৰ থোলা দেখি চমৎকাৰ।।২৬।।
তলত অগনি উপৰত সূৰ্য্যতাপে।
তাতে পৰি পোৰে ব্ৰহ্মবধী মহাপাপে।।
উঠে পৰি শোৱৈ কতো ত্রাসতে লৱড়ৈ।
ক্ষুধায়ে তৃষায়ে দেহা মুৰ্ছ্ছা গৈয়া পড়ৈ।।২৭।।
আঠকোটি হাজাৰ বৎসৰ তাতে পোড়ৈ।
তেবে ব্রহ্মবধ সিটো পুৰুষক ছাড়ৈ।।
ভুঞ্জিয়া যাতনা জীৱে পাতেকত তড়ৈ।
জন্মান্তৰে আসি ক্ষয়ৰোগী হুয়া মৰৈ।।২৮৷৷
বিনা আপদত যিটো নিজ ধর্ম্ম ছাড়ৈ।
যমদূতে ধৰি তাক অসিপত্রে পাড়ৈ৷৷
চাবুকে কোৱাৱে আতি ত্ৰাসতে লৱড়ৈ।
ছেদে অঙ্গ অসিপত্রে মূৰ্চ্ছা গৈয়া পৰৈ।।২৯৷৷
ঘোৰ তাল বনপত্ৰ খুৰতৰ ধাৰ।।
স্বধৰ্ম্ম ত্যাগীক কাটি কৰৈ বুন্দামাৰ।।
তেজি নিজ ধৰ্ম্ম পাষণ্ডৰ পাৱৈ গতি।
শুকৰ মুখৰ কথা শুনিয়ো সম্প্রতি।।৩০৷৷
বিনা অপৰাধে দণ্ডৈ যিটো ৰাজা চণ্ড।
ব্রাহ্মণসৱৰ শৰীৰত কৰৈ দণ্ড৷৷
শূকৰ মুখত চেপি ভুঞ্জাৱে নিকাৰ।
কলত জান্তিয়া যেন পেৰে কুসিয়াৰ।।৩১৷৷
ডাঁস মস মাখি জোক পোক পৰুৱাৰ।
ঈশ্বৰে নিৰ্ম্মিলা বৃত্তি ৰুধিৰে আহাৰ৷৷
পিৱন্তে গাৱৰ তেজ তাক যিটো মাৰে।
পৰৈ সিটো নৰ অন্ধকূপ অন্ধকাৰে।।৩২৷৷
ডাঁসে মসে সর্পে তৈতে খায় তাক বেঢ়ি।
নাহি নিদ্রা অতি আৰ্ত্তৰাৱে পাৰৈ গেৰি।।
কেঞ্চুক পিম্পৰা যেনমতে বেঢ়ি খায়।
ভুঞ্জৈ মহা যাতনা চেতন তাৰ নাই।।৩৩।।
বলি বিশ্বদেৱ পঞ্চ যজ্ঞ ধৰ্ম্ম নিজ।।
তাকে নিতে নকৰিয়া ভুঞ্জৈ যিবা দ্বিজ।।
কাক সম সিটো সৰ্ব্বভক্ষ অনাচাৰ।
পৰৈ কৃমিভোজন নৰকে কুলাঙ্গাৰ।।৩৪।।
ঘোৰ কৃমিকুণ্ড গোট লক্ষেক প্রহৰ।
ভুঞ্জৈ তাত দুঃখ শত সহস্র বৎসৰ।।
কোটি কোটি পলু শৰীৰক বেঢ়ি খায়।
পলুবিনে তাহাৰ ভক্ষণ আন নাই।।৩৫।।
ব্রাহ্মণৰ সুৱর্ণক যিটো চুৰি কৰৈ।।
বিনা আপদত সামান্যৰ ধন হৰৈ৷৷
সন্দংশ নৰকে যমদূতে পেলাই আনি।
ছিণ্ডৈ মাংস তপত সণ্ডাসে টানি টানি।।৩৬৷৷
অগম্যাগমন পাপ যি জনে আচৰৈ।
যিটো স্ত্রী অগম্য নৰত ৰতি কৰৈ৷৷
লোহাৰ প্রতিমা অগ্নিবর্ণ কৰি তাৱে।
চাবুকে কোৱাই নিয়া তাক সাৱটাৱে।।৩৭।।
জাতি অন্ত্যজাতিকো নবাছৈ মন্দমতি।
পৰ দাৰা পাপত সততে কৰৈ ৰতি।।
পৰম লম্পট পাপী একোৱে নবাছে।
বান্ধে পাৱে বজ্রকূট শিমলিৰ গাছে।।৩৮৷৷
গলত লগায়া ডোল উপৰক টানে।
বান্ধি পাৱে আজুৰি তলক লাগি আনে।।
শৰীৰৰ মাংস ছিণ্ডৈ নথাকৈ চেতনা।
কতবা বৰিষ ভুঞ্জৈ পাতকী যাতনা।।৩৯৷৷
লাজ কাজ এৰি পশু যেন স্বেচ্ছাচাৰী।
যিটো মন্দমতি দ্বিজে হৰৈ পৰনাৰী৷৷
পৰৈ তেজ পূঁজ বিষ্ঠা মূত্ৰৰ সাগৰে।
সহস্র বৎসৰ মানে তাকে ভুঞ্জি মৰে।।৪০৷৷
বেদৰ বিহিত বিনে মাৰে পশু হানি।
অন্তকালে যমদুতে তাকো পোতে আনি।।
বেঢ়ি কণ্ডিয়াই মাৰৈ নাহিকে নিস্তাৰ।
প্রাণনিৰোধত ভুঞ্জৈ অনেক নিকাৰ।।৪১।।
ভূত প্রেত পূজি যিটো কাটে হংস ছাগ।
বৈস্মহ নৰকে পৰৈ দূতে নেৰৈ লগ।।
কৰৈ খণ্ড খণ্ড তাক হাতে খাণ্ডা ধৰি।
দুখ ভুঞ্জিবাক লাগি জীয়ে মৰি মৰি৷৷৪২৷৷
যিটো নিজ ভাৰ্য্যাক ব্রাহ্মণ অনাচাৰ।
কামে মোহ হৈয়া কৰৈ মুখত শৃঙ্গাৰ।।
লালভক্ষ নৰকত পৰৈ পাপ কৰি।
পিৱায়ে ৰেতস তাক যমদূতে ধৰি।।৪৩।।
গৃহদাহ কৰৈ যিটো বিষ দিয়া মাৰে৷
লোৰে গ্রাম দেশ যিটো দুষ্ট দুৰাচাৰে।।
অসংখ্য কুকুৰে বেঢ়ি বজ্র যেন দান্ত।
অন্তকালে কামুৰি আজুৰি ছিণ্ডে আন্ত।।৪৪।।
সাক্ষী হৈয়া সভাত অসত্য বোলে বাণী৷
ক্রয় বিক্রয়তো মিছা মাতে যিটো প্রাণী।।
শতেক যোজন উপৰত নেই ধৰি৷
শিলাত পেলাৱৈ দূতে হেঠ মুণ্ডকৰি।।৪৫৷
অবিচি নৰকে সিটো শুক্ল শিলাখণ্ড।
চুৰ্ন্নাকৃত হোৱৈ পৰি পাপে কৰে দণ্ড৷৷
দুনাই দুনাই তুলিয়া পেলাৱে অধোমুখে।
নযাই প্রাণ তথাপি দুষ্মহ মহাদুঃখে।।৪৬।।
বিপ্র বিপ্ৰপত্নী যিটো কৰে সুৰাপান।
অন্তকালে যমদূতে দুইৰো লৱে প্রাণ।।
চিতকৰি পেলাই হৃদয়ত ঝান্টি ভৰি।
পিৱায়ে তপত লোহা জলময় কৰি।।৪৭।।
জন্ম কৰ্ম্ম বিদ্যা তপে বাঢ়ে অহঙ্কাৰ।
বোলে মোত কৰি কোন বৰ আছে আৰ।।
সেহি পাপে ক্ষাৰকৰ্দ্দমত পৰৈ আতি।
ধৰি যমদূতে হেঠ মুণ্ডে কৰৈ শাস্তি।।৪৮৷৷
ভৈৰৱক পূজৈ যিটো মনুষ্যক মাৰি।।
ডাইনী হৈয়া মনুষ্যক খাই যিটো নাৰী।।
অন্তকালে ৰাক্ষসে ৰুধিৰ পিয়ৈ তাৰ।
কৰৈ কিল কিল বুকে হানিয়া কুঠাৰ।।৪৯৷৷
বৃক্ষত বসৱে পক্ষী মাৰৈ বিন্ধি কোলে।
তাকো যমদূতে ধৰি বসাৱে ত্রিশূলে।।
ক্ষুধায়ে তৃষ্ণায়ে আতি তাৰ প্রাণ যায়।
বজ্ৰতুণ্ড বকে কাকে তাৰ মাংস খায়।।৫০৷৷
লোকক লগাৱৈ ভয় যিটো মন্দমতি।
দণ্ডশূক নৰকত তাৰ হোৱৈ স্থিতি।।
পঞ্চম মুখীয়া সৰ্পে তাক বেঢ়ি খায়।
এন্দুৰক যেন চোবাৱয় সর্পে পাই।।৫১।।
প্রাণীক নিৰোধে যিটো গাঁত গহ্বৰত।
তাকো যমদূতে পোতে যমৰ পুৰত।।
বিষবহ্নি ধূমৰ অনেক দেই জাক।
কল যেন পকাৱে নিগ্রহ কৰৈ তাক।।৫২।।
অতিথিক দেখি যিটো চক্ষু পকাই চাৱৈ।।
ঠাই নাই বুলি চল চল কৰি ধাৱৈ।।
বজ্ৰদন্ত কাকে ভূঞ্জৈ চক্ষুক উভাৰি।
কঙ্ক বঙ্ক গৃধ্র উদৰৰ দোৱৈ নাড়ী।।৫৩।।
মই ধনৱন্ত কৰৈ অহঙ্কাৰ ঘোৰ।
গৌৰৱত শঙ্কা যোনো ধন নেই মোৰ।।
নেদে নাখায় যক্ষে যেন পুতি ৰাখে বিত্ত।।
কৰৈ যমদূতে তাক শাস্তি বিপৰীত।।৫৪।
হাতে গলে ভৰিত লগাৱৈ তাৰ জৰী।
ঢোল যেন চাৱৈ তাক জৰপুৰ কৰি।।
লাথি মাৰি কিঙ্কৰে ফুৰাৱৈ বগৰাই।
পাৰৈ আৰ্ত্তৰাৱ যেন দামুৰি হৰাই।।৫৫৷
যিটো জনে মনুষ্যৰ ভেদ কৰৈ মতি।
কৰিবাক নেদৈ যিটো হৰিত ভকতি।।
বৈতৰণী নদীত পেহ্লাৱৈ দুতে ধৰি।
মল মূত্র জল মাত্র পিয়ৈ পেট ভৰি।।৫৬।।
হংস ছাগ পাৰ পক্ষী পোষৈ বিপ্র হুই।
পূঁজ বহা নদীত পেহ্লাৱৈ অধোমুয়ী।।
পূঁজ বিনে নাহি আৰ তাহাৰ আহাৰ।
তাতে যমদূতে দেই ডাঙ্গৰ প্ৰহাৰ।।৫৭৷৷
ঘৰ পোষা পশু যিটো কৰে বলিদান।
পৰম অজ্ঞানী সিটো ৰাক্ষস সমান।।
যিকাৰ্য্যে কাটিলে বলি তাতো নাহি আশ।
চিৰকাল তম নৰকত কৰৈ বাস।[৫৮৷৷
পাচে পৰলোকে তাকে সেহি পশু পাই।
কাটি কাটি শৰীৰৰ মাংস ছিণ্ডি খাই।।
মহা দুঃখে মূৰ্চ্ছা যাই শ্রুতি জ্ঞান হৰৈ।
চিৰকাল পাতকী যাতনা ভুঞ্জি মৰৈ।।৫৯।।
কু-কথা কহয় যিটো ত্যজি হৰি কথা।
যত পুণ্য কৰি আছে সিটো হোৱে বৃথা।।
তম নৰকত পৰৈ দূতে ধৰি আনি।
জিহ্বাক উভাৰৈ কাক বজ্ৰদন্তে হানি।।৬০৷৷
হেনয় নৰক আছে সহস্র সংখ্যাত।
মুখ্য মুখ্য বাছি কিছু কহিলো তোহ্মাত।।
সকলে নৰক পাপী ভুঞ্জৈ অনুক্রমে।
মহাভয়ঙ্কৰ ৰূপে দণ্ডি কৰৈ যমে।।৬১৷৷
সমস্তে যাতনা পাপী ভুঞ্জৈ মন্দভাগী।
লৈয়া শেষ পাপ আসৈ পৃথিৱীক লাগি।।
হোৱে তৃণ বন কীট কতোহো বিষ্ঠাৰ।
ভুঞ্জৈ পাপী জানা ইটো পৰম নিকাৰ।।৬২।।
পুণ্য কৰি পাৱৈ স্বর্গ তৈতো সুখ নাই।
কেতিক্ষণে পৰো পৰো ডৰে ধাতু যায়।।
পুণ্য ক্ষয় ভৈলে পৰি বিমানৰ হন্তে।
লাগ ধৰি আসৈ বলি পথতে কাটন্তে।।৬৩।।
নাৰকী স্বৰ্গৰে কাৰো কৈতো নাহি স্বস্থ।।
ঘোৰ তাপময় ইটো পাপ পুণ্য পথ।।
শতকোটি জন্ম জীৱে কৰৈ আয়াযাত।
একোমতে দুৰন্ত কালৰ নেড়াই হাত।।৬৪।।
সংসাৰ চক্ৰৰ জানিবাহা এহি গতি।
কহিলো সমস্তে ইটো তোহ্মাত নৃপতি।।
আউৰ কিবা শুনিতে তোহ্মাৰ আছে মতি।
আৱে পৰীক্ষিত তুমি পুচিও সম্প্রতি।।৬৫৷৷
শুনা সভাসদ মহাভাগৱত পদ।
নিকটতে আছৈ ঘোৰ মৰণ আপদ।।
নৰকৰ নিকাৰ শুনন্তে ধাতু যায়।
কেনে সুখে নিদ্রা আসৈ নিচিন্তা উপায়।।৬৬।।
দিনে দিনে টুটে আয়ু কৈত যাই প্রাণ।
কোন দিনে দূতে ধৰৈ নাহি তাৰ ঠান।।
পিতৃ মাতৃ তনয় আগতে মৰি যায়।
কিনো অন্ধ তথাপি চেতন জ্ঞান নাই।।৬৭।।
উমান নপাৱৈ কাল অজগৰে গিলে।
ধন জন জীৱন যাইবেক এক তিলে।।
মৰিবাক লাগে যাৰ তাৰ আন কাজ।
মোৰ মোৰ কৰৈ কিনো নিঃশঙ্ক নিলাজ।।৬৮।।
নিচিন্তি নাথাকা কালে ধৰিলেক পৰা।
কৃষ্ণত বিমুখ যিটো জীৱন্ততে মৰা৷৷
জানি পাপ সাগৰ তড়িতে কৰা কাম।
নিৰন্তৰে নৰে ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।৬৯।।
......
৷।মুখ্য প্রায়শ্চিত্ত।।
৷।ছবি।।
পৰীক্ষিত নৃপে পাছে পুছন্ত শুকত কথা
শুনা ব্যাসসুত মহামুনি।
শুনন্তে যমৰ লোক মহা ভয় পাইলে মাক
ঘোৰ নৰকৰ কথা শুনি।।
যতেক পুচিলো মানে কহিলা সকলে কথা
শুনিলো পৰম অনুৰাগে।
শুনন্তে যমৰ পুৰী কাম্পে হিয়া তৰতৰি
মনে মোৰ মহা চিন্তা লাগে।।৭০৷৷
কিমতে নপৰে সিটো ঘোৰ নৰকত নৰে
কহিয়োক তাহাৰ উপায়।
হেনবা বুলিবা আগে কৰিবেক প্রায়শ্চিত্ত
তেৱে সিটো যাতনা এৰাই।।
তাকো নেদেথোহো হিত যদি কৰে প্রায়শ্চিত্ত
তথাপি ওপজৈ সেহি পাপ।
এতেকে জানিলো মিছা প্রায়শ্চিত্ত কৰি মৰৈ
নতৰয় যাতনাৰ তাপ।।৭১৷৷
জানিলো ৰাজায়ে দণ্ডৈ মৰিলে নৰকে পৰৈ
আক জানি পাতক আচৰৈ।
তাৰ প্রায়শ্চিত্ত ধিক হেন জানা পাতকীক
কোন প্রায়শ্চিত্ত শুদ্ধি কৰৈ।।
যেন ধুৱাই তোলে হাতী দুনাই লৱে কূটামাটি
শৰীৰত বান্ধে আতি মল।
কেহো বেলা এৰৈ পাপ কেহো বেলা কৰৈ তাপ
প্রায়শ্চিত্ত এতেকে নিস্ফল।।৭২৷৷
জানিলোহো অৱগাই পাপৰ চিকিৎসা নাই
নৰকত পৰিবে নিশ্চয়।
একো পাৰ নপাঞো গুণি ছেদিও আপুনি মুনি
মোৰ মহা মনৰ সংশয়।।
জাতি অন্ত্যজাতি আতি সৱাকো পৱিত্ৰ কৰৈ
সমস্তে প্রাণীৰ মনোনীত।
অতি অপ্রয়াসে তড়ৈ সমস্ত পাতক হৰৈ
কহিও হেনসে প্রায়শ্চিত্ত।।৭৩৷৷
........
।।দুলড়ী।।
শুক নিগদতি শুনা কুৰুপতি
পৰম তুমি মহন্ত।
নগণি ক্ষুধাকো কৃষ্ণৰ কথাত
কৰিলা চিত্ত একান্ত৷৷
যি কথা পুচিলা তাহাৰ সিদ্ধান্ত
শুনা সাৱধান চিত্তে।
পাপক সমূলি গুচাইবে নপাৰৈ
জানা কৰ্ম্ম প্রায়শ্চিত্তে।।৭৪৷৷
অজ্ঞানী যতেক প্রায়শ্চিত্ত কৰৈ
শাস্ত্ৰৰ সন্মত চাই।
পাপক মোসয় বীজ নুগুচয়
উপজৈ পাপ দুনাই।।
জ্ঞানেসে জানিবা মুখ্য প্রায়শ্চিত্ত
দুষ্কৰ জ্ঞানৰ পথ।
পৰম সুলভ যিটো প্রায়শ্চিত্ত
শুনা আৱে মহাৰথ।।৭৫।।
লৱে মাত্র এক শৰণ কৃষ্ণত
আন দেৱে নাহি মতি।
তপ ধৰ্ম্ম সৱে এৰিয়া কৃষ্ণত
কেৱলে কৰে ভকতি।।
হেনয় বিৰল ভকত সকলে
সমস্ত পাপক মোষৈ।
প্রচণ্ড আদিত্যে যেন জগতৰ
তিমিৰ নিঃশেষে শোষৈ।।৭৬।।
জাতি অন্ত্যজাতি পাতকীয়ো তড়ৈ
হেনসে হৰি ভকতি।
কোটি প্রায়শ্চিত্ত কৰিয়া কৰ্ম্মীৰ
তড়িবে নাহি শকতি।।
আছন্তোক কৃষ্ণ ভকতৰ সেৱা
কৰি যেন শুদ্ধ হুই।
পৰম জ্ঞানৰ পথ পায়া নৰে
সিমত পৱিত্ৰ নুই।।৭৭৷৷
জ্ঞানৰ পথত নাহিকে সহায়
কৰ্ম্মত বিঘ্নিৰ ভয়।
ভকতি পথত ঈশ্বৰ ৰক্ষক
জানিবা ৰাজা নিশ্চয়।।
জ্ঞান কৰ্ম্ম একো অপেক্ষা নকৰি
কেৱলে ভকতি তাড়ৈ।
ভকতি সহায় নলৈ জ্ঞান কর্ম্মে
কৰিবে কিছু নুৱাৰৈ।।৭৮৷৷
হৰিত ভকতি যি জনে নকৰৈ
পৰম মলিন বুদ্ধি।
কৰৈ প্রায়শ্চিত্ত কোটি শত যদি
তথাপি নুহিকে শুদ্ধি৷৷
যেন সুৰা ভাণ্ড সমস্তে তীর্থত
পখালিসি পাৱে দুঃখ।
নাহিকে কিঞ্চিতো পৱিত্ৰ তথাপি
হেনয় হৰি বিমুখ।।৭৯৷৷
একবাৰ মাত্র কৃষ্ণ চৰণত
কৰিলে মন নিৱেশ।
এতেকে সকলে ভৈল প্রায়শ্চিত্ত
গুচিল পাপ নিঃশেষ।।
যমৰ দূতক স্বপ্নতো নেদেখৈ
এৰাইলে কালৰ হাত।
হৰি ভকতিৰ অল্পয়ে নিস্তাৰে
কহিলো সৱে সাক্ষাত।।৮০৷৷
পৰম জ্ঞানত কৰ্ম্মত কৰিয়া
ভকতিসে শ্রেষ্ঠ আতি।
ভকতি কৰিলে পৰম পৱিত্ৰ
হোৱৈ মহা অন্ত্যজাতি।।
ভকতিত যত মহাগুণ আছে
কোনে কহি পাৱৈ সীমা।
শুনা পুৰাতন কথা পৰীক্ষিত
আশ্চৰ্য্য আৰো মহিমা।।৮১৷৷
.........
।। উপদেশ।।
।।ছবি।।
শুনিয়োক সৰ্ব্বজন ভকতিসে মহাধন
আন জপ যজ্ঞ ধৰ্ম্ম ধান্ধা।
ভকতিসে নিজ মাতা ভকতিসে গতি দাতা
জানি ভকতিক গলে বান্ধা।।
ভকতিত দিয়া মতি ভকতিত কৰা ৰতি
ভকতিসে পৰলোক বিত।
কৰিও ভকতি নিত হেনসে ভকতি হিত
মৰণতো নেৰৈ কদাচিত।।৮২৷৷
কৃষ্ণেসে পৰম দেৱ কৃষ্ণক কৰিও সেৱ
কৃষ্ণত সৰ্ব্বদা দিয়া মতি।
আছে হৃদি পদ্ম মাজে ঈশ্বৰ কৃষ্ণত বাজে
আন কোন দেৱে দিব গতি।।
কৃষ্ণৰেসে সৱে মায়া ইতো ধন জন জায়া
তাক তেজি ভজিও কৃষ্ণক।
কৃষ্ণত ভকতি বিনে আন কর্ম্মে কোন জনে
তড়িবেক দূৰ্ঘোৰ কলিত।।৮৩৷৷
শুনিয়োক সাধুজন কৰা সাৱধান মন।
সমীপ পাইলেক কালসৰ্প।
ইটো আয়ু ব্যর্থে নিলে ভাঙ্গিবেক একতিলে
ইসৱ বিষয় মহাদর্প।।
থৰ হুইব হাত ভৰি থাকিবাহা দান্ত তড়ি
যাব জীৱ দূতৰ হাতত।
ইসব অৱস্থা কেনে সদায়ে নপৰে মনে
এভো নাহি চেতনা গাৱত।।৮৪।।
গৈলে ঘোৰ যমপুৰ সৱে বুদ্ধি হৈবে চুৰ
লোহাৰ ডাঙৰ কোব পাই।
দূতে জড়পুৰ কৰি বান্ধিবে চামৰ জৰী
ৰাখ বোলন্তাও তৈত নাই।।
জানি এৰা আন মতি ভকতিত কৰা ৰতি
মুখত নেৰিবা হৰিৰ নাম।
কেনে আছা বাট চাই ইটো আয়ু ব্যর্থে যায়
নিৰন্তৰে বোলা ৰাম ৰাম।।৮৫।।
..........
।।অজামিলৰ পূৰ্ব্বকথা৷৷
।।পদ।।
শুক নিগদতি ৰাজা চিত্ত কৰা থিৰ।
আশ্চৰ্য্য মহিমা শুনা হৰি ভকতিৰ।।
আছে যত যজ্ঞ তীর্থ ধৰ্ম্ম সংসাৰৰ।
জানিবাহা সৱে হৰি নামৰ কিঙ্কৰ।।৮৬৷৷
পুণ্য অৰণ্যত হৰি নাম মহাসিংহ।
পলাই পাপ হস্তী যেন শুনি তাৰ ৰিঙ্গ।।
হৰি নামে খেদাৱে পাপৰ পুৰী নাই।
কৃষ্ণ বিমুখত সৱে হোৱে এক ঠাই।।৮৭৷৷
পৰম পাতকী যিটো আতি অনাচাৰী।
সিও ভকতক ৰক্ষা কৰন্ত মুৰাৰি।।
চতুর্ভূজ ৰূপে পাৱে বৈকুণ্ঠ নগৰ।
আশ্চৰ্য্য মহিমা কিনো হৰিৰ নামৰ।।৮৮৷৷
নাহি প্রায়শ্চিত্ত হৰি নামৰ সমান।
শুনা পূৰ্ব্ব কথা অজামিল উপাখ্যান।।
নামৰ আভাসে কৰে পাপক উছাদ।
শুনা বিষ্ণুদূত যমদূতৰ সম্বাদ।।৮৯৷৷
কণৌজ পুৰত এক ব্রাহ্মণ আছিল।
আতি অনাচাৰী দ্বিজ নাম অজামিল।।
পৰম বেশ্যাৰ পতি পতিত পাপীষ্ঠ।
কৰিলেক মহন্তক অনেক অনিষ্ট।।৯০৷৷
বৃদ্ধ পিতৃ মাতৃ নিজ তেজিলে ভাৰ্য্যাক।
সকল সৰ্ব্বস্ব দিয়া ভজিলে বেশ্যাক।।
জাতিকুল কৰ্ম্ম মানে সমস্তে ত্যজিল।
বেশ্যাৰ গৰ্ভত দশ পুত্ৰ উপজিল।।৯১।।
কনিষ্ঠ পুত্ৰৰ থৈলা নাৰায়ণ নাম।
ভাৰ্য্যা পুত্র পুষিবাৰ মাত্র কৰে কাম।।
খেলৈ জুৱা পাশা মিছা মাতে অহঙ্কাৰী।
চুৰি কৰি দেই ডকা মনুষ্যক মাৰি।।৯২।।
স্ত্রীবধ ব্রহ্মবধ একোৱে নচাৱে।।
তাইক মাত্র পোষে আনি যত বিত্ত পাৱে।।
যিদিনা নপাৱে ধন বেশ্যা পাৰে গালি।
থাকে সৰ্ব্বদায়ে দ্বিজ তাইৰ আজ্ঞা পালি।।৯৩।।
তাই ভৈল তপ জপ যজ্ঞ তীর্থ ধ্যান।
সপোনতো বেশ্যা বিনে নিচিন্তয় আন।।
হেন পাপ নাছিল দ্বিজত নিসিজিল।।
দুষ্টাৰ প্রসঙ্গে নষ্ট ভৈল অজামিল।।৯৪।।
জাতিত ব্রাহ্মণ সিটো কৰ্ম্মত চাণ্ডাল।।
ভাৰ্য্যা পুত্র পোষন্তে অনেক গৈল কাল।।
ভৈল অষ্টাধিক আশী বৰিষ প্রমাণ।
বৃদ্ধ বয়সতো তাৰ নুপজিল জ্ঞান।।৯৫।।
আউৰ একো কৰ্ম্ম কৰিবেক শক্য নাই।
কনিষ্ঠ পুত্ৰক মাত্র থাকে উমলাই।।
প্রাণতো অধিক সিটো পুত্ৰ নাৰায়ণ।
মিলে সুখ শুনি তাৰ মধুৰ বচন।।৯৬।।
তাতে মন মজিল দ্বিজৰ সমুদায়।
পৰম কৌতুকে তাৰ লীলা থাকে চাই।।
ধুৱাৱে খুৱাৱে মহা স্নেহে নিতে তাকে।
আইস নাৰায়ণ বুলি ৰাত্রি দিনে ডাকে।।৯৭।।
উঠা নাৰায়ণ হেৰা বৈসা নাৰায়ণ।
ভুঞ্জা নাৰায়ণ বুলি ডাকৈ সৰ্ব্বক্ষণ।।
প্রাণ পশি আছৈ সিটো কনিষ্ঠ পুত্রত।
নাৰায়ণ বিনে নাহি বচন মুখত।।৯৮।।
সৰ্ব্বদায়ে থাকৈ মন পুত্ৰত সমূলি।
সপোনত মাতৈ সিটো নাৰায়ণ বুলি৷।
ক্ষণে ক্ষণে মন তাৰ তনয়তে পৰৈ।
সপোনে সচিতে নাৰায়ণ নাম স্মৰৈ।।৯৯।।
ভৈল সিটো পুত্ৰত বিপ্ৰৰ আসকতি।
নজানিল আয়ু আসি ভৈল সমাপতি।।
নিলেক বয়স পুত্রস্নেহে আলে জালে।
বিফলে জনম গৈল পাইলে অন্তকালে।।১০০।।
ভৈল আসি বিপ্রৰ মৰণ সন্নিহিত।
তিনি গোটা যমদূত আগে উপস্থিত৷৷
ভয়ঙ্কৰ দেহা যেন আঙ্গাৰৰ পুঞ্জ।
ৰঙ্গা দুই চক্ষুক পকাৱৈ যেন গুঞ্জ।।১০১।।
যেন পোৰা শিৰিষ ভয়ঙ্কৰ বাহু।
খেদি আসি আছে যেন তিনি গোটা ৰাহু।।
এক হাতে ডাঙ্গ আউৰ হাতে পাশ জৰী।
শৰীৰৰ ৰোম আছে স্বভাৱে শিহৰি।।১০২।।
বিকট পিঙ্গট দেহা কুৰূপ সৰ্ব্বাঙ্গ।
ভেঙ্গুৰা ভেঙ্গুৰী ভৰি থুলন্তৰ জাঙ্গ।
প্রচণ্ড বতাস যেন নাকৰ উশাস।
ওলমিল পেট যেন বৰ মৌৰ বাস।।১০৩৷৷
বক্ৰাকাৰ মুখ আতি বিকৃত কুৰূপ।
নাক দন্ত সাক্ষাততে দেখি অন্ধকুপ।।
উচ্চল দশনে আছে অধৰ কামুৰি।
দেখিয়া দ্বিজৰ যেন ধাতু গৈল উৰি।।১০৪৷৷
মোক নিবে আইল ইটো তিনি যমদূত।
পাইলে অন্তকালে ভয় ভৈল অদভুত।।
কাম্পৈ তনু দ্বিজে তেজিলেক মলমূত্র।
হা কৈক গৈলা মোৰ নাৰায়ণ পুত্র।।১০৫৷৷
এতেকে বোলন্ত দূতে ধৰিয়া বিপ্রক।
হৃদয়ৰ পৰা আনে আজুৰি জীৱক।।
মহাপীড়া পায়া বিপ্র ভৈলা অচেতন।
দিল আৰ্ত্তৰাৱে ৰিঙ্গ আইস নাৰায়ণ।।১০৬।।
জীৱ বাজ কৰি তৰাই যাতনা দেহত।
দিলে পিঠি ফড়া বান্ধ কৰি পাছ হাত।।
লগাই দোল গলত চামৰ জৰী আনি।
নৰকত পেহ্লাইবে আজুৰি নেই টানি।।১০৭৷৷
সেহি বেলা চাৰি বিষ্ণুদূত ভ্রমে সুখে।
কৃষ্ণৰ কীৰ্ত্তন শুনৈ মৰন্তাৰ মুখে।।
তাক পীড়া কৰৈ কোন অধম পামৰে।
এহি বুলি খেদি গৈলা চাৰি সিদ্ধবৰে।।১০৮।।
মৰন্তে লৈলেক নাম তাকো কৰৈ দণ্ড।
ৰহ ৰহ চক্রে কাটি কৰো খণ্ড খণ্ড।।
আহ্মাৰ প্ৰভুৰ নাম লৈলে হুয়া ত্রাস।
নাহি ভয় বুলি সৱে তেজিলা আটাস।।১০৯।।
ভকতক পীড়ৈ পাইলে পৰম আপদে।
পৱন সঞ্চাৰে পাইলে চাৰি পাৰিষদে।।
ছাড় ছাড় বিপ্ৰক পাৰন্তে আসৈ গেড়ি।
কোবাবে লাগিলা দূত সমস্তক বেঢ়ি।।১১০৷৷
চাপৰ চুলাৰি ঘৰাকাতিৰ প্ৰহাৰ।
চৱৰতে দুই গাল ভৈলা ভিণ্ডাকাৰ।।
কেহো কিল ভুকুতি লাঠিৰ দিলা চোট।
গদাৰ কোবত পিঠি ভৈলা গোটাগোট।।১১১।।
অনেক কাতৰ কৰৈ দুতে গেড়ি পাৰি।
কৌতুকে হাসন্ত তাক দেখি সিদ্ধাচাৰি।।
নমাৰি এৰিলা প্রাণে ভয় দেখাই বৰ।
হাতৰ এৰাই তিনি দুতে দিলা লড়।।১১২।।
মৰণৰ ত্রাসে তিনি যমৰ কিঙ্কৰ।
দ্বিজক এডিয়া ভৈলা তেখনে অন্তৰ।।
পলাই গৈলা কতো দূৰ পাছক চাহন্তে।
মাটিত পৰিয়া পাছে থাকিলা কেঙ্কান্তে।।১১৩৷৷
কাঢ়ে খৰ উশাস ত্ৰাসতে নিশবদে।
পাছে কৃপাময় সিটো চাৰি পাৰিষদে।।
দেখায়া দ্বিজক মহা ৰূপ মনোহৰ।
চক্রে কাটিলন্ত বান্ধ হাতৰ পাৱৰ।।১১৪।।
যমৰ দূৰ হাত এৰাই অজামিল।
পুনৰপি সেহি শৰীৰতে প্ৰৱেশিল।।
দেখি আতি আশ্চর্য্য বিস্ময় হৈয়া আছে।।
যমৰ দূতৰ কথা শুনিয়োক পাচে।।১১৫।।
পায়া পীড়া দূত গৈলা দূৰক অন্তৰি।
মহাত্রাসে কম্পয় দূতৰ হাত ভৰি।।
কতো বেলি সুস্থ হৈয়া ভয়ে নমাই মাথ।
কোন তুমি সৱ বুলি পুছে যুৰি হাত।।১১৬।।
তুমি সৱ কোন কৈৰ পৰা আছা আসি।
তোহ্মাৰ ঈশ্বৰ কোন কহিয়ো প্রকাশি৷৷
কেনে ভঙ্গ কৰা ধৰ্ম্ম ৰাজাৰ আজ্ঞাক।
কোন অপৰাধে ক্ৰোধ কৰাহা আহ্মাক।।১১৭।।
দেৱ বিদ্যাধৰ হেন বুলিতে নপাৰি।
সিদ্ধতো উত্তম দেথো তুমি সৱ চাৰি৷৷
নজানিসে পুছো কোপ ক্ষেমিয়ো আপুনি।
হেন ৰূপৱন্ত নতো দেখি নতো শুনি।।১১৮।।
সৱে শ্যাম তনু তাতে শোভে পীতবাস।
নৱীন মেঘত যেন বিজুলী প্রকাশ।।
উজ্জ্বল বদন যেন চন্দ্ৰৰ মণ্ডল।
শিৰত কিৰীটি কর্ণে মকৰ কুণ্ডল।।১১৯৷৷
পদ্ম পত্র সম সৱে আয়ত লোচন।
অমৃত অধিক শ্রৱে মধুৰ বচন।।
ললাতত অলকা তিলকে কৰে কান্তি।
সুন্দৰ দশন শোভে মুকুতাৰ পান্তি।।১২০।।
উন্নত নাসিকা যেন জ্বলে তিল ফুল।
বন্দুলিতোধিক কান্তি অধৰ ৰাতুল।।
সৱে নৱ বয়স সৰ্ব্বাঙ্গ সুকুমাৰ।
বহল হৃদয়ে শোভে হাড় মুকুতাৰ।।১২১।।
জ্বলে জিলিমিলি যেন অগনিৰ জ্বালা।
আপাদলম্বিত গলে জ্বলে বনমালা।।
চৰণ পদ্মত জ্বলে ৰত্নৰ নূপুৰ।
চাৰি চতুর্ভুজ জ্বলে কঙ্কণ কেয়ূৰ।।১২২।।
শৰীৰৰ কান্তি আতি শোভে দিশপাশ।
কতবা সূৰ্য্যৰ যেন জ্যোতিৰ প্ৰকাশ।।
জানিলোহো তুমি সৱ পুৰুষ মহন্ত।
আমি তোহ্মাসাৰ ৰূপ বর্ণাই নপাঞো অন্ত।।১২৩৷৷
জানা ধৰ্ম্মৰাজাৰ কিঙ্কৰ আমি আতি।
তাহান আদেশে অধৰ্ম্মীক কৰো শাস্তি।।
পৰম পাতকী ইটো বিপ্র মন্দভাগী।
বান্ধি নেঞো নৰকত পেহ্লাইবাক লাগি।।১২৪৷৷
কি কাৰণে বান্ধ কাটি ৰাখিলা ইহাক।
কৰিলাহা কোপ হেন কিসক আহ্মাক।।
একো নাজালিলা তুমি সৱে বুজায়োক।
ৰাজাৰ আগত গৈয়া কহিবাৰ হৌক।।১২৫৷৷
এতেক বুলিয়া যমদূত নিশবদ।
অন্যোঅন্যে আলোচন্ত চাৰি পাৰিষদ।।
কোনবা অধৰ্ম্মী মহাধৰ্ম্মী কোনজন।
একো নজানই পাপ পুণ্যৰ লক্ষণ।।১২৬৷৷
জানিলোহো ইটো তিনি চৌৰ ভয়ঙ্কৰ।
ভয়তে বোলাৱে ধৰ্ম্মৰাজাৰ কিঙ্কৰ৷৷
ভকতক ধৰৈ কিনো পৰম অজ্ঞান।
দিলা এহি বুলি চাৰি সিদ্ধে সমিধান।।১২৭৷৷
শুন অৰে যমদূত আহ্মাৰ উত্তৰ।
যদি সত্যে হোস ধৰ্ম্ম ৰাজাৰ কিঙ্কৰ।।
কোন পার্থ ধৰ্ম্ম শাস্ত্ৰত বিহিত।
কোন মহাধৰ্ম্ম কহিয়োক যথোচিত।।১২৮।।
মনুষ্য লোকত তোৰ কাত অধিকাৰ।
কিবা কৰ্ম্মীমানে সৱে পৰয়া তোহ্মাৰ।।
কোনবা পাপীক নেস যমৰ পুৰীক।
কেনবা প্রকাৰে দণ্ড কৰা পাতকীক।।১২৯।।
জানা যেৱে যমদূত দিয়োক সিদ্ধান্ত।
এহি বুলি মৌন ভৈলা চাৰিও মহন্ত।।
হেন শুনি মনে গুণি যমৰ কিঙ্কৰ৷
যেন জানে দিবে লৈলা তাহাৰ উত্তৰ।।১৩০৷৷
শুনা সভাসদ মহাভাগৱত কথা।
ইহেন মনুষ্য জন্ম নকৰিবা বৃথা।।
কেতিক্ষণে ধৰৈ কালে তাৰো নাহি থিত।
আৰকি মনুষ্য হৈবা ভাৰত ভূমিত।।১৩১৷৷
দেৱৰ বাঞ্চনী ভাৰতত নৰ কায়া।
পুণ্য বলে পাইলা ঈশ্বৰৰো ভৈল দায়া।।
আক ব্যর্থ কৰা কেনে বিষয়ৰ ভোলে।
বেচা চিন্তামণি জন্ম ছাৰ কাঞ্চ মোলে।।১৩২৷৷
চোৰাতক লৱে এৰি মলয়া চন্দন।
আন দেৱ সেৱৈ এৰি দৈৱকী নন্দন।।
স্মৰণ মাত্রকে যাক তড়য় সংসাৰ।
হেনয় সুহৃদ দেৱ কৈত পাইবা আৰ।।১৩৩৷৷
পৰম ঈশ্বৰ কৃষ্ণ বান্ধৱ সাক্ষাত।
প্রত্যেকে আছন্ত ৰহি সৱাৰো হিয়াত।।
এক চিত্তে চিন্তা তান চৰণ কমল।
লৈয়ো ৰাম নাম মহা মৰণ সম্বল।।১৩৪।।
ঘোৰ পৰলোকে আৰ নাহিকে সহায়।
পৰম সুহৃদ একে নামত বিনায়।।
জানিয়া যতনে তড়িবাৰ কৰা কাম।
পাতক ছাড়োক ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।১৩৫৷৷
........
।।যমদূতৰ সমিধান।।
।।দুলড়ী৷৷
অনন্তৰে তিনি যমদূতে বোলে
শুনিয়ো সৱে মহন্ত।
আমি মহা মূঢ় তোহ্মাসাৰ আগে
কহিবো কিবা সিদ্ধান্ত।।
তথাপি বচন পালি যেন জানো
কহো শুনা বিদ্যমান।
জানা জগতৰ যত মহাপুণ্য
সৱাৰো বেদে প্রমাণ।।১৩৬।।
বেদে বিহৈ যাক বুলি ধৰ্ম্ম তাক
যজ্ঞ যাগ তপ জপ।
বেদৰ নিষিদ্ধ যত কৰ্ম্ম মানে
জানা সেহি মহাপাপ।।
বেদৰ বিহিত সততে আচৰৈ
সেহিজন পুণ্যৱন্ত।
বেদৰ নিষিদ্ধ কৰৈ যিটো নৰে
সেহিটো পাপী অত্যন্ত।।১৩৭।।
চৰিও জাতিৰ যেন ধৰ্ম্ম তাৰ
বেদে দিয়া আছে সীমা।
যিহেতু বেদেসে প্রমাণ ধৰ্ম্মৰ
বেদৰ শুনা মহিমা।।
যিটো নাৰায়ণ পৰম ঈশ্বৰ
পুৰুষ মহামহন্ত।
ব্ৰহ্মাদিকো যিটো স্ৰজন্ত পালন্ত
প্রলয়ত সংহৰন্ত।।১৩৮৷৷
তাহান প্রথম নিশ্বাসতে আসি
আপুনি ওপজৈ বেদ।
এতেকে পৰম প্রমাণ বেদেসে
দিয়া আছে পৰিচ্ছেদ।।
বেদে বিহৈ যাক জানিবা সকলে
কৃষ্ণসেৰে আজ্ঞা বাণী।
তাক ভঙ্গ কৰৈ যিটো মহাপাপী
তাকে কৰো দণ্ড আনি।।১৩৯৷৷
হেনবা বুলিবা ইটো বিপ্রে পাপ
কৰিলে কিমতে দেখা।
আছে চৈধ্য জন সাক্ষী মনুষ্যৰ
শুনা দেঞো তাৰ লেখা।।
দিশ শসী সূৰ্য্য আকাশ অগনি
স্বর্গ মর্ত্ত দিন ৰাতি।
কাল জল বায়ু ধৰ্ম্ম মহী এহি
চৈধ্য সাখী দেখৈ আতি।।১৪০৷৷
মহা গোপ্য পাপ কৰি বোলে মোক
নেদেখিলে একোজনে।
আপুন থানত থাকি ধৰ্ম্ম ৰাজা
সমস্ত দেখন্ত মনে।।
আহ্মাক পাঞ্চন্ত পাপ অনুসাৰে
কৰো দণ্ড ধৰি আনি।
অনুক্রমে সৱে ভুঞ্জান্ত যাতনা
আছে কর্মী যত প্রাণী।।১৪১৷৷
পুণ্য আচৰন্তে পাতক ওপজৈ
যিহেতু নাহিকে জ্ঞান।
নিচিনি আত্মাক সদায়ে জীৱৰ
দেহত কৰে সন্ধান।।
আপোনাৰ কৰ্ম্মে আপোনাক বান্ধে
নাজানৈ মোক্ষ উপায়।।
কোটি কোটি জন্ম সংসাৰত ভ্রমৈ
যাতনা ভুঞ্জি সদায়।।১৪২৷৷
প্ৰকৃতিৰ সঙ্গে সকলো জীৱৰ
ভৈল বিপৰ্য্যয় বুদ্ধি।
কৰৈ যজ্ঞ জপ তপ তীর্থ ব্রত
তথাপি নাহিকে শুদ্ধি।।
ঈশ্বৰৰ সঙ্গ লৈলে ক্ষণেকতে
সকলে পাতক বঞ্চৈ।
পৰম যাতনা নিকাৰক তড়ৈ
অক্ষয় পুণ্যক সাঞ্চৈ।।১৪৩।।
দেৱৰ দেৱতা পৰম ঈশ্বৰ
ভকতিত নাহি দুঃখ।
কিনো অন্ধ লোক যাতনাত মৰৈ
কৃষ্ণত হুয়া বিমুখ।।
এতেকে পাপীক দণ্ড কৰিবাক
পাঞ্চন্ত যমে আহ্মাক।
ইটো অজামিল যিটো মহা পাপ
কৰি আছে শুনা তাক।।১৪৪৷৷
...........
৷৷ ছবি।।
ইটো দ্বিজ অজামিল মহাপুণ্য কৰ্ম্মশীল
আছিলে পূৰ্ব্বত ধৰ্ম্মমতি।
সমস্তে প্রাণীৰ হিত গুৰু অগ্নি অতিথিত
কৰিলেক অনেক ভকতি।।
সৰ্ব্বগুণে অলঙ্কৃত পৰম কৰুণা চিত
বৃদ্ধ পিতৃ মাতৃত ভকত
নিত্য পাঠ নাহি আৰ নেৰিলেক সদাচাৰ
বেদ শাস্ত্র সৱাতে পাৰ্গত।।১৪৫।
দিনেক দ্বিজক আনি পিতৃ বুলিলেক বাণী
অজামিল অৰণ্যক চল।
পূজিবো দেৱতা হৰি আনিও যতন কৰি
যজ্ঞ কাষ্ঠ পুষ্প পত্ৰ ফল।।
পিতৃ বাক্য শিৰে লৈয়া অৰণ্যক চলি গৈয়া
পাইলা সৱে পূজাৰ সম্ভাৰ।
উলটি আসন্তে পাচে দেখন্ত পথতে আছে
মনোহৰ মন্দিৰ বেশ্যাৰ।।১৪৬৷৷
চাইলা পাছে চক্ষু মেলি পুৰুষে কৰয় কেলি
বেশ্যা সমন্বিতে মহাৰঙ্গে।
মদ্যপানে হুয়া মত্ত শৃঙ্গাৰৰ ভাৱ যত
দৰশে সুন্দৰী ভ্ৰূৱ ভঙ্গে।।
শিথিল কৰিলা বস্ত্র প্রহাৰে কটাক্ষে অস্ত্র
হাসি সুললিত গাৱৈ গীত।
ৰমণী এৰিয়া ব্রীড়া কৰৈ কতো কাম ক্রীড়া
সিটো পুৰুষৰ ৰঞ্জি চিত্ত।।১৪৭।।
ভোল হুয়া কাম সুখে সিটো কামিনীৰ মুখে
দেই ধৰি পুৰুষে চুম্বন।
কুঙ্কুমে লিপিত দুই বাহু মেলি মোহ হুই
ঘনে ঘনে দেই আলিঙ্গন।।
দেখি দ্বিজ সচকিত কাম বাণে জর্জ্জৰিত
তেখনে মিলিল ভিন্ন ভাৱ।
পাসৰিল নিজ কৃত্য ৰমণী মুহিল চিত্ত
মদনে কম্পিত সৰ্ব্ব গাৱ।।১৪৮৷৷
কৰিলে অনেক যত্ন উচ্চাৰিয়া বেদ মন্ত্র
তথাপিতো থিৰ নুহি মন।
ধৰিলা মদন গ্রাহে কামানলে হৃদি দহে
ভৈলা সিটো বিপ্র অচেতন।।
ধৈৰ্য্য ধৰি ধৰৈ ধ্যান তথাপি নেদেখৈ আন
বেশ্যা বিনে ইটো অজামিল।
নিজ ধৰ্ম্ম এৰি পাচে পিতৃ বিত্ত যত আছে
সৱে দিয়া বেশ্যাক ভজিল।।১৪৯৷৷
তাইৰ যেন অভিলাষ তাকে দিয়া পূৰে আশ
দিনে দিনে বাঢ়ে অনুৰাগ।
বৃদ্ধ পিতৃ মাতৃ আতি নিজ ভাৰ্য্যা সমন্বিতি
সৱাকো কৰিলে পৰিত্যাগ।।
বেশ্যাত মজিল মন চুৰি কৰি আনি ধন
সৱে দিয়া বেশ্যাক পুষিল।
কাক নেদিলেক তাপ নকৰিলে কোন পাপ
দেৱ দ্বিজ সৱাকো বঞ্চিল।।১৫০।।
জাতি কুল কৰি ছন্ন বেশ্যাৰ ভুঞ্জিলে অন্ন
অপৱিত্র যেন মূত্র মল।
সিজে পাপ প্রতিনিত নকৰিল প্রায়শ্চিত্ত
কৰো দণ্ড পাতকৰ ফল।।
আক ৰাখা কি কাৰণে তুমি সৱ মহাজনে
হেন কাম কৰা অযুগুত।
বেদ পথ লোপ গৈলা এহি বুলি মৌন ভৈলা
সিটো গোটা তিনি যমদূত।।১৫১৷৷
............
।।উপদেশ।।
।।দুলড়ী।।
শুনা সভাসদ ভাগৱত পদ
নিশৱদ হুয়া আতি।
যাৰ কৰ্ণে কৃষ্ণ কথা নুশুনয়
সিসি জন আত্মঘাতী।।
সেহিসে অসুৰ সেহিসে ৰাক্ষস
নুশুনে কৃষ্ণৰ কথা।
কৃষ্ণত বিমুখ পশুতো অধম
তাৰ জন্ম সৱে বৃথা।।১৫২।।
পদ্ম পত্র জল জীৱন চঞ্চল
কৈত কেতিক্ষণে যায়।
ইটো দুঃখ শোক ঘোৰ পৰলোক
নিচিন্তা তাৰ উপায়।।
কেতিক্ষণে পৰা ধৰিলেক আসি
দুৰ্ঘোৰ অন্তক বাঘে।
যাৱে নতো মিলৈ জানিয়া মৰণ
শৰণ লৈয়োক আগে।।১৫৩।।
কৃষ্ণে পিতা মাতা উপদেশ দাতা
কৃষ্ণেসে সুহৃদ নিজ।
কৃষ্ণে তপ জপ কৃষ্ণে যজ্ঞ যাগ
কৃষ্ণেসে মোক্ষৰ বীজ।।
কৃষ্ণত বিনায় নাহিকে সহায়
কৃষ্ণেসে পৰম গতি।
জানিয়া সম্প্রতি কৰি দৃঢ় মতি
কৃষ্ণত কৰা ভকতি।।১৫৪।।
যত দেখা শুনা যত মনে গুণা
ইহাৰ সকলে ধান্ধা।
পৰম বান্ধৱ মাধৱৰ নাম
প্রবন্ধে গলত বান্ধা।।
নামৰ স্মৰণ সংসাৰ তড়ন
মৰণ সম্বল নাম।
ৰচিলা শঙ্কৰে নিৰন্তৰে নৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।১৫৫।।
.....
।।নাম-মহিমা।
।।পদ।।
নিগদতি শুক শুনা নৃপ নিশৱদে।
দূতৰ বচন শুনি চাৰি পাৰিষদে।।
ডাকিয়া বোলয় অৰে যমৰ কিঙ্কৰ।
জানো নজানস একো মহিমা নামৰ।।১৫৬।।
যতেক কহিলি মানে সৱে মায়াময়।
কোন পৰমার্থ ধৰ্ম্ম নজান নিশ্চয়।।
এহিমতে কৰ পাপী জগতকে নাশ।
ৰাজা ভাল ভৈলে তাৰ ভাল হৱে দাস।।১৫৭।।
কিছু নাজানস দণ্ডিবাক লাগে যাক।
পাইলেক অধর্মে ধৰ্ম্ম ৰাজাৰ সভাক।।
নিষ্পাপীক কৰে দণ্ড কিনো মহা কষ্ট।
জানিলোহো এৱেসে জগত ভৈল নষ্ট।১৫৮৷৷
সিসে মহা সাধু পুত্ৰৱতে পালে প্রজা।
কৰে সমুচিত শাস্তি সিসে ধৰ্ম্মৰাজা।।
অনা দোষে দণ্ড নুহি ৰাজাৰ লক্ষণ।
ভৈল নষ্ট লৈবে লোকে কাহাত শৰণ।।১৫৯।।
শ্রেষ্ঠ জনে কৰে যদি গৰিহিত কৰ্ম্ম।
দেখা দেখি অন্যোঅন্যে আকে বোলে ধৰ্ম্ম।
পাচক লাগিয়া সেই প্ৰৱৰ্ত্তিয়া যায়।
সেহিমত ভৈলা ধৰ্ম্ম ৰাজাৰ অন্যায়।।১৬০৷৷
মহাজ্ঞানী জানি কৃষ্ণে থৈলা ৰাজা পাতি।
কৰিবেক পাতকীক সমুচিত শাস্তি।।
সেহি যমে কৰে যেৱে ধৰ্ম্মত বিঘাত।
ভৈল নষ্ট লৈবে লোকে কাহাত সঞ্জাত।।১৬১।।
যেন সাধু দেখিয়া সৰ্ব্বস্ব থাপি থৈল।
কোলাত শিতান দিয়া সুখে নিদ্রা গৈল।।
তাক মাৰি তাহাৰ সৰ্ব্বস্ব লৈয়া যায়।
সেহিমতে ভৈলা ধৰ্ম্ম ৰাজাৰ অন্যায়।।১৬২।।
হেনবা বুলিবা ইটো বিপ্র ধৰ্ম্ম ভ্রষ্ট।
ইহাৰ দণ্ডত তোমাসাৰ কিয় কষ্ট।।
শুনা সাৱধান হৈয়া ইহাৰ উত্তৰ।
জানো নজানস একো মহিমা নামৰ।।১৬৩।।
তোৰা সৱে ধৰিলি বিপ্ৰৰ ধাতু নাই।
নাৰায়ণ নাম উচ্চৰিলে অনিচ্ছাই।।
এতেকে কৰিলে ইটো বিপ্রে যথোচিত।
কোটি জনমৰ পাতকৰ প্রায়শ্চিত্ত।।১৬৪।।
মোক্ষক পাইলেক হুয়া কৰ্ম্মত মুকুত।
ইহাত অদ্ভুত নেদেখিবা যমদূত।।
শুন যমদূত কথা ইটো কোন চিত্র।
কোটি জনমৰ ভৈল পাপৰ পৱিত্ৰ।।১৬৫৷৷
অনিচ্ছায়ে নাৰায়ণ নাম উচ্চৰিল।
মহা মুকুতিক পাইলে ইটো অজামিল।।
হৰি হেন নাম যিটো লৱে একবাৰ।
মোক্ষক যাইবাৰ সিটো ভৈল কাচপাৰ।।১৬৬।।
হেনবা বুলিবি নাম কৰ্ম্মৰেসে অঙ্গ।
উচ্চাৰিলে কৰ্ম্মকেসে কৰয় সসাঙ্গ।।
স্বতন্ত্রে সাধিবে গতি কিমতে লোকৰ।
ইটো শঙ্কা নকৰিবি যমৰ কিঙ্কৰ।।১৬৭।।
দ্রব্য সমে কৰে যেন জলক ভোজন।
স্নান পানে কেৱলে সাধয় প্রয়োজন।।
সেহিমতে হৰে পাপ নামে কর্মে সাঙ্গে।
কেৱলে স্মৰন্তে পলাই পাতক বিভঙ্গে।।১৬৮।।
নাহি চিন্তা অনিচ্ছাতো যদি বোলৈ হৰি।।
তথাপি পলাই পাপ কম্পি তৰতৰি।।
যেন ক্ষুদ্র মৃগে নাদ শুনিয়া সিংহৰ।।
জীৱ ৰাখি হৈব তৈৰ তেখনে অন্তৰ।।১৬৯৷৷
নাৰায়ণ আস বুলিলেক ইটো পাপী।
ভৈলে প্রায়শ্চিত্ত সৱে পাপৰ তথাপি।।
অৰ্দ্ধনামে কৰ মহা প্রলয় পাপৰ।
ইটো দ্বিজে উচ্চাৰিলে চাৰিও অক্ষৰ।।১৭০।।
হেন জানা আৰু আত পাপ আছে ৰহি।
নপাঞো অন্ত নামৰ মহিমা আমি কহি।।
যত যজ্ঞ জপ তপ তীর্থ ব্ৰত দান।
লক্ষ কোটি গুণো নোহে নামৰ সমান।।১৭১৷৷
হেনবা বুলিবা দ্বিজ দুষ্ট দুৰাশয়।
দিনে কৰি আছে মহা মহা পাপচয়।।
লক্ষ কোটি প্রায়শ্চিত্তে নাহিকে নিস্তাৰ।
এক নাম মাত্রে কেনে নিষ্কৃতি ইহাৰ।।১৭২৷৷
দেঞো আৰ উত্তৰ শুনিবি তিনি দূত।
হৰি নাম মহিমা কহন্তে অদভুত।।
ব্রহ্মবধ সুৰাপান অগম্যাগমন।
মহাপাপ ব্রাহ্মণৰ সুৱৰ্ণ হৰণ।।১৭৩৷৷
মিত্র দ্রোহ কৰে মঠ মণ্ডপ দগধ।
পিতৃ মাতৃ স্ত্রী নৃপতিৰ লৱৈ বধ৷৷
আছৈ আনো আনো যত মহা পাপগণ।
সৱাৰো নিষ্কৃতি হৰি নামৰ কীৰ্ত্তন।।১৭৪।।
হৰি হৰি বুলি যিটো উচ্চৰৈ সম্প্রতি।
তাকে লাগি যাই সৱে মাধৱৰ মতি।।
ইটো মোৰ ভৈল বুলি কৰে গদা ধৰি।
পাপক খেদায়া ৰক্ষা কৰি ফুৰে হৰি।।১৭৫৷৷
নাম লৈলে মাধৱে নেড়ন্ত তাৰ কাছ।
যেন ধেনু স্নেহত বৎসৰ নেৰে পাছ।
নাম ধৰ্ম্ম হেনসে হৰিক কৰৈ বশ্য।
নামৰ মহিমা ইটো বেদৰো ৰহস্য।।১৭৬।।
ঋষি সৱে বিহি আছে প্রায়শ্চিত্ত যত।
যাগ যোগ যজ্ঞ জপ তপ তীর্থ ব্রত।।
কৰিবে নপাৰে সৱে সিমত মুক্তিক।।
হৰি নামে কৰৈ যেন পৱিত্ৰ বুদ্ধিক।।১৭৭।।
যদি শত কোটি বাৰ কৰৈ প্রায়শ্চিত্ত।
তথাপিতো পাপৰ পথত পৰৈ চিত্ত৷৷
মনৰ মলক কৰ্ম্মে গুচাইবে নপাৰৈ।
হৰিৰ নামেসে পাপ সমূলে উভাৰৈ।।১৭৮।।
আন ধৰ্ম্ম কৰ্ম্ম মানে কৰৈ মন ৰুদ্ধ।
হৱে হৰিগুণ সংকীৰ্ত্তনে চিত্ত শুদ্ধ।।
এতেকে মহন্ত জনে এৰি কৰ্ম্ম আন।
ফুৰে গলে বান্ধি বন্ধু মাধৱৰ নাম।।১৭৯।।
নামে একলেসে কৰৈ পাপক উচ্ছন্ন।
লৈলেক সমগ্রে নাম দ্বিজৰ নন্দন।।
কোটি জনমৰো পাপ সৱে ভৈলা নষ্ট।
ইহাকো ধৰস আসি ইসে ভৈল কষ্ট।।১৮০।।
মৰন্তে লৈলেক নাম ইটো অজামিল।
পুনৰপি আৰ এক পাপ নুপজিল।।
চিত্ত আতি নিৰ্ম্মল পৱিত্ৰ ভৈল কায়।
আউৰ ইটো বিপ্রত যমৰ আছে দায়।।১৮১৷৷
তপ জপ তীর্থ ব্ৰত বিধিৰ কিঙ্কৰ।
নামৰ কীৰ্ত্তন ইটো বিধিৰ ঈশ্বৰ।।
নাহি কাল নিয়ম নামত একো বিধি।
যেই সেই মতে লৈলে নামে কৰৈ শুদ্ধি।।১৮২৷৷
হেনবা বুলিবি হৰি নাম নুচ্চৰিলে।
পুত্রকেসে ডাক দিলে ইটো অজামিলে।।
কিমত পাপত ভৈল শুদ্ধি অধমৰ।
শুন যমদূত তঞি ইহাৰ উত্তৰ।।১৮৩৷৷
পুত্র নাম ধৰি যদি উপহাস্য কৰি।
উচ্চৰৈ হেলাত যিটো কৃষ্ণ ৰাম হৰি।।
তথাপি সমস্তে তাৰ পাপ হৱে ক্ষয়।
নকৰিবি দূত পুনু ইহাত সংশয়।।১৮৪৷৷
বুলিবি নাহিকে ইটো ব্রাহ্মণৰ চিত্ত।
লঞো হৰিনাম মোৰ হৌক প্রায়শ্চিত্ত।।
তথাপি কিমতে ভৈল ইটো দ্বিজ শুদ্ধ।
ইহাৰ উত্তৰ শুন কিঙ্কৰ অবোধ।।১৮৫৷৷
পৰে বা পিছলে জ্বড় তাপ পীড়া কৰৈ।
সর্পে বা দংশন্তে মাধৱৰ নাম ধৰৈ৷৷
অনিচ্ছায়ে বোলে হৰি নাহিকে চেতনা।
আউৰ তাৰ আছে জানা যমৰ যাতনা।।১৮৬।।
বুলিবি ব্রাহ্মণ ইটো পাপ মন্দ বুদ্ধি।
অল্প নাম মাত্রে কেনমতে ভৈল শুদ্ধি।।
আন প্রায়শ্চিত্তৰেসে ইমত অৱস্থা।
শুন অৰে হৰিৰ নামৰ যেন কথা।।১৮৭।।
উচ্চৰিলে যিটো হৰি নাম একবাৰ।
এৰিয়া সমস্তে পাপ পাতক তাহাৰ।।
সিংহৰ ত্ৰাসত যেন হৰিণাৰ যুথে।
দুৰতে বিদূৰ যাই নথাকয় সুস্থে।।১৮৮।।
যি পাপৰ বিহি আছে যেন প্রায়শ্চিত্ত।
সেহি পাপ হৰে তপে জপে কদাচিত।।
হৰিৰ নামত নাই সি সৱ নিয়ম।
সমস্তে পাপৰ নামে কালান্তক যম।।১৮৯৷৷
শৰীৰক মাত্র প্রায়শ্চিত্তে শুদ্ধি কৰৈ।
নামৰ কীৰ্ত্তনে পাপ সমূলি উভাৰৈ।।
নাথাকে পাপৰ বীজ শুদ্ধ হৱৈ চিত্ত।
পুনৰপি পাতক নুপজৈ কদাচিত।।১৯০৷৷
বুজিবি নামৰ ইটো হেনসে আশয়।
পূৰ্ব্বে পূৰ্ব্বে কৰি আছে যত পাপচয়।।
সি সৱ পাতক একে তিলে হৱে নাশ।
বাৰেক কৰিলে মাত্র নামক প্রকাশ।।১৯১।।
শুনিয়োক যমদূত আহ্মাৰ বচন।
যেন মতে হৰিনাম দুর্গতি নাশন।।
যেন চিৰকাল আছে ঘোৰ অন্ধকাৰ।
নাশ হৱে প্রদীপ জ্বালিলে অন্ধকাৰ।।১৯২৷৷
প্রদীপ নুমাইলে যেন দুনাই আসি বেঢ়ৈ।।
এতেকে মহন্ত সৱে ৰাম নাম নেড়ৈ।।
নলঙ্ঘে পাতেকে দুনাই নামৰ প্ৰভাৱে।
নাশৈ অন্ধকাৰ যেন দীপ থাকৈ যাৱে।।১৯৩৷৷
তেৱেসে বাসনা গুচৈ চিত্ত হৱৈ শুদ্ধি।
সিহেতু সদায়ে স্মৰৈ যাত আছে বুদ্ধি।।
নাম উচ্চৰন্তে নাহি মুখত আয়াস।
সমস্তে পাতক হৱৈ তেখনে বিনাশ।।১৯৪৷৷
শুনন্তে কর্ণত যেন অমৃত বৰিষে।
জানি সাধু সৱে নাম স্মৰৈ অহর্নিশে।।
সামান্য লোকৰ ইটো কহিলো ব্যৱস্থা।
শুন আৱে পতিত দ্বিজৰ যেন কথা।।১৯৫।।
পূৰ্ব্বে পূৰ্ব্বে যত পাপ আছিল আচৰি।
সৱাকো এৰাইলে নাৰায়ণ নাম স্মৰি।।
মৰন্তে লৈলেক নাম ইটো অজামিল।
ইহাৰ পাতক পুনৰপি নুপজিল।।১৯৬।
আহ্মাৰ মুখত শুনি বিষ্ণু ধৰ্ম্ম নিজ।
ভৈল মন নিৰ্ম্মল গুচিল পাপ বীজ।।
সিহেতু পৰম গতি পাইলে ইজন্মতে।
ইটো অজামিলক ধৰস কেন মতে।।১৯৭৷৷
বুলিবি অজ্ঞানে লৈলে নাম মাধৱৰ।
নুহিবেক শুদ্ধ শুন ইহাৰ উত্তৰ।।
জানি বা নাজানি কৰৈ নামৰ কীৰ্ত্তন।
তথাপি পাপক দহি নামে কৰে ছন্ন।।১৯৮৷৷
অজ্ঞান বালকে যেন পেহ্লাইলেক জুই।
সেহি বহ্নি দহি তৃণ কাষ্ঠ ভস্ম হুই।।
নজানৈ নামৰ গুণ নলৱৈ শ্রদ্ধায়।
কিমতে বিপ্ৰৰ ইটো পাপ নাশ যায়।।১৯৯।।
হেন শঙ্কা মনত নানিবি যমদূত।
শুন কহো নামৰ মহিমা অদভুত।।
গুণকো নজানৈ ৰোগী যাৰ ইচ্ছা নাই।
যেই সেই মতে পিয়ৈ মহৌষধি পাই।।২০০৷৷
তথাপি গৰ্ভৰ ব্যাধি হৰৈ সমস্তয়।
তেহ্নয় মহিমা জানা নামৰ নিশ্চয়।।
নজানৈ নামৰ গুণ শ্রদ্ধা নাহি যাত।
হৰি হেন নাম উচ্চৰিলে অকস্মাত।।২০১৷৷
তথাপিতো নামে দহে পাপ নিৰন্তৰ।
শুনিবি নামৰো আউৰ যেন পটন্তৰ।।
কেহো জনে নজানি বিষক কৰে পান।
হেন কি জানস বিষে নলৈবেক প্রাণ।।২০২৷৷
অমৃতক পিলেক নজানি যিটো নৰ।
সি কি নুহিবেক জান অজৰ অমৰ।।
হৰিক সুমৰে দুষ্ট চিত্ত যিটো জনে।
তাহাৰ হৰন্ত মহা পাপ নাৰায়ণে।।২০৩।।
নাজানিয়া অগনিত যিটো দেই হাত।
তাক দহিবেক বহ্নি কহিলো সাক্ষাত।।
সমস্ত পাপক কৰৈ নামেসে নির্ম্মূল।
অগনিৰ আগে যেন শিমলুৰ তুল।।২০৪।।
অচিন্ত্য মহিমা নাম ধৰ্ম্ম বিপৰীত।
আৰ শঙ্কা কৰস নামত যমদূত।।
কোটি কোটি জন্মে যত পাতেক সঞ্চিল।
নাৰায়ণ বুলি বিপ্রে সৱাকো বঞ্চিল।।২০৫।
হেন ভকতক বান্ধ সাস এতমান।।
গদাই কোৱাই কিয় নলৈবোহো প্রাণ।।
এখনো আছস ৰহি বিপ্ৰৰ কাষত।
ধৰি নিবে লাগি চাস আহ্মাৰ পাচত।।২০৬।।
বৈষ্ণৱক জোঙ্কা আসি এতমান গহ।
দেঞো শিক্ষা আজি খানিতেক ৰহ ৰহ।।
হাত নাক কাণ কাটি কৰো সৰ্ব্বনাশ।।
পুনৰপি যেন ভকতক নোজোঙ্কাস।।২০৭।
ঠুঠা হৈয়া যাস যম নৃপতিৰ কাষ।
যেন আনখনো আন ৰাণ্ডি নখাই মাছ।।
এহি বুলি গদা ডকাই যান্ত ক্রোধে বৰ।
দেখি তিনি দূতে ভিৰি দিলেক লড়।।২০৮৷৷
মহাভয়ে দূতৰ শৰীৰ সৱে কাম্পে।
মৰো জীঞো কৰি পলাইলা কাম্পে জাম্পে।।
পাছক নচাই লড় দিলা বহু দূৰ।।
হাৰাহান্থি হৈয়া পাচে পাইলা যমপুৰ।।২০৯।।
বিৱর্ণ বদন আতি তিনিও দূত।
যমৰ আগত পৰি দিলেক গোচৰ।।
শুনা সভাসদ পদ মহাভাগৱত।
পাইলা নৰদেহা মহা ভাগ্যে ভাৰতত।।২১০।।
দেৱৰ দুৰ্ল্লভ আক নেদেখিবা অল্প।
মনুষ্য হৈবাক নপাই কোটি কোটি কল্প।।
কহিলন্ত উদ্ধৱত আপুনি ঈশ্বৰ।
পৰম দুর্ল্লভ যিটো নৰ কলেৱৰ।।২১১।।
সংসাৰ সাগৰ নৌকা সুদৃঢ় সুসাৰ।
ভকত গুৰুক আৰ কৰিবা কাণ্ডাৰ।।
হঞো অনুকূল বায়ু মোক সুমৰন্তে।
বৈকুণ্ঠ চপাঞো নিয়া সংসাৰৰ হন্তে।।২১২।।
তথাপি নাতৰে ঘোৰ যাতনাক আতি।
মোহোৰ সন্মতে সি সি জন আত্মঘাতী।।
কৃষ্ণৰ বচন ইটো পাষাণৰ ৰেখা।
ঘোৰ মৰণক ইটো দেখিও নেদেখা।।২১৩।।
শাস্ত্ৰতো নুশুনা কিয় যাতনাৰ দুঃখ।
সত্বৰে হৈয়োক বন্ধু কৃষ্ণত সন্মুখ।।
ধন জন জীৱন তিলেকে হৈব নাশ।
আউৰ ইটো চাৰ জীৱনত কৰা আশ।।২১৪।।
হৈয়ো সচেতন তেজিয়োক আন কাম।
পাতক ছাড়োক ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।২১৫।।
........
৷৷ অজামিলৰ পৰম গতি প্রাপ্তি।
।।ছবি।।
শুক নিগদতি ৰাজা যমৰ দূতৰ যেন
মিলিল সম্বাদ তাক থঞো।
সিটো দ্বিজ অজামিল পাইলে পাচে যেন গতি
সম্প্রতি তোহ্মাক তাকে কঞো।।
দূত যেৱে পলাই গৈলা বান্ধৰো মুকুত ভৈলা
দেখিলে দুঃখৰ পাইলা পাৰ।
বাঢ়ি গৈল অনুৰাগ চাৰি সিদ্ধ পাৱে পৰি
কৰিলেক শিৰে নমস্কাৰ।।২১৬।।
সৱে চাৰু চতুর্ভুজ যেন চাৰি গোটা সূৰ্য্য
প্রকাশন্ত আতি জাতিষ্কাৰ।
দেখি দ্বিজ আনন্দিত তনু ভৈলা ৰোমাঞ্চিত
নেত্ৰৰ ললাতক পৰৈ ধাৰ।।
মোৰ নিজ উপকাৰী কোননো বান্ধৱ চাৰি
সাক্ষাতে দিলন্ত প্রাণদান।
সুধিবে খোজন্ত কথা তেখনে ভৈলন্ত তথা
চাৰি পাৰিষদ অন্তৰ্দ্ধান।।২১৭৷৷
তাসম্বক নেদেখিয়া দ্বিজৰ দহয়ে হিয়া
শৰীৰতো গৈল মৰ্ম্ম চড়ি।
মোক নৰকত তাড়ি কৈ গৈলা বান্ধৱ চাৰি
এহি বুলি কান্দৈ গেৰি পাৰি।।
অমৃত বৰিষে বাণী দেখাই দিব্য ৰূপ আদি
আহ্মাক বঞ্চিলে কোন বিধি।
শুধিবে নপাইলো ভালে এতেকতে সেহি তালে
হাততে হৰাইল নৱনিধি।।২১৮৷৷
মোৰ মহা উপকাৰী হা বন্ধু সিদ্ধ চাৰি
কৈক গৈলা এৰি পাতকীক।
তুমি সৱ অৱিহনে ধৰো প্রাণ কি কাৰণে
মোৰ জীৱনতো ধিক ধিক।।
এহি মতে অনুক্ষণ কান্দি ভৈলা সন্ধুক্ষণ
কৰে দ্বিজ মনে বিমৰিষ।
সপোন দেখিলো কিবা ঘোৰ যমদূত যিবা
পলাই সিও গৈল কোন দিশ৷৷২১৯।
মোক ৰাখিলন্ত যিবা চাৰু চাৰি সিদ্ধ কিবা
গৈল এতিক্ষণ কোন ভিতি।
বিমৰিষ অজামিল অনুতাপ উপজিল
পৰম বৈৰাগ্য গুণে মতি।।
চাৰি মহা বিষ্ণুদূত কৈল যিটো অদভুত
নামৰ মহিমা তাক শুনি।
বোলে কিনো মহাপুণ্য মাধৱৰ নাম গুণ
আজি পাইলো প্রমাণ আপুনি।।২২০।।
কিনো মঞি মন্দভাগী পাপিনী বেশ্যাক লাগি
কৰিলো ব্রাহ্মণ জন্ম নষ্ট।
এইতে উপজিল পুত্র পিলো আৱে মলমূত্র
ইসে মোৰ ভৈল মহা কষ্ট।।
যিটো ভাৰ্য্যা বিবাহিতা পতিব্রতা সুচৰিতা
তাহাকো কৰিলো পৰিত্যাগ।
সুৰাপী অসতী আতি ইটো দুষ্টা অন্ত্যজাতি
আতেসে বঢ়াইলো অনুৰাগ।।২২১।।
পিতৃ মাতৃ মহা শুদ্ধ অনাথ পৰম বৃদ্ধ
মঞি বিনে নাহিকে সন্ততি।
তাসম্বক তাপ দিয়া হেনসে দাৰুণ হিয়া
এৰি আইলো মঞি মন্দমতি।।
এতেকে জানিলো মোৰ সিজিল পাতক ঘোৰ
অৱশ্যে পৰিবো নৰকত।
হাতে গলে বান্ধি আতি কিঙ্কৰে কৰিবে শাস্তি
মহা মহা পাপীৰ লগত।।২২২।।
কৰিলো পৰম পাপ মহন্তক দিলো তাপ
ধন লোভে পীড়িলো পৰক।
এতেকে জানিলো যমে ভুঞ্জাইবেক অনুক্রমে
ঘোৰ মহা দাৰুণ নৰক।।
যমৰ কিঙ্কৰে মোক গলত লগায়া ডোল
পেহ্লাইবেক মল মূত্র কুণ্ডে।
অনেক বিষ্ঠাৰে পোকে বেঢ়িয়া খাইবেক মোক
থাকিবো উভতি পৰি মুণ্ডে।।২২৩৷৷
নকৰিলো পাপ অল্প ভুঞ্জিবো অনেক কল্প
নপাইবোহো যাতনাৰ ওৰ।
চিন্তি চিত্ত নুহি থিৰ হৰি হৰি পাতকীৰ
কিনো গতি হবে আৱে মোৰ।।
গুণি গুণি নপাঞো ওৰ দেখো অন্ধকাৰ ঘোৰ
মোৰ মনে নাহি শান্তি সুখ।
কিনো ভৈলো আত্মঘাতী এহি বুলি কান্দৈ আতি
লোতকে তিন্তিল আখি মুখ।।২২৪।।
সুমৰি সুমৰি পাপ কৰে মহা হৃদিতাপ
সিটো মন্দমতি অজামিল।
মহন্তৰ সঙ্গ পায়া ক্ষণে ভৈলা শুদ্ধকায়া
বিৰকতি মনত মিলিল।।
ইটো সুত বিত্ত জায়া জানিলো সকলো মায়া
হৰিসে সুহৃদ বন্ধু নিজ।
মোৰ গতি হৰিনাম কৰো আৱে কোন কাম
এহি বুলি বসি গুণে দ্বিজ।।২২৫৷।
.........
।।উপদেশ।।
।।দুলড়ী।।
শুনা সভাসদ ভাগৱত পদ
সমস্ত শাস্ত্ৰৰ সাৰ।
আপুনি বেদক মথি নাৰায়ণে
কৰিলা শাস্ত্র উদ্ধাৰ।।
পুৰাণৰ সূৰ্য্য ইহাকে বুলিয়
ইসে বেদান্তৰ মজ্জা।
প্রকাশিল ইসে ঈশ্বৰ কৃষ্ণক
জানি একমনে ভজা।।২২৬।।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন ইহাক শুনিয়
ইসে প্রকাশিল নাম।
হেন জানি শুনা সদা ভাগৱত
যাৰ বৈকুণ্ঠত কাম।।
এৰা আল জাল জীৱা কত কাল
ধৰিলেক পৰা কালে।
ইহেন মনুষ্য জন্ম ব্যর্থে যায়
বিষয় মিছা জঞ্জালে।।২২৭।।
যেন মধু মিশ্র বিষয় ভুঞ্জন্তে
মুখতেসে লাগে স্বাদ।
সেহি বিষে পাচে পেটত পশিলে
প্রাণক কৰে উচ্ছাদ।।
সেহিমতে ইটো পাতেক কৰন্তে
মনে মনে মহাসুখ।
পৰলোকে যান্তে সেহি পাপে পাচে
ভুঞ্জান্ত যাতনা দুঃখ।।২২৮৷৷
কলিযুগে ঘোৰ পাপেসে প্রচুৰ
পুণ্যৰ নাহি সঞ্চাৰ।
দেখা বিমৰিষি কৰিলেক কলি
সমস্তকে একাকাৰ।।
তপ সত্য শৌচ দায়া দূৰ ভৈল
ধৰ্ম্মৰ চাৰি চৰণ।
কলিৰ ভয়ত হৰিৰ নামত
পশিলা ধৰ্ম্মে শৰণ।।২২৯।
নিশ্চয়ে জানিবা ধৰ্ম্মক খেদায়া
অধৰ্ম্মে জুৰিলে ৰাজ।
পাপ সাগৰত তল গৈয়াসিলা
আউৰ চিন্তা আন কাজ।।
যাৱে নতু মিলে মৰণ শৰণ
সত্বৰে লৈও কৃষ্ণত।
মৃত্যু তড়িবাৰ কৰিয়োক কাম
ধৰিও নাম মুখত।।২৩০৷৷
নাৰদে কহন্ত মোহোৰ জীৱন
হৰিৰ নামে সম্প্রতি।
নাহি নাহি নাহি হৰি নাম বিনে
কলিত কাহাৰো গতি।।
কিবা সাহসত নিচিন্তি আছাহা
হৰিৰ নলৈয়া নাম।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে কহে নিৰন্তৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।২৩১৷৷
........
।।অজামিলৰ সাৰূপ্য লাভ।।
।।পদ।।
নিগদতি শুক শুনা নৃপতি প্রস্তুত।
পাইলে অজামিলে যেন গতি অদভুত।।
চাৰি সিদ্ধ সঙ্গে ক্ষণেকতে ভৈল শুদ্ধি।
কৃষ্ণ চৰণত তাৰ প্ৰৱেশিল বুদ্ধি।।২৩২।।
মনে মনে গুণে পাচে দ্বিজ অজামিল।
কেনে হৰি নাম মোৰ মুখত আসিল।।
মঞি কুলাঙ্গাৰ পাতকীৰ আদ্য লেখা।
মোক কিক চাৰি পাৰিষদে দিলা দেখা।।২৩৩।।
যদ্যপি অধম ইজন্মত ভাগ্য শূন্য।
আছে তথাপিতো জানো জন্মান্তৰে পুণ্য।।
দেৱতো উত্তম যিটো সিদ্ধ চাৰিজন।
নুহি তাসম্বক কিয় হৈবো দৰশন।।২৩৪৷৷
কৈৰ মঞি জাতিভ্রষ্ট নষ্ট দুৰাচাৰ।
পৰম মঙ্গল কৈত নামৰ উচ্চাৰ।।
এতেকে জানিলো পূর্ব্ব পুণ্য ফল আছে।
তাতেসে আসিল সিদ্ধ চাৰি মোৰ কাছে।।২৩৫।।
নাৰায়ণ হেন নাম আসিল জিহ্বাত।
তেৱেসে এৰাইলো ঘোৰ যাতনাৰ হাত।।
যেৱে মোৰ পূৰ্ব্ব পুণ্য নাছিলেক হন্তে।
জিহ্বাত আসিল নাম কিহেতু মৰন্তে।।২৩৬।।
অসতী বেশ্যাৰ পতি পৰম পতিত।
মোকো ৰাখিলেক নামে কিনো বিপৰীত৷৷
নাহি সংসাৰত ধৰ্ম্ম নামৰ সমান।
আজি প্রত্যক্ষতে পাইলো আপুনি প্রমাণ।।২৩৭৷৷
চাম জৰী বান্ধি যমদূত তিনি প্রাণী।
মৰণ বেলাত আজুৰিয়া নেয় টানি।।
নাৰায়ণ নাম মাত্ৰ লৈলো ডাক চাড়ি।।
এতেকতে চাৰি পাৰিষদে লৈলে কাঢ়ি।।২৩৮।।
চাৰিৰো প্রসন্ন মুখ দেখিলো প্রত্যেক।
যমৰ দূতক দুঃখ দিলে অনেক।।
পলাইল তেখনে তিনি দাৰুণ কিঙ্কৰ।
পৰম মহিমা কিনো কৃষ্ণৰ নামৰ।।২৩৯৷৷
সাক্ষাতে শুনিলো চাৰি সিদ্ধৰ বচন।
নাম বিনে নাই আন সংসাৰ তড়ণ।।
অধৰ্ম্ম অৰণ্যে হৰি নাম হুতাশন।।
তুলাত অগনি যেন দহি কৰে ছন্ন।।২৪০।
সিদ্ধৰ বচনে আজি সম্পজিল বুদ্ধি।
আজিসে জানিলো হৰি নামে মহৌষধি।।
পৰিহৰি বিষ্ঠা তুল্য ইটো বিষয়ক।
ফুৰিবো গলত বান্ধি কৃষ্ণৰ নামক।।২৪১।।
কিনো কৃপাময় কৃষ্ণ দেৱতাৰো দেৱ।
ব্রহ্মা মহেশ্বৰে যাৰ পদে কৰে সেৱ।।
যাৰ নাম মাত্ৰ লৈলে পাপীও উদ্ধাৰ।
হেনয় কৃষ্ণক কোটি কোটি নমস্কাৰ।।২৪২।।
কৃষ্ণে পিতা মাতা গতি মতি পতি প্রাণ।
কৃষ্ণৰ চৰণ বিনে নিচিন্তিবো আন।।
আজি ধৰি মনে মঞি কৰিলো নিশ্চয়।।
গৈলো কৃষ্ণ চৰণত আপুনি বিক্রয়।।২৪৩৷৷
লৈলোহো কৃষ্ণত এক শৰণ সাক্ষাত।
পুনৰপি যেন নপৰোহো যাতনাত।।
কৃষ্ণৰেসে চৰণক চিন্তিবো চিত্তত।
কৃষ্ণৰেসে নাম মঞি ৰাখিবো মুখত।।২৪৪।।
শুনিবো সদায়ে কর্ণে কৃষ্ণৰেসে কথা।
হৰি ভকতক নেত্রে দেখিবো সৰ্ব্বথা।
হস্ত দুয়ো কৰিবোহো কৃষ্ণৰেসে কাম।
সদা শিৰে কৰিবোহো কৃষ্ণক প্রণাম।।২৪৫।
ভকতৰ সঙ্গ লৈবো কৰিয়া প্রবন্ধ।
আপুনি চিন্তিবো আপোনাৰ কৰ্ম্মবন্ধ।।
কৰিবোহো উদ্ধাৰ আপুনি আপোনাক।
পুনৰপি যেন মঞি নাযাঞো যাতনাক।।২৪৬।।
স্ত্রীময় মায়া মহা গ্রাহে মোক ধৰি।
বানৰক নচুৱাইল যেন বশ্য কৰি।।
ভৈলোহো বেশ্যাৰ চাৰ দাসতো অধিক।
মঞি অধমৰ জীৱনতো ধিক ধিক।।২৪৭৷৷
মহা অনর্থত অর্থ বুদ্ধি ভৈলা মোৰ।
নিসিজিল কোন মোত পাতেক দুর্ঘোৰ।।
সেহি পাপে পৰম মলিন ভৈল বুদ্ধি।
এৱে কৃষ্ণ কীৰ্ত্তনে কৰিবো চিত্ত শুদ্ধি।।২৪৮৷৷
নিশ্চল নিৰ্ম্মল চিত্তে মঞি সৰ্ব্বক্ষণে।
পশিলো শৰণে বন্ধু কৃষ্ণৰ চৰণে।।
প্রাণান্তিকো কৃষ্ণ বিনে নিচিন্তিবো আন।
হে কৃষ্ণ কৃষ্ণ বাপ কৰা পৰিত্ৰাণ।।২৪৯৷৷
মহা প্রেমে পৃথিৱীত পৰি অজামিল।
হা কৃষ্ণ কৃষ্ণ বুলি অনেক কান্দিল।।
ইটো দ্বিজ জন্ম যদুনাথ ব্যর্থে নিলো।
তুমিসে সুহৃদ আত্মা আৱেসে জানিলো।।২৫০।।
পতিত পাৱন প্রভু পশিলো শৰণে।
কৰা গতি পাতকীক আপুনি চৰণে।।
লোতকে তিন্তিল মুখ সুখ শান্তি নাই।
নিজ পাপ সুমৰন্তে মৰ্ম্ম চড়ি যায়।।২৫১।।
নাহি মন তুষ্টি উঠি দ্বিজ অজামিল।
কৃষ্ণ কৃষ্ণ বুলি গঙ্গা দ্বাৰক চলিল।।
গৃহ পুত্ৰ ভাৰ্য্যাক কৰিয়া পৰিত্যাগ।
কৃষ্ণ চৰণত আতি ভৈলা অনুৰাগ।।২৫২।।
সাধু সঙ্গে ক্ষণেকে মিলিল বিৰকতি।
ভৈলা ভাগ্যোদয় দ্বিজ মহা শুদ্ধ মতি।।
দিন কতিপয়ে পাইলা গিৰি হেমৱন্ত।।
আকাশৰ পৰা গঙ্গা যথাত পৰন্ত।।২৫৩।।
পৰম পৱিত্র স্থান বহে গঙ্গা নীৰ।।
তৈতে দেখে আছে দিব্য দেৱৰ মন্দিৰ।।
বহু বিধ বৃক্ষ জাতিষ্কাৰ ফল ফুলে।
বিবিধ বিহঙ্গ ৰঙ্গে ৰাৱৈ কুতূহলে।।২৫৪।।
বহে গঙ্গা জল যেন ফটিক সঙ্কাশ।
পুষ্পৰ সুৰভি গন্ধে মোহে দিশ পাশ।।
পৰম আমোদ মহা সুশীতল বাত।
দেখি দ্বিজ অজামিল বঞ্চিলা তথাত।।২৫৫।।
জাহ্নবী জলত ৰঙ্গে কৰিলন্ত স্নান।
বসি দেৱ মন্দিৰত কৰিলন্ত ধ্যান।।
পুত্ৰ পত্নী স্নেহকো ছিণ্ডিল অজামিল।
কর্ণ মন বাক্য নয়নকো নিৰোধিল।।২৫৬৷৷
গুচিল মনৰ মহা বিষয়ৰ ক্লেশ।
কৃষ্ণৰ চৰণে মন কৰিলা প্রৱেশ।।
হৃদয়ত ৰূপ নাম নুগুচৈ মুখত।
শিহৰিলা প্রেম মহা ভকতি সুখত।।২৫৭।।
দ্রৱিল দ্বিজৰ আতি আনন্দে হৃদয়।
দুয়ো নয়নৰ নীৰ ধাৰায়ে বহয়।।
দেহা ভোগে ইটো আতি ভৈলা বিৰকতি।
কৃষ্ণৰ ৰূপতে মাত্র প্রৱেশিল মতি।।২৫৮৷৷৷
যেতিক্ষণ নাৰায়ণ নাম উচ্চৰিল।।
কৰ্ম্মৰ বন্ধন মানে তেখনে ছিণ্ডিল।।
কৰিল নিৰ্ম্মল নামে শুদ্ধ ভৈল কায়।
আউৰ কৃষ্ণ চৰণক নচাড়ে সদায়।।২৫৯।।
কৃষ্ণেসে পৰম মোৰ সুহৃদ নিশ্চয়।
কৃষ্ণক স্মৰন্তে আতি দ্ৰৱিল হৃদয়।।
কৃষ্ণ কৃষ্ণ বোলন্তে ওপজে প্রেম আতি।
কৃষ্ণক নিশ্চয় চিত্তে কৰিলা ভকতি।।২৬০।।
কৃষ্ণৰ ৰূপত যেবে মগ্ন ভৈলা মন।
দিলা চাৰি পাৰিষদে পুনু দৰিশন।।
বৈকুণ্ঠৰ পৰা দিব্য বিমানক লই।
এক কোটি সূৰ্য্য যেন জ্বলন্ত আসয়।।২৬১।।
শাৰী শাৰী সুবৰ্ণৰ জ্বলন্ত কিঙ্কিনী।
চক্ষু মেলি দ্বিজে দেখিলেক ৰিণি ৰিণি।।
কিবা আসে বুলি ঊৰ্দ্ধে দৃষ্টি কৰি চাইল।
ক্ষণেকতে ৰথ আসি সমীপ চাপিল।।২৬২।।
মিলিল সন্তোষ সৱে শৰীৰ শিহৰে।
দুয়ো নয়নৰ নীৰ ধাৰে বৈয়া পৰে৷৷
ডাক ছাড়ি উচ্চৰিলা ৰাম কৃষ্ণ নাম।
চাৰিকো কৰিলা শিৰে পৰিয়া প্রণাম।।২৬৩৷৷
দুনাই দ্বিজ অজামিল কৃতাঞ্জলি উঠি।
চাৰি পাৰিষদক নিৰেখি মন তুষ্টি।।
তাসম্বাৰ ৰূপত লাগিলা যেন ধ্যান।
তেখনে ছাড়িলা বিপ্রে কৃষ্ণ বুলি প্রাণ।।২৬৪।।
গঙ্গাতে পৰিল সিটো পূৰ্ব্ব কলেৱৰ।
কৃষ্ণৰ সাৰূপ্য ৰূপ পাইলা দ্বিজবৰ।।
চাৰু শ্যাম তনু তাতে শোভে পীত বাস।
নবীন মেঘত যেন বিজুলী প্রকাশ।।২৬৫।।
শিৰত কিৰীটি কর্ণে মকৰ কুণ্ডল।
নয়ন কমল মুখ চন্দ্ৰৰ মণ্ডল।।
উন্নত নাসিকা কুন্দকৰি দন্ত পান্তি।
ৰাতুল অধৰ বিম্বফল সম কান্তি।।২৬৬৷৷
ৰুচিৰ চিবুক কম্বুকণ্ঠ ৰুচিকৰ।
গলে গজ মুকুতাৰ হাৰ মনোহৰ।।
জ্বলে ঝিলিমিলি যেন অগনিৰ জ্বালা।
আপাদলম্বিত হৃদয়ত বনমালা।।২৬৭।।
কঙ্কণ কেয়ূৰে ৰঞ্জৈ বাহু চাৰিখান।
ললিত বলিত নীল ৰত্নৰ মোলান।।
নৱ কিশলয় সম আৰকত হাত।
শঙ্খ চক্র গদা পদ্ম চাৰি অস্ত্র তাত।।২৬৮।।
পাট পীত পচৰা প্ৰকাশ কৰৈ কন্ধ।
ৰত্নময় মেখলা ৰচিত কটি বন্ধ।।
বাজে ৰুণঝুণ যেন কনক কিঙ্কিনী।
মাটিত লোটন্তে আছে পাট পীত ভুনি।।২৬৯৷৷
চাৰু উৰু জঙ্ঘা জানু যেন ৰাম কল।
ৰত্নৰ নূপুৰে ৰঞ্জে চৰণ কমল।।
প্রকাশে শৰীৰ শশী সূৰ্য্যৰ জেউতী।
ৰহি আছে দ্বিজ আতি আনন্দিত মতি।।২৭০৷৷
কৃষ্ণৰ সাৰূপ্য ৰূপ পাইলা অজামিল।
নামি চাৰি পাৰিষদে আসি আলিঙ্গিল।।
ৰথত তুলিলা নিয়া কৰি বহুমান।
ওপৰক লাগি পাচে চলিল বিমান।।২৭১৷৷
বৈষ্ণৱৰ শ্ৰী দেখি পৰম বিস্ময়।
কৰে স্বর্গবাসী আসি বেঢ়ি জয় জয়।।
শিৰত বৰিষে ঢাকি কুসুম সুৰভি।
বাৱে নানা যন্ত্র যত আনন্দে দুন্দুভি।।২৭২।।
এহিমতে দ্বিজে আনন্দত চলি যায়।
বৈকুণ্ঠক পাইলা সাতে স্বৰ্গক এড়াই।।
সাক্ষাতে আছন্ত যৈত প্রভু লক্ষ্মীপতি।
কৰিলন্ত হৰিষতে তৈকে লাগি গতি।।২৭৩।।
সেৱা কৰি ৰৈল হুয়া এক পাৰিষদ।
ভকতি বিলাইলে মহা মুকুতি সম্পদ।।
তড়িল দুস্তৰ যম যাতনাৰ ভীতি।
দিব্য বিমানতে পাচে কৰিল ইচিতি।।২৭৪।।
লক্ষ্মী সম ৰূপৱতী ৰমণী অনেক।
হাতে তাল বেণুবাৱে বিপঞ্চি যতেক।।
কৃষ্ণ গুণ গাৱৈ সৱে প্রেমে দ্রৱৈ চিত্ত।
বহৱৈ লোতক আতি তনু ৰোমাঞ্চিত।।২৭৫৷৷
সদায়ে আনন্দময় বৈকুণ্ঠ নগৰ।
ভুকুতি মুকুতি বিপ্রে পাইলা নিৰন্তৰ।।
কৃষ্ণৰ সমান ৰূপ চিনন নযায়।
শ্রীবৎস কৌস্তুভ মাত্র দুই চিহ্ন নাই।।২৭৬।।
অনিচ্ছায়ে সুমৰিলে মৰন্তে নামক।
তথাপি পাইলেক অজামিল বৈকুণ্ঠক।।
ভৈলা চতুর্ভুজ আনন্দৰ নাই সীমা।
কি কহিবো নাৰায়ণ নামৰ মহিমা।।২৭৭৷৷
শুনা সভাসদ পদ মহা ভাগৱত।
কেদিন থাকিবা ইটো মনুষ্য লোকত৷৷
অথিৰ জীৱন যেন বিজুলী চমক।
কেতিক্ষণে ধৰি দূতে দেখাৱৈ যমক।।২৭৮।।
একেতিলে ইটো তৱ গৰ্ব্ব হৈব চুৰ।
দুৰ্ঘোৰ নিকাৰময় মহা যমপুৰ।।
ভুঞ্জাইবে যাতনা যমে গাতত নিৰোধি।
নিচিন্তি আছাহা কেনে ভৈলা হত বুদ্ধি।।২৭৯।।
স্বর্গে গৈলে আছে জানা নিশ্চয় পতন।
পুত্ৰ পত্নী ধন জন সম্যকে সপোন।।
যিটো শৰীৰৰ পদে হৰি চিন্তা নাই।
অৱশ্যে হইবেক ইটো বিষ্ঠা পলু ছাই।।২৮০৷৷
হেন জানি কৃষ্ণৰ চৰণে দিয়া চিত্ত।
জানা হৰি ভকতিসে পৰলোক বিত্ত।।
হৰিনাম বিনা নাহি পৰম বান্ধৱ।
নাম উচ্চৰন্তৈ ৰাখি ফুৰন্ত মাধৱ।।২৮১৷৷
পৰম পতিতে নাম লৈলে অনিচ্ছায়।
পাপত মুকুত সিটো ভৈল সমুদায়।।
যমৰ কিঙ্কৰ আউৰ তাহাঙ্ক নঝাম্পে।
নামৰ ভয়ত মৃত্যু তৰতৰি কাম্পে।।২৮২।।
প্রথম কন্ধত আছে দেখিয়ো বিচাৰি।
নামেসে ধৰ্ম্মৰ ৰাজা মহা হিতকাৰী।।
জগতৰে নিস্তাৰক মহা হৰিনাম।
নিৰন্তৰে নৰে ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।২৮৩।।
...........
।।নাম-মহিমা।।
।।দুলড়ী।।
নিগদতি শুক শুনিলা নৃপতি
নামৰ যেন প্রভাৱ।
অপাৰ সংসাৰ সাগৰ তড়িতে
নামেসে সুদৃঢ় নাৱ।।
হৰিনাম বিনে জপ যজ্ঞ দানে
সাধিবে নপাৰৈ গতি।
নামৰ সমান নাহি পুণ্য আন
জানিবা শিষ্ট নৃপতি।।২৮৪৷৷
পাপী অজামিল জাতিকুল হীন
খিচৰি বেশ্যাৰ পতি।
গলে লগাই জৰী যমদূতে ধৰি
নেই নৰকক প্রতি।।
নাৰায়ণ বুলি ডাকিল ডৰত
অধম বিপ্র পামৰ।
এতেকতে শুদ্ধ হৈয়া মোক্ষ পাইল
মহিমা দেখা নামৰ।।২৮৫।।
নাম কীৰ্ত্তনত পৰে মনুষ্যৰ
নুহি কৰ্ম্মবন্ধ ছেদ।
সমস্তে সংসাৰ নামেসে উদ্ধাৰ
কহিলো পৰম বেদ।।
ইহাৰ প্রমাণ সুলভে জানিবা
যি জনে নামক ৰড়ৈ।
তাৰ আউৰ তীর্থ ব্ৰত তপ জপ
কৰ্ম্মতে মন নপৰৈ।।২৮৬৷৷
ভকতিক মাত্র কৰিলে নিশ্চয়
জীৱন তাৰ সাম্ফল।
নামক নধৰি মৰৈ কৰ্ম্ম কৰি
নুগুচৈ মনৰ মল৷৷
স্বর্গ নৰকক কৰৈ আয়াযাত
পৰম মলিন মতি।
নাহি নাহি জানা ইটো সংসাৰত
নাম বিনে আন গতি।।২৮৭৷৷
পৰম গোপনী কথা ইটো যিটো
শুনৈ ভণৈ ভক্তি ভাৱে।
নাপাই যাতনাক যমদূতে তাক
চক্ষুয়ো মেলি নচাৱে।।
যদ্যপি অধম মহামন্দ বুদ্ধি
অধৰ্ম্মক মাত্র সঞ্চৈ।
তথাপি ইকথা শুনন্তে ভণন্তে
বিষ্ণু ভৱনত বঞ্চৈ।।২৮৮৷৷
আক অদভুত নেদেখিবা ৰাজা
নামৰ মহামহিমা।
পাপৰ অন্তক কি কৈবো নামক
নামেসে মোক্ষৰ সীমা।।
যাক সম নাই পাতকী লোকত
মন্দ দ্বিজ অজামিল।
অশ্রদ্ধায়ে নাম মৰন্তে স্মৰন্তে
তাকো বৈকুণ্ঠক নিল।।২৮৯।।
সুদৃঢ় বিশ্বাসে যি জনে লৈলেক
কৃষ্ণত এক শৰণ।
জানি নিজ ধৰ্ম্ম সততে মুখত
নামৰ নেৰে কীৰ্ত্তন।।
তাহাৰ মহিমা কহি নপাঞ সীমা
কহিলো স্বৰূপ নৃপ।
কৰিলেক বশ্য অৱশ্যে কৃষ্ণক
নেৰন্ত তাৰ সমীপ।।২৯০৷৷
সিটো ভকতৰ মৰিবে নলাগে
জীৱন্তে পাইলে মুকুতি।
সমস্তে শাস্ত্ৰৰ চাৰিও বেদৰ
কহিলো তত্ত্ব যুগুতি।।
জ্ঞানী কৰ্ম্মী জনে নজানে নামক
ভকতৰ নৱ নিধি।
পৰম ঈশ্বৰ আছন্তোক কৃষ্ণ
নামতে সমস্তে সিদ্ধি।।২৯১৷৷
........
।।ছবি।।
শুনি নৃপ পৰীক্ষিত ঋষিত পুচন্ত কথা
কৰি কৃতাঞ্জলি অৱহিতি।
নামৰ মহিমা যত তোহ্মাৰ মুখত মুনি
শুনি ভৈলো পমৰ তৃপিতি।।
যমৰ আগত গৈয়া গোচৰ দিলেক যেৱে
তিনি দূতে মহা পীড়া পাই।
কেনবা প্রবোধ বাক্য বুলিলন্ত তাক পাচে
শুনিবাক মোৰ ইচ্ছা যায়।।২৯২।।
পাতকী লোকত আতি কৰৈ যিটো উগ্র শাস্তি
যাৰ বশ্য জগতৰ প্রজা।
তাহাৰ আদেশ ছন্ন নতু কৰৈ একোজন
পৰম মহিমা যম ৰাজা।।
পৰাক্ৰমে নাহি সম জগত অন্তক যম
তানে নতু শুনি আজ্ঞা ভঙ্গ।
কহিয়োক মোত মুনি দূতৰ বচন শুনি
পাচে কেনে কৰিলন্ত খঙ্গ।।২৯৩৷৷
পাৰিষদে মাৰি বাড়ি লৈলন্ত দ্বিজক কাঢ়ি
দূতৰো ৰাখিল মাত্র প্রাণ।
কিঙ্কৰে দিলেক সাখী তাসম্বাৰ দুঃখ দেখি
যমে কিবা দিলা সমিধান।।
আক শুনিবাৰ মোৰ পৰম কৌতুক আছে
ছেদিয়োক মনৰ সংশয়।
তোহ্মাৰ মুখৰ কথা শুনি নিস্তৰোক লোক
তুমি মুনি মহা কৃপাময়।।২৯৪৷৷
কতবা জন্মৰ পুণ্যে তোহ্মাত পুচিবে পাইলো
কিনো মোৰ আছে মহাভাগ।
দেৱে নেদেখন্ত যাক হেনয় মুনিক মঞি
মৰণ সময়ে পাইলো লাগ।।
মোৰ পিতা মহাশয় আছিল কৃষ্ণৰ দাস
জানিলো তাতেসে চক্রপাণি।
ভকতৰ বংশ সৱে হেনবা সংসাৰ তড়ৈ
তোহ্মাক দিয়াইলা দেখা আনি।।২৯৫৷৷
এতেক বোলন্তে ৰাজা লোতকে তিন্তিল মুখ
মিলিলা কৰুণা ৰস আতি।
তনু ভৈল পুলকিত কৃষ্ণৰ চৰণে চিত্ত
দিয়া তম্ভি থাকিল নমাতি।
দেখি শুক মুনি পাচে নৃপতিক প্রশংসিল
ধন্য ধন্য পাণ্ডুৰ সন্ততি।
দূতৰ যমৰ আৱে শুনিও সম্বাদ কথা
কহো আৱে তোমাক সম্প্রতি।।২৯৬।।
......
।।উপদেশ।।
।।দুলড়ী।।
শুনা সভাসদ ভাগৱত পদ
আত নকৰিবা শঙ্কা।
ৰামত ভকতি কৰি একমতি
বানৰে মাৰিলা লঙ্কা।।
অনেক ভালুক বানৰ ৰাক্ষস
লগতে পাইলে মুকুতি।
ভকতি কৰিলে নপাইবে মনুষ্যে
মুকুতি কোন যুগুতি।।২৯৭।।
অনেক অসুৰ পিশাচ পশুৰ
ভকতি সাধিলে গতি।
কিনো লোক অন্ধ যাতনাত মৰৈ
মাধৱত নেদৈ মতি।।
গোকুলৰ গৰু যত তৃণ তৰু
সৱে পৰম্পদ পাইল।
মিছাতেসে মৰৈ কৃষ্ণক নভজৈ
দিনতে দুই চক্ষু খাইল।।২৯৮৷৷
বাল্মীকি দুৰ্ঘোৰ আছিলেক চোৰ
ৰাম বুলি ভৈলা ঋষি।
পাপী অজামিল বৈকুণ্ঠে চলিল
নাৰায়ণ নাম ঘুষি।।
দাসীৰ কুমাৰ ভৈলা অৱতাৰ
নাৰদ নামৰ বলে।
আক শুনি নৰে নামক নধৰে
কোননো বিধাতা চলি।।২৯৯।।
নাহি তপ ব্রত কলিৰ যুগত
নামেসে পৰম ধৰ্ম্ম।
বেদৰ সাৰক নধৰৈ নামক
শাস্ত্ৰৰ নুবুজি মৰ্ম্ম।।
যাত আছে বুদ্ধি ধৰি মহৌষধি
সংসাৰ ব্যাধিৰ নাম।
ভণিল শঙ্কৰে নিৰন্তৰে নৰে
ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।৩০০।।
........
।।যমযমদূত সম্বাদ।।
।।পদ।।
নিগদতি শুক শুনা নৃপ পৰীক্ষিত।
নামৰ মহিমা আৱে মহা বিপৰীত।।
ধন্য ৰাজা কৃষ্ণৰ কথাত মিলৈ স্বাদ।
যমৰ দূতৰ যেন মিলিল সম্বাদ।।৩০১।।
সমাজক পাতিয়া আছন্ত ৰাজা যম।
মহা পৰিচ্ছদে বসি বিপুল বিক্রম।।
ধৰিয়া আছন্ত বিষ্ণুদত্ত যমদণ্ড।
সমস্ত ভূতৰ প্ৰভু প্ৰভাৱ প্ৰচণ্ড।।৩০২৷৷
দুপাশে চামৰ দোলে শিৰে শ্বেত ছত্র৷
লিখে চিত্রগুপুতে হাতত পঞ্জি পত্র।।
ঋষি পাৰিষদ সৱে আছন্ত আৱৰি।
নটে ভাটে ৰড়ৈ গুণগীত তাল ধৰি।।৩০৩।।
হাতত লোহাৰ ডাঙ্গ কাচি মালকাছে।
দাৰুণ কিঙ্কৰসৱে উপাসিয়া আছে।।
দুই চক্ষু ৰঙ্গা আঙ্গাৰৰ বৰ্ণ কায়।
বিকত দশন ঘোৰ ৰাক্ষস পৰায়।৩০৪।
ঠাই ঠাই পাতকীক কৰৈ উগ্ৰ শাস্তি।
চতুর্ভিতি শুনি মহা আর্ত্তনাদ আতি।।
যমৰ পুৰত হেন বহল সমাজ।
মহা পৰিচ্ছদে বসি আছে ধৰ্ম্মৰাজ।।৩০৫৷৷
সেহি বেলা তিনি দূতে মহা পীড়া পাই।
কাঢ়ে খৰ উশাস মুখত মাত নাই।।
বিৱর্ণ বদন দেখি মনে মহা ক্লেশ।
ভৈলা দূত পাচে সেহি সভাত প্রৱেশ।।৩০৬।।
ৰাজাক দেখিয়া আতি মৰ্ম্ম গৈলা চৰি।
কান্দৈ হুমাগুমি তিনি দূতে আগে পৰি।।
সমস্ত সমাজে নিশবদ হুয়া আছে।
কি ভৈল বুলিয়া যমে পুচিলন্ত পাচে।।৩০৭।।
শুনি সঙ্কুকিয়া হাতে মুচি মুখ আখি।
কান্দি কান্দি যমত দিলেক দুখ সাখী।।
পৰেও কাঢ়িয়া লৈলে আমাসাক মাৰি।
লোকৰ কতনো আৱে আছে অধিকাৰী।।৩০৮।।
তুমিসি ঈশ্বৰ আমি জানো সমুদায়।
নাহি দণ্ডধৰ আউৰ তোহ্মাত বিনায়।।
তুমি ধৰ্ম্মৰাজা পাঞ্চি পঠায়া আহ্মাক।
বান্ধি আনো পাতকীজনক যাতনাক।।৩০৯।।
পাপ পুণ্য বিচাৰি আপুনি দিয়া ফল।
কৈত নতু শুনি যম দূতক দুৰ্ব্বল।।
কাম্পৈ সুৰাসুৰ সৱে যাৰ দেখি খঙ্গ।
নতু দেখি কহিতো তোহ্মাৰ আজ্ঞা ভঙ্গ।।৩১০৷৷
তোহ্মাৰেসে আদেশে পাপীক আনো ধৰি।
হাতে গলে বান্ধিয়া চামৰ লগাই জৰী।।
নাৰায়ণ আইস বুলি দ্বিজে দিলে ডাক।
কৈৰ চাৰি সিদ্ধে আসি শুনিলেক তাক।।৩১১৷৷
নাহি ভয় বুলি আকাশত ৰাৱ পাৰে।
খেদি আসি পাইল যেন বিজুলী সঞ্চাৰে।।
নুপুচি আমাত একো জুৰিলেক কিল।
বেতৰ বাড়িত জীউ আহ্মাৰ উৰিল।।৩১২৷৷
চৱৰৰ চোটে গাল ভিণ্ডাকাৰ ভৈল।
গদাৰ কোবত কুলাধাতু মাত্র ৰৈল।।
সমূলে মাৰিলে প্রাণ কিবা সোধা কথা।
কতেক কহিবো ৰাজা আহ্মাৰ অৱস্থা।।৩১৩৷৷
সিটো চাৰি কোন কহিয়োক কাৰ দূত।
নতু দেখি হেন মহা ৰূপ অদভুত।।
চাৰু চতুর্ভুজ শ্যাম তনু পীতবাস।
অলঙ্কাৰে শোভে যেন সূৰ্য্যৰ প্ৰকাশ।।৩১৪৷৷
দেৱতো উত্তম মহা সুকুমাৰ বেশ।
পাপীক লৈলেক কাঢ়ি ভাঙ্গিয়া আদেশ।।
তোহ্মাকো বুলিলা বাক্য গৰিহা যতেক।
মোৰ মুখে প্রভু তাক কহিবো কতেক।।৩১৫।।
কাৰ দূত সিটো কহিয়োক ভাল কৰি।
তাহান হাতত নজানিলে যাইবো মৰি।।
নিচিনিলে নাশ হৈবো ইবাৰ সমূলি।
আছোক আমাৰ আপোনাৰো হুইব উলি।।৩১৬।।
সিদ্ধৰো দেখিলো যেন মহা পৰাক্ৰম।
জানো কোটি এক ইন্দ্র নুহিবেক সম।।
তেসম্বে সহিতে যেৱে লগায়া বিৱাদ।
অৱশ্যে তুমিও দুইবা ভিঠিৰো উচ্ছাদ।।৩১৭।।
আহ্মাৰ প্ৰাণক যেৱে ৰাখিবা নিশ্চয়।
কাৰ সিটো দূত কৰায়োক পৰিচয়।।
আমি যেৱে মৰো তেৱে তোহ্মাৰে কুখ্যাতি।
শুনিয়া যমৰ প্রেম উপজিল আতি।।৩১৮।
কৃষ্ণপদ পঙ্কজক মনত স্মৰিল।
তনু ভৈল পুলকিত লোতক ঝৰিল।।
মনত মিলিল মহা আনন্দ একান্ত।
মুখ মুচি দিলা পাচে দূতক সিদ্ধান্ত।।৩১৯।।
যি কথা পুচিলি শুন সমস্ত কিঙ্কৰ।
আছন্ত পৰম দেৱ কৃষ্ণ মহেশ্বৰ।।
যাৰ কথা শুনন্তে মনত মিলৈ ৰঙ্গ।
তাহান আগত মঞি ক্ষুদ্র যে পতঙ্গ।।৩২০৷৷
কৃষ্ণেসে ঈশ্বৰ চৰাচৰ জগতৰ।
যাৰ আজ্ঞা পালি ব্রহ্মা বিষ্ণু মহেশ্বৰ।।
সৃষ্টি স্থিতি প্রলয় কৰন্ত ভিন্নে ভিন্নে।
অনাদি অনন্ত কোন আছৈ তান্ত বিনে।।৩২১।।
যাৰ বেদ বাক্যত জগত ভৈল বন্দী।
যেন নাক বিন্ধি বলধিক আছৈ ছান্দি।।
জাতি ধৰ্ম্ম কৰি কৰৈ তাহাঙ্কেসে সেৱ।
তাহানেসে অধীন সমস্তে আমি দেৱ।।৩২২৷৷
নাজানিসে মোক তোৰা বোলস ঈশ্বৰ।
মোৰ যত অধিকাৰ শুনিও কিঙ্কৰ।।
সংসাৰত আছে জীৱ জন্তু যতমানে।
নকৰো সৱাকে শাস্তি জানা বিদ্যমানে।।৩২৩।।
মনুষ্য লোকত যিটো পাতকী নিস্খল।
তাকেসে যাতনা ভুঞ্জাই কৰো দণ্ডফল।।
পাতকী জনত মাত্ৰ মোৰ অধিকাৰ।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰ মঞি জানা সাৰেসাৰ।।৩২৪।।
কৃষ্ণৰেসে আজ্ঞা শিৰে ধৰি প্রতিনিত।
কৰো যেন পাপীক উচিত প্রায়শ্চিত্ত ৷৷
ঈশ্বৰৰো ঈশ্বৰ হেনসে কৃষ্ণ দেৱ।
ব্রহ্মময় মূৰ্ত্তি যাত পৰে নাহি কেৱ।।৩২৫৷৷
ইন্দ্র চন্দ্র ব্রহ্মা বহ্নি শিৱ সূৰ্য্য কাল।।
কুবেৰ বৰুণ বসু বায়ু দিগপাল।।
যত প্রজাপতি মঞি আদি যত দেৱ।
তাহান লীলাক আমি নজানোহো কেৱ।।৩২৬।।
মহা ঋষি সৱো যাৰ মায়ায়ে মোহিত।
নজানন্ত ঈশ্বৰ কৃষ্ণত যাৰ চিত্ত।।
তাঙ্ক জানিবাক পাৰে আন কোন নৰে।
একে এক শৰণীয়া ভকতত পৰে।।৩২৭।।
জন্মে জন্মে কৰি আছে পাপৰ পৰ্ব্বত।
হিয়াত থাকন্তে যিটো নুহিকে বেকত।।
তাহান মায়ায়ে তাৰ কৰে বুদ্ধি অন্ধ।
যাক জানিবাক নৰে নকৰৈ প্রবন্ধ।।৩২৮।।
পূৰ্ব্ব জনমৰ যিটো জন পুণ্যৱন্ত।
মায়াকো তড়িল সিটো পুৰুষ মহন্ত।।
সি সি জনে ধৰে কৃষ্ণ চৰণত চাপি।
এহিসে প্রকাৰে চিনি পুণ্যৱন্ত পাপী।।৩২৯৷৷
হেনয় ঈশ্বৰ আছা জগতকে ব্যাপি।
মহা মূঢ় জনে যেন নজানৈ তথাপি।।
ব্রহ্মা আদি তৃণ পৰ্য্যন্তৰে অন্তৰ্য্যামী।
সেহি কৃষ্ণ দেৱেসে মোহোৰ নিজ স্বামী।।৩৩০৷৷
হেনবা বুলিবি ব্রহ্মাদিতো কৰি পৰ।।
জানিলো আছন্ত কৃষ্ণ জগত ঈশ্বৰ৷৷
পাপীক ৰাখিলে যিটো আমাসাক মাৰি।
বিপৰীত ৰূপ সিটো কোন সিদ্ধ চাৰি।।৩৩১৷৷
তাৰ কথা শুনা সাৱধানে দূতগণ।
স্বতন্ত্র ঈশ্বৰ যিটো প্রভু নাৰায়ণ।।
তানে পাৰিষদ সৱ মনোহৰ বেশে।
ভকতক ৰাখি ফুৰে তাহান আদেশে।।৩৩২।।
কৃষ্ণৰ সদৃশ সৱে ৰূপে সুকুমাৰ।
মেঘ সম শ্যাম পীত বস্ত্রে জাতিষ্কাৰ।।
সৱে চাৰু চতুর্ভুজ ৰূপ আৰকত।
শঙ্খ চক্র গদা পদ্ম সৱাৰো হাতত।।৩৩৩৷৷
কেয়ূৰ কঙ্কণ হাৰ কটিত মেখলা।
আজানুলম্বিত গলে জ্বলে বনমালা।।
নূপুৰে ৰঞ্জিত চাৰু চৰণ কমল।
কৃষ্ণৰ সদৃশ সৱে ভকত বৎসল।।৩৩৪।।
লক্ষ কোটি দিগ্গজৰ বল আছে গাৱে।
কৃষ্ণৰ সদৃশ সৱে অচিন্ত্য স্বভাৱে।।
সূৰ্য্যৰ জ্যোতিক যেন চাহন ন্যাৱে।
ব্রহ্মা আদি দেৱগণে পূজৈ যাৰ পাৱে।।৩৩৫।।
বিষ্ণু ভকতক যেন ঢাকি থাকৈ পাক্ষী।
শত্ৰু সৰ্প অগ্নি মোতো হন্তে ফুৰৈ ৰাখি৷৷
আনো যেৱে কৰৈ ভকতক অপকাৰ।
গদায়ে কোবায়া কৰৈ তাক বুন্দামাৰ।।৩৩৬।।
হেনবা বুলিবি যদি হৱৈ বিষ্ণুদূত।
কিসক কৰিলে হেন মহা অযুগুত।।
পাতকীকো ৰাখিয়া আহ্মাক মাৰৈ প্রাণে।
তাহাৰ সিদ্ধান্ত দূত শুনা সাৱধানে।।৩৩৭৷৷
যিটো ধৰ্ম্ম কৃষ্ণে কহিলন্ত নিজ মুখে।
যাক জানি নৰে তড়ৈ সংসাৰক সুখে।।
ভৃগু আদি ঋষি যত জগত প্রখ্যাত।
মহা সিদ্ধসৱো যাক নজানে সাক্ষাত।।৩৩৮৷৷
দশো দিগপাল আনো সুৰাসুৰ গণে।
নজানন্ত বিদ্যাধৰ কিন্নৰ চাৰণে।।
পৰম ৰহস্য নাম নজানে জগতে।
মনুষ্যে জানিব আৱে তাক কেনমতে।।৩৩৯।।
পৰম গোপনী নাম ইসে ধৰ্ম্ম নিজ।
অনিচ্ছায়ে উচ্চাৰিলে অজামিল দ্বিজ।।
ভৈলা তথাপিতো সিটো পাপত মুকুত।
ৰাখিল তাতেসে তাক চাৰি বিষ্ণুদূত।।৩৪০৷৷
সমস্তে দেৱৰো ৰাজা জানা নিষ্টে হৰি।।
তান নামে ৰাজা যত ধৰ্ম্ম উপসৰি।।
সমস্তে পাপক উচ্চাৰণে কৰে ক্ষয়।
নকৰিবি দূত দুনাই নামত সংশয়।।৩৪১৷৷
শুনা সভাসদ সৱ মহা ভাগৱত।
স্বর্গ মৰ্ত্ত্য পাতালতো নাছিল পূৰ্ব্বত।।
বৈকুণ্ঠৰ শাস্ত্র আক নতু শুনৈ কেৱে।
জানিলন্ত অৰ্দ্ধ বয়সত ব্রহ্মাদেৱে।।৩৪২৷৷
কিনো মহা ভাগ্যোদয় লোকৰ কলিত।
নামে সমে কৃষ্ণ সূৰ্য্য ভৈলন্ত উদিত।।
ইহেন কলিত যিটো নভৈল উদ্ধাৰ।
কোটি জনমতো তাৰ নাহিকে নিস্তাৰ।।৩৪৩।।
হেন জানি সত্বৰে হুয়োক সাৱধান।
অথিৰ জীৱন যায় কেতিক্ষণে প্রাণ।।
ভাৰতত নৰতনু নপাইবা সেন্থৰে।
ৰাম নাম বান্ধৱক ধৰা নিৰন্তৰে।।৩৪৪।।
ভকতক কৃপায় কলিত দেৱ হৰি।
যশ বিস্তাৰিলা দৈৱকীত অৱতৰি।।
এহি যশ গুণ নাম গাইব মাত্র মুখে।
এতেকে মুকুতি পদ পাইব মহা সুখে।।৩৪৫।।
কৃষ্ণৰ বাক্যত আৱে কৰিয়ো প্রত্যয়।
মৰিবেক লাগে আক জানিবা নিশ্চয়।।
মৰণ সমল নাহি বিনে হৰি নাম।
জানি নিৰন্তৰে নৰে বোলা ৰাম ৰাম।।৩৪৬।।
......
।।দুলড়ী।।
নিগদতি শুক শুনা সাৱধানে
পৰীক্ষিত নৃপবৰ।
সম্বুধি দূতক দুনাই যমৰাজ
মহিমা কহে নামৰ।।
পৰম দুর্ল্লভ মাধৱৰ নাম
সংসাৰ সাগৰে নাৱ।
তিনিও লোকত নাহি হেন জন
জানিবে আৰ প্ৰভাৱ।।৩৪৭।।
হেনবা বুলিবি নামৰ মহিমা
যদি জানন্তাও নাই।
আছৈ ইটো ধৰ্ম্ম কিমতে জানিব
শুনা তাৰ অভিপ্রায়।।
দেৱৰ নিমিত্তে নামক পূৰ্ব্বত
গুপুত কৰিয়া থৈলা।
পদ্মৰ কল্পত ব্রহ্মা আৰাধন্তে
নাৰায়ণে তান্ত কৈলা।।৩৪৮।।
কিছু কিছু কৰি প্ৰৱৰ্ত্তিল নাম
কেন ধৰ্ম্ম ইটো দেখা।
নামৰ মহিমা জানৈ যত লোক
শুনা দেঞো তাৰ লেখা।।
ব্রহ্মা মহেশ্বৰ প্রহ্লাদ নাৰদ
কপিল কুমাৰ মুনি।
ভীষ্ম স্বায়ম্ভুৱ ব্যাসসুত শুক
জনক জানা আপুনি।।৩৪৯৷৷
দৈত্যশূৰ বলি মঞি যমৰায়
মোৰ কিনো ভাগ্যোদয়।
এহি বাহ্ৰ জনে জানো ইটো ধৰ্ম্ম
জানিবি দূত নিশ্চয়।।
কোটি শত তীর্থ ব্ৰততো কৰিয়া
নামেসে পৱিত্ৰ কৰে।
যতেক শুনোক তথাপি নামত
বিশ্বাস কেৱে নকৰে।।৩৫০৷৷
নামৰ মহিমা জানিল মাত্রকে
সংসাৰৰ হৱৈ পাৰ।
দুর্ল্লভ মুকুতি বৈকুণ্ঠে ভুকুতি
অপ্রয়াসে মিলৈ তাৰ।।
মনুষ্য লোকত এহিমানে মাত্র
পৰম ধৰ্ম্ম সম্প্রতি।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰিয়া নামক
কৃষ্ণত কৰা ভকতি।।৩৫১৷৷
ইহাৰ প্রমাণ নুসুধিবি দূত
এহি সত্য বেদ বাণী।
যাতনা তাপত মৰৈ প্রাণী যত
এহিটো ধৰ্ম্ম নজানি।।
সাক্ষাতে দেখিলি দ্বিজ অজামিল
পৰম পাপী প্রখ্যাত।
নাৰায়ণ নাম উচ্চৰি মৰন্তে
মৃত্যুৰো এৰাইলা হাত।।৩৫২।।
দেখ দেখ দূত হৰিৰ নামৰ
অচিন্ত্য কেন প্রভাৱ।
দুৰ্ঘোৰ সংসাৰ সাগৰ তৰণ
এহিসে সুদৃঢ় নাৱ।।
নাম এৰি আন মতে মোক্ষ চাৱৈ
নুহিকে সিটো পণ্ডিত।
জানিবা মূৰ্খতো অধিক সেহিসে
তাহাৰ মত খণ্ডিত।।৩৫৩৷৷
আশ্চৰ্য্য আশ্চর্য্য ভাৰতৰ নৰ
কিনো মন্দ কৰ্ম্ম কৰৈ।
হৰি হেন নাম আছন্তে তথাপি
যাতনা তাপত মৰৈ।।
ঈশ্বৰ কৃষ্ণক নভজি আনক
ইষ্টদেৱ বুলি ধৰৈ।
কিনো হতবুদ্ধি কোচতে আসুধি
আছন্তে নিচিন্তি মৰৈ।।৩৫৪।।
.........
।।কবিৰ আত্মপৰিচয়।।
৷৷ছবি।।
টেম্বুৱানিবন্ধে গ্রাম বটদ্ৰৱা যাৰ নাম
লোহিতৰ আতি অনুকূল।
ভৈলা সেই গ্রামেশ্বৰ যাৰ নাম ৰাজধৰ
কায়স্থ কুলৰ পদ্মফুল।।
তানে সুত সূৰ্য্যবৰ মহা দাতা যশধৰ
দেৱ দ্বিজ আৰাধনে নিষ্ট।
যাৰ যশ এভো জ্বলৈ জয়ন্ত মাধৱ দলৈ
দুই ভাই যাহাৰ কনিষ্ঠ।।৩৫৫।।
তানে পুত্র অনুপাম প্রসিদ্ধ কুসুম নাম
মহন্তৰ যিটো অগ্রগণী।
পুণ্যৰ নাহিকৈ পাৰ ভৌমিক মধ্যত সাৰ
যাৰ যশে ঢাকিল ধৰণী।।
তাহান সন্ততি অতি অজ্ঞ মহা মূঢ়মতি
শঙ্কৰে ৰচিলা পদবন্ধে।
কথাৰ আশয় চাই নিবন্ধিলো ঠাই ঠাই
নানাবিধ হ্রস্বদীর্ঘ ছন্দে।।৩৫৬।।
কৰযোৰে বুদ্ধলোক বোলো ক্ষমিয়োক মোক
মহন্তৰ ক্ষমাসে ভূষণ।
আৱেসে টীকাত চাই যেৱে দেখা কথা নাই
তেৱে দিবা পদত দোষণ।।
যিটো জনে অজিজ্ঞাসী হঠাতে নিন্দন্ত আসি
তাকো কিছু বুলিতে নপাৰি।
এৰৈ নিজ পুণ্যচয় কৰৈ মোৰ পাপক্ষয়
দেখা সিটো কেনে উপকাৰী।।৩৫৭৷৷
তাকো নেক্ষেমিলো যেবে মোত পৰে আছে তেৱে
আন কোন কৃতঘ্ন সাক্ষাত।
ইটো কথা পৰিহৰি চিন্তিয়োক মহা হৰি
কৰা ৰতি কৃষ্ণৰ কথাত।।
কৃষ্ণ কথা বিনে আৰ নাহিকে শাস্ত্ৰৰ সাৰ
চাৰিবেদে কৱৈ আক মাত্র।
এক চিত্তে যিটো নৰে শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰে
সি সি মহা মুকুতিৰ পাত্ৰ।।৩৫৮।।
মাধৱৰ নাম যশ যিটো তাতে পাৱৈ ৰস
সি সি মহা মহন্ত উত্তম।
মহাতীর্থ স্নান দান যতেক পৰম জ্ঞান
কোটি ভাগো তাক নুহি সম।।
হৰি হৰি উচ্চৰন্তে যাৰ নয়নৰ হন্তে
ঝৰৈ নীৰ শৰীৰ পুলক।
ভৈলা সংসাৰৰ পাৰ মৰিবে নলাগে তাৰ
জীৱন্ততে পাইলেক কৃষ্ণক।।৩৫৯।।
হেন জানি সভাসদ চিন্তিয়ো কৃষ্ণৰ পদ
কৰা কৃষ্ণ চৰিত্ৰ কীৰ্ত্তন।
মহা কাল সর্পে গিলে যাইব জিউ একতিলে
মিলৈ কৈত দুর্ঘোৰ মৰণ।।
কৃষ্ণেসে সুহৃদ নিজ নামসে মুকুতি বীজ
প্রবন্ধে ধৰিও হৰি নাম।
সমস্ত সমাজে ঢাকি বোলা উচ্চ কৰি ডাকি
নিৰন্তৰে নৰে ৰাম ৰাম।৩৬০৷৷
.........
।।নাম-ৰহস্য কথন।।
।।পদ।।
নিগদিত শুক শুনিয়োক নৃপবৰ।
যমত পুচিলা দুনাই দাৰুণ কিঙ্কৰ।।
একবাৰ উচ্চাৰিলে নামৰ আভাস।
কিমতে সমস্তে পাপ তাৰ ভৈল নাশ।।৩৬১।।
শ্ৰদ্ধায়ে সততে ভক্তি ভাৱে নাম ধৰৈ।
তাহৰেসে সমস্তে পাতেক কালে হৰৈ।।
অনুদিনে আদৰে হৰিৰ নাম লৱৈ।
তাৰেসে পাতেক হৰে আনো শাস্ত্রে কৱৈ।।৩৬২।।
অহর্নিশে সুমৰিলে হৱে পাপ ক্ষয়।
আনো পুৰাণত আছে হেনসে নির্ণয়।।
ভাগৱত শাস্ত্ৰক শুনিব ঠাই ঠাই।
সেহিসে পবিত্র নাম সুমৰে সদায়।।৩৬৩।।
হৱে শুদ্ধ যেৱে এক নাম লৈলে মাত্র।
পূৰ্ব্বত কৰিল কিয় প্রায়শ্চিত্ত শাস্ত্র।।
ব্যর্থেসে বিহিলে জপ তপ তীর্থচয়।
ছেদিয়োক প্রভু ইটো মনৰ সংশয়।।৩৬৪।।
শুনি যমৰাজা দিলা দূতক উত্তৰ।
একো নুবুজস তোৰ অধম পামৰ।।
নামৰ মহিমা শুনি নসুহিয় গাৱ।
হৰিতো অধিক মহানামৰ প্ৰভাৱ।।৩৬৫।।
নামৰ দ্রোহীক হৰি নকৰন্ত ৰক্ষা।
ৰাখে হৰি দ্রোহীক নামৰ হেন কক্ষা।।
অচিন্ত্য মহিমা নাম এৰ আত খেদ।
শুন তোৰ সংশয়ৰ দেঞো পৰিচ্ছেদ।।৩৬৬।।
মহা মহা পাতেকৰ ক্ষয়ৰ নিমিত্তে।
নালাগে হৰিৰ নাম সততে স্মৰিতে।।
ৰাম কৃষ্ণ নাম যিটো লৱৈ একবাৰ।
কোটি জনমৰো পাপ ভস্ম হোৱৈ তাৰ।।৩৬৭।।
আপুনি আগতে পাইলি শাস্ত্ৰৰ প্রমাণ।
দ্বিজ অজামিল যেন পাতকী প্রধান।।
লাজ কাজ মৰ্য্যাদা এৰিলে যেন নট।
মিলে ছাগলিতো দ্বিজ হেনসে লম্পট।।৩৬৮৷৷
অত্যন্ত অশুদ্ধ চিত্ত নজানে কৃষ্ণক।
নাৰায়ণ আইস বুলি ডাকিলে পুত্রক।।
এতেকে তড়িল পাপ বন্ধনৰ হন্তে।
পাইলেক মুকুতি নাম সুমৰি মৰন্তে।।৩৬৯।।
কহিলো বেদৰো তত্ত্ব জানিবি নিশ্চয়।
নামৰ আভাসে মাত্র পাপ কৰৈ ক্ষয়।।
পাতকৰ বাসনাৰ ক্ষয়ৰ নিমিত্তে।
সততে নামক সুমৰিবে লাগৈ নিতে।।৩৭০।।
এতেকেসে শাস্ত্র কৰৈ সদায় স্মৰণ।
তেৱেসে বাসনা গুচৈ শুদ্ধ হোৱৈ মন।।
তেৱেসে নাছাড়ৈ কৃষ্ণ চৰণত ৰতি।
ইহাৰ প্রমাণ জানা সপ্রেম ভকতি।।৩৭১।।
বুলিবি নামেসে যেৱে সাধে সৱে অর্থ।
স্মৃতি শাস্ত্র মানে তেৱে ভৈল সৱে ব্যর্থ।।
হৰিৰ নামেসে পাৰৈ পাতক খণ্ডিত।
কিয় ঋষি সৱে বিহৈ আন প্রায়শ্চিত্ত।।৩৭২।।
ইহাৰ উত্তৰ দেঞো শুন দূতগণ।
বাহ্র জনিয়াত পৰে যত মহাজন।।
পৰম ৰহস্য হৰি নামক নাজানে।
বিনে আন প্রায়শ্চিত্ত কৰ্ম্মক বখানে।।৩৭৩।।
যেন মৃত্যু-সঞ্জীৱনী ঔষধতে সাৰ।।
মৰাকো জীয়াৱৈ হেন প্রভাৱ তাহাৰ।।
মন্দমতি বৈদ্য সৱে তাহাক নজানি।।
আনসে ঔষধ দেয় ৰুগীয়াক আনি।।৩৭৪৷৷
মায়ায়ে মুহিলে নুবুজিলে বেদবাণী।
কৰ্ম্ম কৰি অক্ষয় স্বৰ্গক সাধৈ প্রাণী।।
কৰ্ম্মকাণ্ড বেদতেসে মতি ভৈল জড়।
জপ ব্রত যজ্ঞকেসে দেখে কৰ্ম্ম বৰ।।৩৭৫৷৷
মিলাৱৈ সম্ভাৰ কৰি অনেক প্রাৰম্ভে।।
উচ্চাৰিয়া মন্ত্র পঢ়ি যজৈ মহাদম্ভে।।
মোত পৰে কোন আছে বুলি কৰৈ ৰঙ্গ।
বৈষ্ণৱক বোলে কোন ক্ষুদ্র যে পতঙ্গ।।৩৭৬৷৷
বেদশাস্ত্র নজানে কিছুৰো নাহি পাত্র।
এৰিলেক কৰ্ম্ম ৰাম বুলি মৰে মাত্র।
ভকতিকো কৰি ফুৰে অনেক ধিক্কাৰ।।
কৰ্ম্মীৰ নুগুচৈ সদা ক্রোধ অহঙ্কাৰ।।৩৭৭৷৷
কৰ্ম্ম কৰি নেড়াই যাতনা মহা ক্লেশ।
সিহেতু জানন্ত সৱে নেদৈ উপদেশ।।
তাহাৰ নিদান কহো শুন দূতগণ।
কৰ্ম্ম-মলে ছন্ন কৰে অজ্ঞানীৰ মন।।৩৭৮।।
কৃষ্ণ হেন ঈশ্বৰতো কিঞ্চিতো নজানৈ।
মন্ত্র তন্ত্ৰ কৰ্ম্মক ডাঙ্গৰ বুলি মানৈ।।
অস্ফুট কঠিন মন্ত্র দুষ্কৰ কৰ্ম্মত।
সদায় তাহাৰ শ্ৰদ্ধা নুগুচৈ মনত।।৩৭৯।
কোমল অক্ষৰ স্পষ্ট ৰাম কৃষ্ণ নাম।
অল্প বুলি এড়ৈ বোলে আত কোন কাম।।
কর্ণেও নুশুনে আৰ কথাক কহন্তে।
নাম উপদেশ নেদৈ এতেকে মহন্তে।।৩৮০।।
নাম নকৈবাৰ আৰো অভিপ্রায় আছে।
থাকে যেন যদ্যপি পোষণ সিংহ কাছে।।
যদি চাৰ শৃগালে আৰাও কৰৈ চাপি।
তাক খেদাইবাক নেদৈ সিংহক তথাপি।।৩৮১।।
সেহিমতে হৰিনাম পৰম মঙ্গল।
যাক উচ্চাৰণে পাৱৈ মহা মোক্ষ ফল।।
পাপ প্রায়শ্চিত্ত ইটো কোন চাৰ কাম।
এহিবুলি জানন্তেও নকহিলা নাম।।৩৮২।।
আৰু এক অভিপ্রায় কহে শুন দূত।
পৰম ৰসহ্য নামধৰ্ম্ম অদভুত।।
ইহাৰ মহিমা মাত্র জানে যিটো প্রাণী।
এতেকে মুকুতি পাৱে কৈলো সত্য বাণী।।৩৮৩৷৷
যেৱে জানে জগতে নামৰ তত্ত্ব ভেদ।
পাইবে সৱে মোক্ষ হুইবে সংসাৰ উচ্ছেদ।।
এহি বুলি নানাধৰ্ম্ম নকৰি বিদিত।
জানিও আনসে বিহিলন্ত প্রায়শ্চিত্ত।।৩৮৪৷৷
আৰো কিছু হেতু আত বুলিবাক পাৰি।
জানিল নামক যিটো বেদক বিচাৰি।।
নকহিল তথাপি নামৰ তত্ত্ব মৰ্ম্ম।
উচ্চৰিল ইটো প্রায়শ্চিত্ত ধৰ্ম্ম কৰ্ম্ম।।৩৮৫।।
যেন মহা ব্রহ্মজ্ঞান ৰাখন দুষ্কৰ।
তেনয় দুষ্কৰ নাম কৰ্ম্মী মনুষ্যৰ।।
আসে আন বচন মুখত সৰসৰি।
ওঠক কপালে যেন যেৱে বোলৈ হৰি।।৩৮৬।।
নাসিবে জিহ্বাতে নাম নুহিবে বিশ্বাস।
কৰ্ম্মকো দেখিবে মিছা ব্যর্থসে প্রয়াস।।
নামধৰ্ম্ম এৰি হুইবে পাষণ্ড পৰায়।
নখণ্ডিল প্রায়শ্চিত্ত এহি অভিপ্রায়।।৩৮৭।।
ৰাখিলন্ত কৰ্ম্মকাণ্ড অজ্ঞানীৰ পদে।
কৰ্ম্মীক নেড়িব ঘোৰ পৰম আপদে।।
উপজি মৰিবে মহা ভুঞ্জিয়া নিকাৰ।
কোটি কোটি কল্পে নাহি কৰ্ম্মীৰ নিস্তাৰ।।৩৮৮।
জন্মে জন্মে কৰি আছে পাপৰ পৰ্ব্বত।
আজোড়ন্তে নাসে নাম তাহাৰ মুখত।।
নলৱে সন্তৰ সঙ্গ সিকাৰণে ৰণ্ড।
জানিবি সেহিসে নিজ পৰম পাষণ্ড।।৩৮৯।।
জন্মে জন্মে যিটো আৰাধিয়া আছৈ হৰি।
তাহাৰ জিহ্বাত নাম আসে সৰসৰি।।
তাৰ কৃষ্ণ কথাতে উপজে আতি ৰস।।
সিসে ভাগ্যৱন্ত গাৱৈ হৰিগুণ যশ।।৩৯০।
সি সি জনে আন একো পুণ্যক নেলেখে।
হৰি ভকতক পাইলে প্রাণ হেন দেখে।।
ওপজৈ কৃষ্ণত প্রেম চিত্তে ধৰৈ ৰূপ।
জীৱন্তে কৃষক পাৱৈ কহিলো স্বৰূপ।।৩৯১৷৷
হেন বিমিৰিষি যিটো মহা বুদ্ধিমন্ত।।
পৰম শ্রদ্ধায়ে ভজে নিতে ভগৱন্ত।।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন নাম নছাড়ে মুখৰ।
মোৰ দণ্ডযোগ্য আউৰ নুহি সিটো নৰ।।৩৯২।।
নকৰিবা পাপ সিটো চিত্তত আহ্লাদ।
যদিবা তাহাৰো সিজে পাতেক প্রমাদ।।
হৰিনাম কীৰ্ত্তনে তেখনে হোৱৈ নাশ।
পাপী হেন বুলি তাৰ নচাপিবি পাশ।।৩৯৩৷৷
শুন দূতগণ কহো হিতসে বচন।
কৃষ্ণত একান্ত চিত্তে পশিয়ো শৰণ।।
ঐৰপৰা ময়ো মান্য কৰো প্রতিনিত।
দেৱ সিদ্ধে তাহাৰেসে গাৱৈ গুণ গীত।।৩৯৪।।
তাসাম্বাৰ নচাপিবি সমীপ কিঙ্কৰ।
লগে ফুৰৈ কৌমুদকী গদা গোৱিন্দৰ।।
পাইলে হাড় মুণ্ড গুণ্ডি কৰিবে কোৱাই।
কহিলো স্বৰূপে পাচে মোত দোষ নাই।।৩৯৫।।
কালো কিছু কৰিবে নুৱাৰে অপকাৰ।।
সিটো ভকতত মোৰ নাই অধিকাৰ।।
হেন জানি তাহাঙ্ক দূৰতে পৰিহৰি।
আপোনাৰ প্ৰাণ ৰাখি ফুৰিবি অন্তৰি।।৩৯৬।।
যিটো জনে ফুৰৈ ৰাম নামক উচ্চাৰি।
পাচে পাচে যান্ত কৃষ্ণ চক্ৰ কৰে ধৰি।।
যেন ধেনু স্নেহে বাচৰুৰ পাছ লাগে।
ৰক্ষা কৰি ভৃত্যক ফুৰন্ত অনুৰাগে।।৩৯৭।।
বিষ্ণুৰ পৰমপ্রিয় ভকত বান্ধৱ।
ভকত জনৰ মহা সুহৃদ মাধৱ।।
তাহাৰ কাছক গৈলে হুইবি ৰণ্ড ভণ্ড।
চক্রে কাটি তেখনে কৰিব খণ্ড খণ্ড ।।৩৯৮৷৷
সষ্টমে ফুৰিবি দূত আপোনাক জানি।
যথাত নুশুন কর্ণে হৰিনাম ধ্বনি।।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন যৈত নাহিকে প্রচাৰ।
সেহিসে থানত দূত কৰিবি সঞ্চাৰ।।৩৯৯৷৷
কহিলোহো হিত আত এৰিবি সংশয়।
আপোনাক ৰাখিয়া ফুৰিবি দূতচয়।।
কদাচিতো নচাপিবি বৈষ্ণৱৰ পাশ।
মোৰ বাক্য নধৰিলে হুইবে সৰ্ব্বনাশ।।৪০০৷৷
মঞি তোহ্মাসাক দেঞো দুনাই দুনাই হাক।
আপুনো বৰ্ত্তিবি যেৱে ৰাখিবি আহ্মাক।।
বৈষ্ণৱৰ ঠাইক লাগি নকৰিবি গতি।
এহিবুলি দূতক শিখাইলা প্রতিপ্রতি।।৪০১।।
শুনা সভাসদ পদ মহাভাগৱত।
অণুমাত্র সাৰ নাই ইটো সংসাৰত।।
মায়াময় বিষয়ত মৰিলাহা মজি।
মিছাত গোৱাইলা দিন কৃষ্ণক নভজি।।৪০২।।
হৰি ভকতিক লাগি কৰিও প্রবন্ধ।
কৃষ্ণত নুপুজৈ মতি কিনো লোক অন্ধ।।
যাৰ নাম মাত্র লৈলে সংসাৰক তড়ি।
হিয়াত আছন্ত হেন কৃপাময় হৰি।।৪০৩।।
যাৱে নতু মিলে মহা দুৰ্ঘোৰ মৰণ।
সত্বৰে লৈওক প্রভু কৃষ্ণত শৰণ।।
কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ শুনিয়োক অৱিশ্রাম।
সুখে দুখে মুখে নছাড়িবা কৃষ্ণ নাম।।৪০৪।।
কৰিলন্ত পঞ্চ সত্য কেশৱে পূৰ্ব্বত।
মহা নিষ্ঠ কৰি ধনঞ্জয়ৰ আগত।।
নাম বিনে অৰ্জ্জুন তাড়ন্তা আন নাই।।
নিৰন্তৰে বেদৰ এহিসে অভিপ্রায়।।৪০৫।।
হেন জানি কৃষ্ণৰ চৰণ চিন্তা চিত্তে।
কৃষ্ণ কথা অমৃতক পিয়া প্রতি নিতে৷৷
দুর্ঘোৰ যাতনা তড়িবাৰ কৰা কাম।
নিৰন্তৰে নৰে ডাকি বোলা ৰাম ৰাম।।৪০৬।।
..........
।।যমৰ অধিকাৰ কথন।।
।।দুলড়ী।।
নিগদতি শুক শুনা পৰীক্ষিত
কৃষ্ণ কথা অদভুত।
যমৰ বচন শুনি পুনৰপি
পুচিলা সমস্তে দূত।।
বিষ্ণু ভকতৰ নচাপিবো পাশ
তোহ্মাৰ আজ্ঞাক লৈয়া।
ভালমত আৱে চিনায়োক প্রভু
আহ্মাৰ যিটো পৰয়া।।৪০৭।।
মনুষ্য মধ্যত কোন মহা পাপী
তাকো জানিবাক লাগে।
চাৰি মহা সিটো সিদ্ধৰ হাতত
ইবাৰ বৰ্ত্তিলো ভাগ্যে।।
কাক আনি ঐত ভুঞ্জাইবো যাতনা
কাত কোন দায় আছে।
ভাল মতে মোত কহিবা ইবাৰ
সমূলে মৰিবো পাচে।।৪০৮।।
দূতৰ বচন শুনি বুলিলন্ত
যমে থিৰ কৰি মতি।
যাত অধিকাৰ আহ্মাৰো কহিবো
শুনিবি দূত সম্প্রতি।।
ব্রহ্মা মহাদেৱ যাক কৰে সেৱ
আছন্ত কৃষ্ণ ঈশ্বৰ।
তান্ত পৰে আৰ দেৱ কেহো নাহি
আমিও যাৰ কিঙ্কৰ।।৪০৯।।
সনক সনন্দ সিদ্ধে আৰাধন্ত
যাহাৰ পদ কমল।
হেন মাধৱৰ চৰণ সেৱাত
বিমুখ যিটো নিস্খল।।
নৰকৰ পথ ইটো গৃহবাস
আতেসে ৰতি সদায়।
তাক ধৰি আন পাতকী প্রধান
তাতে আছে মোৰ দায়।।৪১০।।
ধৰ্ম্ম অনুপাম কৃষ্ণ গুণ নাম
নথাকৈ যাৰ জিহ্বাত।
জগত তাড়ন কৃষ্ণৰ চৰণ
নিচিন্তৈ যিটো হিয়াত।।
ঈশ্বৰ কৃষ্ণক বাৰেকো নকৰৈ
প্রণাম যিটো নিস্খলে।
তাক ধৰ চাপি সেহি মহা পাপী
বান্ধি আন হাতে গলে।।৪১১।।
বৈষ্ণৱক দেখি কৰৈ উপহাস
ভকতি পথক নিন্দৈ।
সিটো দুৰ্জ্জনৰ যেন হৰিনামে
সম্যক কাণত বিন্ধৈ।।
সংসাৰ মধ্যত তাত পৰে পাপী
আউৰ একোজন নাই।।
নুসুধিবি তাক আন যাতনাক
লোহাৰ ডাঙ্গে কোবাই।।৪১২।।
কৃষ্ণৰ কীৰ্ত্তন নকৰি যি নৰে
আনসে ধৰ্ম্ম আচৰে।
কৃষ্ণৰ কথাত কাণ নপাতয়
অধম যিটো পামৰে।।
ভকতৰ যত পাতক পলাই
কাঢ়ন্তে হুম নিশ্বাস।
পলাইবাৰ পুৰি নপায়া খুজি লুৰি
গৈয়া তাত কৰৈ বাস।।৪১৩।।
সিটো দুৰাচাৰ পাপৰ ভাণ্ডাৰ
ছাড়িবে নলাগে তাক।
ধৰিবিহি বলে বান্ধি হাতে গলে
ঝান্টে আন যাতনাক।।
সেহি মহাৰণ্ড পৰম পাষণ্ড
ডাঙ্গে কোবাই কৰ চুৰ।
চিনাইলো পৰয়া মোৰ আজ্ঞা লৈয়া
মনুষ্য লোকত ফুৰ।।৪১৪৷৷
দূতক এতেক কহি যমে পাচে
কৃষ্ণৰ দিশক চাই।
কৰি কৃতাঞ্জলি বুলিলা বিনয়
হুয়া অৱনত কায় ।।
তোহ্মাৰ নামৰ মহিমা নজানি
দূতে কৰিলেক দোষ।
সেৱকৰ দায় পাৱয় প্রভুকো
ইসে ভৈল অসন্তোষ।।৪১৫।।
ক্ষমিয়োক স্বামী জানিবা আমিসি
কৰিলো ইটো অকৰ্ম্ম।
হুয়োক সদয় কৃষ্ণ কৃপাময়
ক্ষমাসে মহন্ত ধৰ্ম্ম।।
এহি বুলি যমে মৌন হুয়া ৰৈলা
কৃষ্ণৰ চিন্তি চৰণ।
প্রেম পৰশিল লোতক ঝৰিল
নেৰিলা হৰি স্মৰণ।।৪১৬।।
.............
৷৷কীৰ্ত্তন-ধৰ্ম্মৰ মৰ্ম্ম কথন।।
৷৷ছবি।।
বৈষ্ণৱৰ মহিমাক যমৰ মুখত শুনি
হিয়াত পশিল মহাভয়।
সেহি দিন ধৰি পাছে ভকতক দেখিলেও
ততৰি কাম্পে দূত চয়।।
ডৰে থাকে চকু চিপি কতো যাই পাচে গুচি
চাহিবে নোৱাৰে মাথা তুলি।
প্ৰভাৱ দেখিয়া বোলৈ বৈষ্ণৱৰ যিটো তেজ
যোনো মাৰৈ আহ্মাক সমূলি।।৪১৭।।
কীৰ্ত্তনৰ ধ্বনি যথা যৈত শুনে হৰি কথা
তাক ডৰি অন্তৰি পলাই।
নামৰ শুনন্তে ৰোল হৰৈ মুখে মাতবোল
লৱড়য় পাছক নচাই।।
নাহি শ্রুতি যেন মৰা চক্রে কাটিলেক পৰা
মোৰ মান যেনো আজি বুৰৈ।
যিবা আন কথা কৱৈ তাকো বোলে নাম লৱৈ
ডৰতে দূৰত ধাতু উৰৈ।।৪১৮।।
কৰৈ আনে কণাকণি যদি শুনে ৰিণিৰিণি
থমকি অনাৱে কাণ পাতি।
অন্যোঅন্যে বোলৈ শুন যোনো গাৱৈ হৰি গুণ
পলাইবাক লাগি বান্ধৈ গাতি।।
মহাত্রাস হুয়া আতি স্বপ্নতো চেঞ্চাৱৈ ৰাতি
পলা পলা চক্রে পাইলে খেদি।
এহিমতে দূতগণে অসুখ অশান্তি মনে
পলায় বৈষ্ণৱক লাগ নেদি।।৪১৯।।
কহিলো নৃপতি মৰ্ম্ম কৃষ্ণৰ কীৰ্ত্তন ধৰ্ম্ম
জগত মঙ্গল ইসে নিজ।
মহা মহা পাপৰাশি এহিসে বিনাশে আসি
উভাৰৈ পাপৰ যত বীজ।।
কৃষ্ণ গুণ নাম স্মৰি শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰি
যেন মতে শুদ্ধ হোৱে নৰে।
কোটি তীর্থ ব্রত তপে কোটি যাৰ যোগ জপে
সেহি মত পৱিত্ৰ নকৰে।।৪২০৷৷
কৃষ্ণ পদ-পঙ্কজৰ মধু পিৱৈ যিটো নৰ
তাৰ মন নপৰৈ কৰ্ম্মত।
কৃষ্ণতেসে কৰৈ ৰতি মিলৈ মহা বিৰকতি
ঘোৰ দুঃখময় বিষয়ত।।
ভকতি নাদৰি যিটো প্রায়শ্চিত্ত কৰৈ সিটো
তাৰ কৰ্ম্ম সকলে বিফল।
যেন ধুৱাই নেই হাথী দুনাই লৱৈ কূটা মাটি
গাৱত বন্ধাৱৈ আতি মল।।৪২১৷৷
পূৰ্ব্বত অগস্ত্য ঋষি মলয়া পৰ্ব্বতে বসি
আছন্ত হৰিক কৰি ধ্যান।
কহিলন্ত মোত তথা ইটো ইতিহাস কথা
নাম বিনে ধৰ্ম্ম নাহি আন।।
জানিলাহা পৰীক্ষিত নাম ধৰ্ম্ম বিপৰীত
কহিলো তোহ্মাত দায়াতৰে।
ইহাত বিশ্বাস কৰি যিটো ফুৰৈ নাম ধৰি
সিটো সুখে সংসাৰক তড়ে।।৪২২।।
শুনিয়োক সভাসদ মহা ভাগৱত পদ
তিনিও লোকত ইটো সাৰ।
কৰিও বিশ্বাস আত এড়ায়ো যমৰ হাত
নাম বিনে নাহিকে নিস্তাৰ।।
বুজিবা শাস্ত্ৰৰ মজ্জা কৃষ্ণেসে দেৱৰ ৰাজা
হৰিনাম ধৰ্ম্মৰ ঈশ্বৰ।।
যত তপ তীর্থ স্নান যাগ যোগ মহা জ্ঞান
জানা সৱে নামৰ কিঙ্কৰ।।৪২৩।।
নাহি আত অন্যৱথা বিৰচিলো কৃষ্ণ কথা
আক শুনি হুয়োক সন্তোষ।
নিন্দা নুবুলিবা মোক কৃষ্ণে সৱে খণ্ডায়োক
আছে বঢ়া টুটা যত দোষ।।
হৰি হৰি নাম স্মৰৈ সমস্তে ছিদ্রক হড়ৈ
মহন্তৰ হেনসে সন্মত।
নাম বিনে নাহি আন অজামিল উপাখ্যান
এহিমানে ভৈলা সমাপত।।৪২৪৷৷
হে কৃষ্ণ কৰো সেৱ হেন কৃপা কৰা দেৱ
তোহ্মাতেসে থাকৈ যেন মতি।
চৰণে বিক্রয় গৈলো তোহ্মাৰেসে ভৃত্য ভৈলো
জন্মে জন্মে তুমি মোৰ গতি।।
মই মহা মূঢ়মতি তোহ্মাত নকৰি ৰতি
ইতো আয়ু নিলো আলেজালে।।
হুয়ো দেৱ উপশাম তোহ্মাৰ স্মৰণ নাম
নছাড়োক মোৰ অন্তকালে।।৪২৫।।
নামেসে মোক্ষৰ বীজ কৃষ্ণেসে সুহৃদ নিজ
ভৈল তযু প্রসাদে বিদিত।
তুমিসে পৰম গুৰু ভকতৰ কল্পতৰু
জানা তুমি যাৰ যেন চিত্ত।।
কৰো কৃষ্ণ কৃতাঞ্জলি ধৰা মোক দাস বুলি
হেৰা কৰো সহস্র প্রণাম।
কৃষৰ ভৃত্যৰো ভৃত্য শঙ্কৰে ৰচিলা গীত
নিৰন্তৰে বোলা ৰাম ৰাম।।৪২৬।।
.........
।।ইতি অজামিল উপাখ্যান সম্পূৰ্ণ।।
।।শ্রীমদ্ভাগৱত।।
।।ষষ্ঠ স্কন্ধ।।
বৃত্রাসুৰ বধ
৷৷শ্রীকৃষ্ণায় নমঃ।।
৷৷মঙ্গলাচৰণ।।
। ।পদ।।
প্রণামো পৰম গুৰু হৰিৰ চৰণ।
যাৰ নাম স্মৰি তৰি দুৰ্ঘোৰ মৰণ।।
হৃদয়ত আছা যিটো জগত জীৱন।
ভকত বৰদ পদ পঙ্কজ ৰঞ্জন।।৪২৭।।
নমো কৃষ্ণ ইষ্টদেৱ ভকত বৎসল।
ত্রৈলোক্যত সাৰ যাৰ নাম সুমঙ্গল।।
সৰ্ব্বসিদ্ধি হোৱে যাৰ নাম সুমৰণে।
হেনয় কৃষ্ণৰ পদে পশিলো শৰণে।।৪২৮।।
।।বৃত্রাসুৰ বধ।।
শুনা সভাসদ মহাভাগৱত পদ।
ষষ্ঠ স্কন্ধে হৰিকথা বৃত্রাসুধ বধ।।
শ্রীগৰ্ব্বে ইন্দ্ৰক তেজিলা বৃহস্পতি।
কৃষ্ণৰ প্ৰসাদে সৱে তড়িলা দুর্গতি।।৪২৯৷৷
মনুষ্য মধ্যত মহাপাপী অজামিল।
তাক যেনমতে হৰিনামে নিস্তাৰিল।।
ব্রহ্মবধী বাসৱক দেৱতা মধ্যত।
মাধৱৰ নামে নিস্তাৰিল সেহিমত।।৪৩০।।
অজামিল দ্বিজ জানা হুইল ভকত।
বিষ্ণুদূত মুখে ভৈলা আপুনি বেকত।
সঙ্কেতে পুত্ৰৰ স্নেহে নাম উচ্চাৰিল।
যমৰ যাতনা তড়ি বৈকুণ্ঠ লভিল।।৪৩১।।
ইন্দ্রকো জানিবা মহা হৰিত ভকত।
ভ্রাতৃস্নেহে ভকতি কৰিলা উপেন্দ্ৰত৷৷
এতেকতে হৰিনামে কৰিলা উদ্ধাৰ।
ভকতি শূন্যক নামে নকৰে নিস্তাৰ।।৪৩২।।
হেন জানি কৰা সৱে ভকতিৰ কাম।
শুনা মাধৱৰ গুণ নাম অৱিশ্রাম।।
যাৰ কথা নুশুনিলে নুপজে ভকতি।
কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰে কহে শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী।।৪৩৩৷৷
পৰীক্ষিত ৰাজা শুকমুনিত বদতি।
কি কাৰণে ইন্দ্ৰক তেজিলা বৃহস্পতি।।
তানে শিষ্যসকলে দেৱতাগণ মানে।
অনেক দুখত কৰি আছে পৰিত্ৰাণে।।৪৩৪।।
পৰম বৈষ্ণৱ কুলগুৰু পুৰোহিত।
অল্পতে সন্তোষ আতিশয় শুদ্ধচিত।।
পুত্ৰৱতে দেৱক পালন্ত দিনে ৰাতি।
উপদেশ দেন্ত হৰিভকতিক আতি।।৪৩৫৷৷
।। বৃহস্পতিৰ অসন্তোষ।।
হেন গুৰু বৃহস্পতি পাইলা অসন্তোষ।
সিটো দেৱগণে কিবা কৰিলেক দোষ।।
ইটো কথা শুনি মোৰ মনত সংশয়।
যেৱে দায় থাকে কহিয়োক কৃপাময়।।৪৩৬।।
ভাগ্যেসে লভিব বৈষ্ণৱক পুৰোহিত।
পৰম মহন্ত মাধৱত শুদ্ধচিত।।
তাহান্তেসে হন্তে পায় ভুকুতি মুকুতি।
নিত্যানন্দ সুখ মিলে কৃষ্ণত ভকতি।।৪৩৭।।
হেন গুৰু শিষ্যক পাৰন্ত যেৱে গালি।
সহিয়া মাতিব কৃতাঞ্জলি আশা পালি।।
পাৰন্ত ভৎসন্ত যেৱে সন্ত সাধুজন।
তথাপি সহিব হেন হৰিৰ বচন।।৪৩৮।।
অবৈষ্ণৱ বিপ্র আসি গুৰু হৱে যাৰ।
কিঞ্চিত কল্যাণ আৰ নাহিক তাহাৰ।।
সকল সৰ্ব্বস্ব দিলে তাতে তুষ্ট নাই।
ৰাত্রি দিনে শাপে নিন্দা কৰে সমুদায়।।৪৩৯।।
মাধৱৰ গুণ নাম শুনি কাণ ফাটে।
বোলে দেৱ নুপূজয় বলিক নকাটে।।
আন লক্ষ দোষ দেখি চর্চাও নকৰে।
হৰি ভজিবাৰ দেখি বাদ কৰি মৰে।।৪৪০৷৷
হেন ব্রাহ্মণত হন্তে দুখ পাৱে লোক।
আছোক কল্যাণ নুগুচয় দুখ শোক।।
ব্যর্থেসে ভকতি কৰে গুৰু বুলি তাত।
বিপ্রৰূপ ধৰি তাৰ পাপ ভৈল জাত।।৪৪১৷৷
এতেকতে গুৰু মোৰ চিত্ত নসহয়।
পৰম বৈষ্ণৱ বৃহস্পতি কৃপাময়।।
হেন কুলগুৰুয়ো তেজিলে যজমান।
কেনমতে হৈব তেৱে দেৱৰ কল্যাণ।।৪৪২।।
হেন শুনি পৰম বৈষ্ণৱ শুকমুনি।
ৰাজাক প্রশংসি হাসি বুলিলন্ত বাণী।।
।।বৃহস্পতিৰ দেৱসভা ত্যাগ।।
যেন দোষে ইন্দ্ৰক তেজিলা বৃহস্পতি।
শুনা সাৱধানে পৰীক্ষিত মহামতি।৪৪৩।।
কৃষ্ণয়েৰে অম্ৰৱতী পুৰে দেৱৰাজ।
সদায় থাক পাতি বহল সমাজ।।
উচ্ছ্ৰিত উত্তম ৰত্ন সিংহাসনে বসি।
উপৰত শ্বেতছত্র যেন পূর্ণশশী।।৪৪৪৷৷
চাৰু নৱ ছত্র চন্দ্রাতপ আছে তৰি।
মুকুতা মুৰাৰী থোপা হালে শাৰী শাৰী।।
শুকুলা চামৰে ধৰি ঢোলে দুই পাশে।
নানা দিব্য অলঙ্কাৰে শৰীৰ প্রকাশে।।৪৪৫৷৷
অৰ্দ্ধাসনে শচীপতি লগতে আছন্ত।
নানা অলঙ্কাৰ পিন্ধি দীপিত কৰন্ত।।
হাস পৰিহাসে পাশ চাপিয়া থাকন্ত।
শচী সঙ্গ তেজিবে তিলেকো নপাৰন্ত।।৪৪৬।।
শাৰী শাৰী দেৱতা যোগান আছে ধৰি।
দিব্য বস্ত্র অলঙ্কাৰ পৰিধান কৰি।।
দ্বাদশ আদিত্য ৰুদ্রগণ যত ঋষি।
সিদ্ধ সাধ্য বিশ্বদেৱগণ আছে বসি।।৪৪৭।
অশ্বিনীকুমাৰ অষ্টবসু বায়ুগণ।
সর্পগণ পক্ষীগণ কিন্নৰ চাৰণ।।
অপেস্বৰা নাচয় গন্ধৰ্ব্বে গাৱে গীত।
বিদ্যাধৰে মৃদঙ্গ বজাৱে মনোনীত।।৪৪৮।।
জয় দেৱৰাজ বুলি কতো কৰে স্তুতি।
বাদ্য ভণ্ড দণ্ড ছত্র ধৰি দিনে ৰাতি।।
ত্রৈলোক্য ঐশ্বৰ্য্য হেন পায় সুৰপতি।
শ্ৰীগৰ্ব্ব মদে আতি অন্ধ ভৈল মতি।।৪৪৯।।
মহন্তকো দেখি নকৰয় সতকাৰ।
মোত কৰি কোন চাৰ আছে লোক আৰ।।
উৎপথগামী ইন্দ্র ভৈল সমুদায়।
শুক মুনি বদতি শুনিয়ো কুৰুৰায়।।৪৫০।
একদিন বৃহস্পতি গৈলা সেহি থান।
বসিয়া আছন্ত ইন্দ্র পাতি সভাখান।।
গুৰুক দেখিয়া ইন্দ্ৰে নচালিলা গাৱ।
নেনিলন্ত আগবাঢ়ি ননমিলা পাৱ।।৪৫১।।
নেদিলা আসন পাদ্য অর্ঘ্য আচমনি।
শ্ৰীমদে অন্ধ দেখি নেদেখিলা যেনি।।
সুৰাসুৰে নমে বৃহস্পতি মুনিবৰ।
শিষ্য হুয়া ইন্দ্ৰে নকৰিলন্ত সাদৰ।।৪৫২।।
নকৰিল সতকাৰ আনো দেৱগণে।
দেখি বৃহস্পতি জানিলন্ত তেতিক্ষণে।।
শ্ৰীমদে অন্ধ ভৈল ইটো সুৰপতি।
আৰ ঐত থাকিবাক নুহিকে যুগুতি।।৪৫৩৷৷
হৰি হৰি আক আৱে পাইলেক দুর্গতি।
দেৱগণ মন্দ ভৈল ইহাৰ সঙ্গতি।।
এহি কষ্টে পৰম বৈষ্ণৱ দ্বিজবৰ।
কিছু নুবুলিয়া পাচে গৈলা নিজ ঘৰ।।৪৫৪।।
অসন্তোষে গুৰু যেৱে চলি গৈলা ঘৰ।
তেৱে জ্ঞান ভৈল জানিলন্ত পুৰন্দৰ।।
কি কৰি মৰিলো কৰিলোহো বৰ দোষ।
গুৰু বৃহস্পতিৰ কৰাইলো অসন্তোষ।।৪৫৫।।
আপোনাক আপুনি নিন্দন্ত শচীপতি।
মোত পৰে নাহি আৰ দুষ্ট মন্দমতি।।
যিটো গুৰু প্ৰাণ ৰাখিলন্ত বহুবেলা।
হেনয় গুৰুক মঞি কৰিলোহো হেলা।।৪৫৬।।
শ্রীগৰ্ব্বে মত্ত মঞি ভৈলো দুৰাচাৰ।
সমাজতে গুৰুক কৰিলো তিৰস্কাৰ।।
কোননো পণ্ডিতে বাঞ্ছা কৰে ইটো শ্রীক।
ব্ৰহ্মপদ লক্ষেককো দেখি ধিক ধিক।।৪৫৭৷৷
মই হেন ইন্দ্র সৱে দেৱতাৰ পতি।।
যিটো শ্ৰীয়ে কৰিলেক ই দুইৰ সঙ্গতি।।
ইটো শ্ৰীক পাই মত্ত নুহিবেক কোনে।
একে হৰিভকতত পৰে ত্রিভুৱনে।।৪৫৮।।
সিংহাসনে বসিয়া থাকন্ত ৰাজাগণ।
কাহাকো প্রণাম নকৰিবে তেতিক্ষণ।।
হেনসৱ কথা কহে যিটো বৃদ্ধগণে।
পৰম ধৰ্ম্মক নতু শুনে নতু জানে।।৪৫৯৷৷
একে মদগৰ্ব্বে অন্ধকাৰে আছে পৰি।
আৰো তাক কুপথ দেখাৱে হেন কৰি।।
তাৰ বাক্য শুনে যিটো মৰে সমুদায়।
মোহময় নাৱে চড়ি যেন তল যায়।।৪৬০৷৷
কুলগুৰু জ্ঞানদাতা পৰম পণ্ডিত।
কৃষ্ণত ভকত আতিশয় শুদ্ধচিত।।
হেন ব্রাহ্মণক যেৱে নকৰয় নতি।
তেৱে আন কাক প্রণামিব নৰপতি।।৪৬১৷৷
অবৈষ্ণৱ ভৈলে নুযুৱাই সতকাৰ।
বৈষ্ণৱক সততে কৰিবে নমস্কাৰ।।
হৰিয়ো নমন্ত উঠি বৈষ্ণৱ দ্বিজক।
যাৰ নামে নিস্তাৰয় সকলো লোকক।।৪৬২।।
এতেকে আপোন দোষে ভৈলো মঞি নষ্ট।
হৰি হৰি আতপৰে আছে কোন কষ্ট।।
পৰম বৈষ্ণৱ মোৰ গুৰু বৃহস্পতি।
তান অসন্তোষে মোৰ মিলিল দুর্গতি।।৪৬৩৷৷
এৱে হেন কৰোহো গুৰুৰ গৃহে যাই।
চৰণ পৰশি শিৰে কাকূতি বিনাই।।
ধিক হৌক মোৰ ইটো দেৱৰাজ নাম।
বান্ধৱ গুৰুক গৈয়া কৰোহো প্রণাম।।৪৬৪।।
এহি বুলি ইন্দ্ৰে সৱ দেৱতা সহিতে।।
গুৰুৰ গৃহক চলি গৈলা একচিত্তে।।
ইন্দ্র আসিবাৰ হেন শুনি বৃহস্পতি।
অন্তৰ্দ্ধান ভৈলা সেহি থানত তহিতি।।৪৬৫।।
ইন্দ্ৰে গৈয়া গুৰুক নপায়া খুজি লুৰি।
গৃহক আসিলা মহামৰ্ম্মে দুখ কৰি।।
মোৰ মহাগুৰু কৈক গৈলা বৃহস্পতি।
নাহি সুখ শান্তি থাকিলন্ত এহি চিন্তি।।৪৬৬।।
অনেক উপায়ে ইন্দ্র গুৰুক নপাইল।
এহি কথা শুনি সৱে অসুৰ কিটাইল।।
নিজগুৰু শত্ৰুৰ সন্মত অনুসৰি।
দেৱতাক যুঁজিবাক গৈল কাচি পাৰি।।৪৬৭৷৷
স্বভাৱে দুৰ্ম্মদ সৱে পাইলেক আসঙ্গ।
গুৰু এৰিবাৰ শুনি কৰে বৰ ৰঙ্গ।।
ইবেলিসে দেৱক কৰিবো বুন্দামাৰ।
অস্ত্র শস্ত্র ধৰি সৱে কৰে হাহাকাৰ।।৪৬৮৷৷
খেদি আসে দেখি যুদ্ধ দিলে সুৰপতি।
সকল দেৱতাগণে যাৱত শকতি।।
অসুৰৰ তীক্ষ্ণ শৰে ভেদিল শৰীৰ।
দাৰুণ যুদ্ধত হুইবে নপাৰিলা থিৰ।।৪৬৯৷৷
সকলো দেৱতা পলাইলেক যুদ্ধে হাৰি।
অসুৰে নিলেক অম্ৰাৱতী সৱে মাৰি।।
নাহিকন্ত গুৰু কাত সুধিব উপায়।
দেৱতাগণৰ ভৈল অনেক বিলায়।।৪৭০৷৷
অনেক সৰ্ব্বস্ব পুত্ৰ ভাৰ্য্যা হৰুৱাইলা।
মাধৱৰ প্ৰসাদত প্রাণে নমৰিলা।।
গুৰু অবিহনে দেৱ ভৈলা ছাৰখাৰ।
নাহি ঋদ্ধি সিদ্ধি শোক নুগুচে অপাৰ।।৪৭১।।
গুৰু এৰিলাত সৱে তেজিলা শ্ৰীমদ।
একে তিলেকতে হৰে সকলে সম্পদ।।
শ্রীমদে ইন্দ্ৰৰ মিলিল কেনে দেখা।
আন সৱ মনুষ্যৰ কোনে কৰে লেখা।।৪৭২৷৷
হেন জানি কৰা এক কৃষ্ণত ভকতি।
হৰি ভকতিসে তাড়ে সকলে দুর্গতি।।
আন সম্পত্তিক কালে কৰে ছাৰখাৰ।
হৰি ভকতিসে কৰে কালক সংহাৰ।।৪৭৩।।
কৃষ্ণ ভকতক যিটো কৰে তিৰস্কাৰ।
আতপৰে সংসাৰত দোষ নাহি আৰ।।
সকল পাতেক হৰি ভজিলে এড়ায়।
ভকতক নিন্দা পাপ কহিতো নেড়ায়।।৪৭৪।।
কৃষ্ণ ব্যাতিৰেকে যিটো আনক নভজে।
কৃষ্ণৰেসে নাম লৱে কৃষ্ণকেসে পূজে।।
সুখে দুখে লৱে এক কৃষ্ণত শৰণ।
কলিত বৈষ্ণৱ সেহি নৰ মহাজন।।৪৭৫।।
বিষয়ৰ দোষে তাক বাধিবে নোৱাৰে।
তাক নিন্দা কৰে যিটো নৰকত পৰে।।
তাক পুনু সততে কৰিব সতকাৰ।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে ভাগৱত সাৰ।।৪৭৬।।
সংসাৰ সাগৰে পৰি মৰে সৱে লোক।
আপোনাক আপুনি নিস্তাৰ কৰিয়োক।।
কৃষ্ণনাম বিনে নাহি কলিত নিস্তাৰ।
ডাকি ৰাম হৰি বুলি তড়িয়ো সংসাৰ।।৪৭৭।।
..........
৷৷দেৱতাসকলৰ প্রতি ব্ৰহ্মাৰ উপদেশ।।
।।দুলড়ী।।
শুক নিগদতি শুনা কৃষ্ণমতি
পৰীক্ষিত হৰিদাস।
অসুৰত ৰণ হাৰি দেৱগণ
গৈলন্ত ব্রহ্মাৰ পাশ।।
নিঃশ্রীক বদন মলিন বসন
নিশ্বাস কাঢ়য় ঘনে।
ত্রাহি বিধি বুলি কৰি কৃতাঞ্জলি
পশিলা সৱে শৰণে।।৪৭৮৷৷
চৰণে প্রণামি কান্দে হুমহুমি
অৱনত কৰি কায়া।
দেৱৰ বিপত্তি দেখি হেন আতি
ব্ৰহ্মাৰ মিলিল দায়া।।
কিনো ভৈল বুলি কৃষ্ণক সুমৰি
জানিলন্ত তেতিক্ষণে।
শ্ৰীমদে ভুলি গুৰু অৱহেলি
দৈত্যক হাৰিলা ৰণে।।৪৭৯।।
সম্বুধি বোলন্ত শুনা দেৱগণ
কৰিলাহা বৰ দোষ।
কৃষ্ণত ভকত গুৰু বৃহস্পতি
তান ভৈল অসন্তোষ।।
ঐশ্বৰ্য্যৰ গর্ধ্বে অন্ধ ভৈলা সবে
বৃহস্পতি বক্র ভৈলা।
এহি মহা দোষে অসুৰত হন্তে
আতি পৰাভৱ পাইলা।।৪৮০৷৷
যিটো দানৱক জিনিয়া সকলে
কৰি আছা উগ্রদণ্ড।
গুৰু অবিহনে সেহি দৈত্যগণে
কৰিলেক লণ্ড ভণ্ড।।
দেখা কেনে ইন্দ্র শুক্র কথা ৰাখি
দৈত্যৰ বাঢ়িল বল।
গুৰু অৱহেলি বুৰাইল সমূলি
নিঃশ্ৰীক ভৈলা সকল।।৪৮১।।
শুক্ৰৰ দাৰুণ মন্ত্রৰ প্রসাদে
বাঢ়ি আছে দৈত্যচয়।
মোৰ ব্ৰহ্মলোক লৈবাক পায়
স্বৰ্গভাৰ কোন হয়।।
এভো হেন কৰা মোৰ বাক্য ধৰা
কৃষ্ণত লৈয়ো শৰণ।
কৃষ্ণ বিনে আন নাহি পৰিত্ৰাণ
কৰিয়ো হৰি কীৰ্ত্তন।।৪৮২৷৷
গো বিপ্র হৰি ভকতক পালি
হৰিসে ঈশ্বৰ যাৰ।
একোকালে তাক নপাৱে বিপাক
কহিলো পৰম সাৰ।।
সিসে মহাৰাজা তাহাৰেসে প্রজা
জীয়ে আতি অব্যাহতে।
যিটো ৰাজা গৰ্ব্ব এৰি কৃষ্ণপদে
ভকতি কৰে সততে।।৪৮৩।।
শুনা দেৱগণ দেঞো বুদ্ধি এক
যিমতে হৱে কল্যাণ।
ত্বষ্টাৰ নন্দন বিশ্বৰূপ নাম
চলিয়ো তাহান থান।।
তাঙ্কে গুৰু মানি নাৰায়ণ নাম
কৱচক লৱা সাধি।।
হৰিৰ প্ৰসাদে দৈত্যক জিনিয়া
লভিবা সকলো সিদ্ধি।।৪৮৪৷৷
তাহান জননী দৈত্যৰ নন্দিনী
ৰোচনা নামে সুন্দৰী।
তাহান স্নেহত দৈত্যক পালন্ত
দেৱতাত আৰ কৰি।।
তান এহি দোষ বিমৰিষ কৰি
ক্ষমিবাক পাৰা যেৱে।
কহিলো স্বৰূপে সেই বিশ্বৰূপে
সমস্তে সাধিব তেৱে।।৪৮৫।।
হেনয় বচন শুনি দেৱগণ
ব্রহ্মাক প্রণাম কৰি।
বিশ্বৰূপ পাশে চলি গৈলা সবে
হৰিক হৃদয়ে ধৰি।।
শোক ভৈলা দূৰ হৰিষ প্রচুৰ
আথে বেথে গৈলা চলি।
জাত জাত কৰি উচ্চাৰন্ত হৰি
নিস্তাৰিলা কৃষ্ণ বুলি।।৪৮৬।।
শুনা নৰলোক ইটো দুখ সুখ
দেৱতাৰ আছে জানা।
ইটো চিন্তা তেজা মাধৱক ভজা
হৰিক হৃদয়ে মানা।।
ইটো নৰতনু নপাইবাহা পুনু
অনেক জন্মত খুজি।
হেন তনু পাই কৃষক নভজা
শাস্ত্ৰৰ তত্ত্বক বুজি।।৪৮৭৷৷
যাত পৰে পাপী পৃথিৱীত নাই
কহিতো নাহি নিস্তাৰ।
একনিষ্ঠ কৰি হৰিক ভজিলে
তাহাৰো আছে উদ্ধাৰ।।
হেন কৃপাময় ভকত বৎসল
কৃষ্ণ আতি ইষ্টদেৱ।
ব্রহ্মা মহেশ্বৰ আদি চৰাচৰে
যাৰ পদে কৰে সেৱ।।৪৮৮৷৷
হেন কৃষ্ণ বিনে ই তিনি ভুৱনে
তাড়িতে নপাৰে আনে।
হেন জানি ঝাণ্টে কৃষ্ণক ভজিয়ো
যাৱে নতু যায় প্রাণে।।
দুখ সমুদ্রক সুখে তড়িয়োক
ভাল নাৱ নৰকায়।
অনেক জন্মৰ পুণ্যধন সাঞ্চি
কিনিল যতনে চাই।।৪৮৯।।
আৱে ভৰা দিয়া পৰকো বিলায়া
ভাঙ্গা ভৰা তুম্বফলে।
ঝান্টে ভৱ তৰা কৃষ্ণনাৱ ধৰা
নাৱ থাকে যাৱে ভালে৷৷
হৰিৰ চৰণ অমূল্য ৰতন
আক ৰাখা ভাল কৰি।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে কৃষ্ণগতি
ডাকি বোলা হৰি হৰি।।৪৯০৷৷
.........
।। ইন্দ্ৰৰ নাৰায়ণ কৱচ লাভ আৰু দৈত্যৰ পৰাভৱ।।
৷৷পদ।।
শুক নিগদতি হৰিদাস পৰীক্ষিত।
বিশ্বৰূপ পাশে দেৱগণ উপস্থিত।।
দেখি বিশ্বৰূপে কৰিলন্ত সতকাৰ।
বসিলা দেৱতাগণ আনন্দ অপাৰ।।৪৯১।।
পাচে বিশ্বৰূপক আলিঙ্গি দেৱগণে।
সাদৰে মাতিলা সৱে মধুৰ বচনে।।
আমি সৱে অতিথি ভৈলোহো তযু ঘৰে।
আহ্মাৰ পৰম কাৰ্য্য সাধিয়ো সত্বৰে।।৪৯২।।
তোহ্মাৰ কল্যাণ হৰি কৰিবন্ত তেৱে।
অকপটে আহ্মাৰ কৰ্ম্মক সাধা যেৱে।।
তযু পিতৃ আমি ইন্দ্ৰ আদি দেৱগণ।
পুত্ৰৰ পৰম ধৰ্ম্ম পিতৃৰ সেৱন।।৪৯৩৷৷
ব্ৰহ্মাৰূপে গুৰু পিতৃৰূপে প্রজাপতি।
ইন্দ্ৰৰূপে ভ্রাতৃ মাতৃৰূপে বসুমতী।।
দায়াৰূপে ভগিনী অতিথিৰূপে ধৰ্ম্ম।
অভ্যাগতৰূপে অগ্নি জানা তুমি মৰ্ম্ম।।৪৯৪।।
বিশ্বমূৰ্ত্তি স্বৰূপ সমস্তে ভূতপ্রাণী।
এতেকে আহ্মাক দায়া কৰা হেন জানি।।
অসুৰত হন্তে পাইলো পৰম নিকাৰ।
তপবলে যত দুখ গুচায়ো আহ্মাৰ।।৪৯৫।।
সৱে দেৱে তোহ্মাক মানিলো গুৰু কৰি।
গুৰুৰ যতেক ভাৰ পাইবা আজি ধৰি।।
নিজ তেজে কৰা আমাসাক আৱে ত্রাণ।
অপ্রয়াসে কৰো যেন দৈত্যক নিৰ্য্যাণ।।৪৯৬।।
যো নো বোলা শ্রেষ্ঠ তুমিসব দেৱলোক।
গুৰু বুলি প্রণামিবা কেনমতে মোক।।
কনিষ্ঠক প্রণামিবা আতি গৰিহিত।।
নাহি আত দোষ কহো শুনা পুৰোহিত।।৪৯৭।।
মন্ত্ৰত নাহিকে বয়সতো প্রয়োজন।
অন্যত্র কাৰ্য্যত বয়োবৃদ্ধৰ কাৰণ।।
কনিষ্ঠতো অভ্যাসিবে হৰিৰ ভকতি।
তড়িব দুর্গতি ইটো শাস্তৰো যুগুতি।।৪৯৮৷৷৷
শুক নিগদতি শুনা অভিমন্যুসুত।
এহিমতে দেৱগণে প্রার্থিলা বহুত।।
হেন শুনি বিশ্বৰূপে মাতিলন্ত গুণি।
দেৱৰ বচন প্রশংসিয়া মহামুনি।।৪৯৯।।
বিশ্বৰূপ বদতি শুনিয়ো পিতৃগণ।
যজন কৰ্ম্মক নিন্দা কৰে সাধুজন।।
ব্রাহ্মণৰ ব্ৰহ্মতেজ হৰে দান লৈলে।
কিমতে ধৰিবো ইটো ভাৰ অল্পবলে।।৫০০।।
যাৰ অন্ন খায়া বিপ্র কৰে তপধৰ্ম্ম।
তাহাৰেসে সকলে সিজয় সদকৰ্ম্ম।।
আৰো মোৰ গুৰু তুমি সৱেও বিশেষ।
শিষ্য হুয়া কেনমতে দিবো উপদেশ।।৫০১৷৷
যো নো বোলা গুৰু ভৈলে পাইবা বহু ধন।
সেই ধনে অনেক কৰিবা পুণ্যগণ।।
নিৰ্ধন প্রাণীৰ পুণ্য সিজে কোন ঠাই।
হেন জানি হৰিষ কৰিবে নুযুৱায়।।৫০২৷৷
ইটো ধন কিছো নুহি শুনা দেৱগণ।
নিষ্কিঞ্চন বিপ্রৰ এহিসে মহাধন।।
গৃহস্থে ক্ষেত্ৰৰ ধান নিলে যেৱে দাই।
তাৰ অৱশেষ পাচে আনিব কোঞ্চাই।।৫০৩।।
তাক অন্ন কৰি মাধৱত নিবেদিব।
দেৱ পিতৃ তুষি অৱশেষক ভুঞ্জিব।।
তেৱে কৃষ্ণে কৰন্ত বিপ্ৰক পৰিত্ৰাণ।
হেন জানি কিসক যজিবো যজমান।।৫০৪।।
যজনত পৰে দুখ নেদেখোহো আৰ।
একতিলে নপাইলে কৰয় অহঙ্কাৰ।।
অজ্ঞেসে হৰিষ কৰে যজমান পাই।
মোৰ মনে কিঞ্চিতেকো বাঞ্ছা তাত নাই।।৫০৫।।
আৰো কি বুলিবো তুমিসৱ গুৰুজন।
মঞি অল্পজনে আসি বুলিবো বচন।।
হৱে যদি দোষ তাতো কৰিবাক লাগে।
পাচে যেন যুৱাই হৌক মোৰ কৰ্ম্মভাগে।।৫০৬।।
কৰিয়োক ৰঙ্গ শঙ্কা নকৰিবা মনে।
ইটো কোন কাৰ্য্য মঞি সাধিবো এখনে।।
আনো কাৰ্য্য বোলা যত সাধিবো সকলে।
যতমানে পাৰো ধনে প্রাণে বুদ্ধি বলে।।৫০৭।।
শুক নিগদতি শুনা সুভদ্রাৰ নাতি।
বিশ্বৰূপে এহি অঙ্গীকাৰ কৰি আতি।।
দেৱগণে বৰিলা ভৈলন্ত পুৰোহিত।
কৰিলন্ত কাৰ্য্য যত গুৰুৰ বিহিত।।৫০৮।।
অসুৰক ৰক্ষা কৰে শুক্ৰৰ বিদ্যায়।
তাক নষ্ট কৰিবাক দিলন্ত উপায়।।
নাৰায়ণ কৱচক দিলন্ত ইন্দ্রক।
যাক পাই ইন্দ্রে সৱে জিনিলা দৈত্যক।।৫০৯।।
পুনু ত্রৈলোক্যৰ লক্ষ্মী পাইলা সুৰপতি।
কৃষ্ণৰ প্ৰসাদে সৱে তৰিলা দুর্গতি।।
শুদ্ধচিত্তে দিলা বিশ্বৰূপ কৃপানিধি।
কৃষ্ণতেসে হন্তে হৱে জগতৰে সিদ্ধি।।৫১০৷৷
হেন শুনি পৰীক্ষিতে শুকত পুছন্ত।
শুনিয়ো বান্ধৱ শুক মহা দাতাৱন্ত।।
তুমি বিনে মোৰ প্রাণবন্ধু নাহি আন।
কৰাইলা অনেক কৃষ্ণকথা মধুপান।৫১১।।
হৰিকথা ৰসে মোৰ নিমজিল চিত্ত।
মৰাৰ মুখত যেন ঢালিল অমৃত।।
নাৰায়ণ কৱচক পায়া শচীপতি।
লীলায়ে দৈত্যক বধি সাধিলা জয়তি।।৫১২।।
সেহি নাৰায়ণ কৱচক কহিয়োক।
চৰণে শৰণ লৈলো নিস্তাৰিয়ো মোক।।
ৰাজাৰ বচনে শুক ভৈলা আনন্দিত।
হাসিয়া বোলন্ত ধন্য ধন্য পৰীক্ষিত।।৫১৩৷৷
পুছিলন্ত ইন্দ্রে বিশ্বৰূপে কহিলন্ত।
পৰম ৰহস্য শুনা কহো সেহি মন্ত্র।।
সঙ্কট সময় ভৈলে মাধৱক স্মৰি।
পঢ়িব ভকতি ভাৱে মহা যত্ন কৰি।।৫১৪।।
মোক ৰক্ষা সৰ্ব্বদায়ে কৰন্তোক হৰি।
গৰুড়ত চড়িয়া পৰম যত্ন কৰি।।
শঙ্খ চক্ৰ চৰ্ম্ম খড়গ গদা বাণ পাশ।
ধনু ধৰি অষ্টভূজ জগত নিৱাস।।৫১৫।।
জলে বৰুণৰ দূত অসুৰত হন্তে।
মোক ৰাখন্তোক মৎস্যৰূপী ভগৱন্তে।।
থলে ৰাখন্তোক ত্রিবিক্রম যে বামন।
আকাশত বিশ্বৰূপে কৰন্তো ৰক্ষণ।।৫১৬।।
দুর্গম সঙ্কট বাণ দাৰুণ সংগ্রামে।
মোক ৰক্ষা কৰন্তোক নৰসিংহ নামে।।
যজ্ঞ বৰাহৰূপে ৰাখন্তো পথত।
যিটো উদ্ধাৰিলা ভূমি প্রলয় জলত।।৫১৭।।
স্বৰ্গত ৰাখন্তো মোক নৰ কৃপাময়।
যোগভ্রষ্ট দোষত ৰাখন্তো দত্তাত্রেয়।।
অন্যদেৱ ভয়ত ৰাখন্তো হয়গ্ৰীৱ।
কৃষ্ণপূজা ছিদ্রত নাৰদ সদাশিৱ।।৫১৮।।
নৰকত হন্তে ৰাখন্তোক মহাহৰি।
অপথ্য ভোজনে ৰাখন্তোক ধন্বন্তৰী।।
ক্ষুধা তৃষ্ণা লোভ মোহ শীত উষ্ণ যত।
ঋষভ ঈশ্বৰে মোক ৰাখন্তো সতত।।৫১৯৷৷
যজ্ঞে ৰাখন্তোক মোক লোক কলঙ্কত।
বলভদ্রে ৰাখন্তোক দুর্ঘট কালত।।
অনন্তে ৰাখন্তো মোক সৰ্পৰ বিষত।
ভগৱন্ত ব্যাসে ৰাখন্তোক অজ্ঞানত।।৫২০।।
বুদ্ধে ৰাখন্তোক পাষণ্ডৰ বিবাদত।
কল্কী ৰাখন্তোক কলিমল পাতেকত।।
প্রভাতত কেশৱে ৰাখন্তো গদা ধৰি।
গোৱিন্দে ৰাখন্তো মোক বেণু বাদ্য কৰি।।৫২১৷৷
পূৰ্ব্বাহ্নে ৰাখন্তো মূৰ্ত্তি ধৰি নাৰায়ণ।
চক্ৰ ধৰি বিষ্ণুৱে ৰাখন্তো মধ্যদিন।।
অপৰাহ্নে মধুৰিপু ধৰি উগ্ৰধনু।।
সায়াহ্নে মাধৱে মোক ৰাখন্তোক পুনু।।৫২২৷৷
সন্ধ্যাকালে হৃষীকেশে ৰাখন্তোক মোক।
অৰ্দ্ধৰাত্রি মানে পদ্মনাভে ৰাখন্তোক।।
পাচৰাত্ৰি ৰাখন্তোক শ্রীবৎসলাঞ্ছনে।
প্রভাত সময়ে খড়গ ধৰি নাৰায়ণে।।৫২৩।।
প্রভাত সন্ধ্যাত ৰাখন্তোক দামোদৰে।।
ভগৱন্ত কালৰূপ যিটো বিশ্বেশ্বৰে।।
প্রলয় অনল সম চক্র তীক্ষ্ণতৰ।
মাধৱৰ আদেশ ভ্রময় নিৰন্তৰ।।৫২৪।।
দহিয়ো দহিয়ো মোৰ শত্রুসেনা যত।
শুখান বনক বহ্নি দহে যেনমত।।
হে কৌমুদকী গদা মাধৱৰ প্রিয়া।
গোৱিন্দৰ দাস ভৈলো কৰিয়োক দায়া।।৫২৫।।
বজ্ৰত অধিক ধ্বনিশুনি লাগে ভীত।
যক্ষ ৰাক্ষসক আদি কৰা চূর্ণাকৃত৷৷
হে পাঞ্চজন্য মাধৱৰ প্রিয় শঙ্খ।
মোৰ শত্ৰুগণৰ লগায়ো হৃদি চঙ্ক।।৫২৬।।
প্রেত পিশাচক ঘোৰ ব্ৰহ্মৰাক্ষসক।
চণ্ডনাদ কৰি সৱে খেদায়ো দূৰক।।
শুনিয়ো নন্দক খড়গবৰ মহাধীৰ।
প্ৰভুৰ আদেশে শত্রু খেদায়ো আমাৰ।।৫২৭।।
হে হে শতচন্দ্ৰ চৰ্ম্ম প্রিয় মাধৱৰ।
ঢাকিয়োক চক্ষুচয় শত্ৰু কটকৰ।।
শনি ৰাহু কেতু আদি গ্রহপীড়াচয়।
সৰ্প্প সিংহ ব্যাঘ্ৰ আদি কৰি যতভয়।।৫২৮।।
সৱে ৰিপু নষ্ট মোৰ হৌক এতিক্ষণে।
শ্ৰীকৃষ্ণৰ নামৰূপ অস্ত্ৰৰ কীৰ্ত্তনে।।
বেদময় গৰুড় কৃষ্ণৰ নিজ যান।
সমস্তে দুখত মোক কৰা পৰিত্ৰাণ।।৫২৯।।
বিশ্বসেনে ৰাখন্তোক স্বনাম উচ্চৰি।
সৰ্ব্ব আপদত হন্তে ৰক্ষা কৰা হৰি।।
মোৰ প্রাণ বুদ্ধি মন ইন্দ্রিগণ মানে।
শ্ৰীকৃষ্ণৰ নামৰূপ অস্ত্ৰৰ সন্ধানে।।৫৩০৷৷
সদায়ে ৰাখোক মোক পশিলো শৰণ।
ভকতজনৰ যিটো পৰম ভূষণ।।
স্থূল সূক্ষ্ম প্রাণী যত আছা সংসাৰত।
ঈশ্বৰেসে হুই যেৱে আছা স্বৰূপত।।৫৩১।।
এইমত যত উপদ্ৰৱ আছে মানে।
সৱে নষ্ট হৌক কৃষ্ণমান সুমৰণে।।
যেৱে স্বৰূপত একে নির্ব্বিকল্প হৰি।
অস্ত্র আদি মায়া কৰি আছা ৰূপ ধৰি।।৫৩২।।
সেহি সত্য সৰ্ব্বজ্ঞই স্মৰে সদা মোক।
সৰ্ব্ব থানে সৰ্ব্বৰূপে ৰক্ষা কৰন্তোক।।
অধে ঊৰ্দ্ধে দশোদিশে বাহ্য অভ্যন্তৰে।
পুনু নৰসিংহৰূপে ৰাখা নিৰন্তৰে।।৫৩৩৷৷
নখে বিদাৰিলা ঘোৰ হিৰণ্যকশিপু।।
সেহিমতে নখে বিদাৰিয়ো মোৰ ৰিপু।।
বিশ্বৰূপ বদতি শুনিয়ো হৰিহয়।।
এহি নাৰায়ণ নাম কৱচ দুর্জ্জয়।।৫৩৪।।
কহিলো তোহ্মাত তাক ধৰিয়ো হৰিষে।
জিনিবা দৈত্যক অপ্রয়াসে অৱশেষে।।
এহি কৱচক যিটো ধৰে শুদ্ধভাৱে।
একান্ত ভকতি কৰি মাধৱক পাৱে।। ৫৩৫।।
তড়ে অপ্রয়াসে সিটো সমস্তে ভয়ত।
চৰণ প্রহাৰে আতি বিঘ্নৰ মুণ্ডত।।
ৰাজভয় বৈৰীভয় গৃহভয় যত।
আধি ব্যাধি আদি যত আছে সংসাৰত।।৫৩৬।।
কিছুয়ো নপাৱে তাক জানিবা নিশ্চয়ে।
এহি মহাবিদ্যা যিটো ধৰয় হৃদয়ে৷৷
পূৰ্ব্বে এক আছিল কৌশিক নাম ঋষি।
এহি মহাবিদ্যা তেহে জানিলা হৰিষি।।৫৩৭।।
তটস্থ ভূমিত তেহে প্রাণক তেজিলা।
বিদ্যাৰ প্ৰভাৱে তভো মুকুতি লভিলা।।
একদিনা চিত্ৰৰথ গন্ধৰ্ব্বৰ পতি।
অপেশ্বৰাসৱ সমে ৰঙ্গে কৰে গতি।।৫৩৮।।
কৌশিকৰ অস্থিচয় যৈত আছে পৰি।
তাহাৰ উপৰে গৈলা দিব্য ৰথে চড়ি।।
এহিদোষে পুণ্যক্ষয় গৈল সেহি কালে।
অধোমুখে ৰথে সমে পৰিল নিঢালে।।৫৩৯৷৷
পৃথিৱীত দুখে পৰি কৰে হাহাকাৰ।
কিনো দোষে হেন গতি ভৈলেক আমাৰ।।
পাচে বালখিল্য ঋষিসকলে কহিলা।
বৈষ্ণৱৰ অস্থিৰ উপৰে তুমি গৈলা।।৫৪০৷৷
আউৰ তযু ৰথ নচলিব স্বর্গপথ।
বৈষ্ণৱৰ দেখা কেনে তেজৰ মহত্ত্ব।।
এৱে হেন কৰা অস্থিচয় তুমি লৈয়া।
সৰস্বতী জলে গৈয়া আপুনি লগায়া।।৫৪১।।
তেৱে সেহি পুণ্যে ইটো পাপ কৰি ক্ষয়।
এৰি ৰথে চড়ি যাইবা স্বৰ্গক নিশ্চয়।।
শুনি চিত্রৰথে বালখিল্যৰ বচন।
শিৰে তুলি লৈলা বৈষ্ণৱৰ অস্থিগণ।।৫৪২।।
ভক্তিভাৱে লগাই সৰস্বতীৰ জলত।
স্বর্গে চলি গৈলা পাচে চৰিয়া ৰথত।।
শুক নিগদতি শুনা অভিমন্যুসুত।
নাৰায়ণ কৱচৰ মহিমা অদ্ভুত।।৫৪৩৷৷
অল্প কৰি কহিলো বহল পৰিহৰি।
লক্ষ মুখে কহিবে নুৱাৰি সাঙ্গ কৰি।।
একে কৃষ্ণ নামৰ যতেক আছে গুণ।
কোটি জনমতো তাক কহিবেক কোন।।৫৪৪।।
একে কৃষ্ণনামে তৰি দুর্গতি সকল।
কৱচতো কৰি কৃষ্ণনাম সুমঙ্গল।।
এহি কথা যিটো জনে শুনে প্ৰেমভাৱে।
কৃষ্ণত ভকতি কৰি যিটো জনে গাৱে।।৫৪৫।।
সমস্তে জগতে তাক কৰে সতকাৰ।
অপ্রয়াসে তড়ে সিটো দুৰ্ঘোৰ সংসাৰ।।
হেন জানি কৃষ্ণক ভজিয়ো কুৰুৰায়।
কৃষ্ণনাম সখা ভৈলে কাকো ভয় নাই।।৫৪৬।।
যিটো তনুগোট নিবেদয় কৃষ্ণপাৱ।
জানিবা পৱিত্র আতি ভৈল সিটো কায়।।
আৱে কহো শুনা পৰীক্ষিত কৃষ্ণমতি।
যেনমতে ব্রহ্মবধী ভৈলা সুৰপতি।।৫৪৭৷৷
কপটত বিশ্বৰূপে হৰুৱাইলা প্রাণ।
কৃষ্ণত কপটে নাহি কহিতো কল্যাণ
নাৰায়ণ কৱচক পায়া পুৰন্দৰে।
লীলায়ে দৈত্যক সৱে জিনিলা সমৰে।।৫৪৮।।
কতো কাল হৰিষে আছন্ত দেৱলোক।
কৃষ্ণৰ প্ৰসাদে দূৰ ভৈল দুখ শোক।।
বিশ্বৰূপ গুৰু ভৈলা সকলো দেৱৰ।।
কৰাৱন্ত যত যজ্ঞ ভাগ নিৰন্তৰ।।৫৪৯৷৷
তিনিগোটা শিৰ তান মুখ তিনিখান।
এক মুখে কৰন্ত অমৃত ৰস পান।।
এক মুখে সুৰা আৰ মুখে ভুঞ্জে অন্ন।
তেজৱন্ত ব্রাহ্মণ পৰম তপোধন।।৫৫০।।
দেৱতাৰ যতেক যজ্ঞৰ ভাগ পান্ত।।
প্রত্যেক দেৱক দেন্ত আপুনিয়ে খান্ত।।
পিতৃপক্ষ দেৱ মাতৃপক্ষ দৈত্য যত।
অসুৰক আৰে দেন্ত মাতৃৰ স্নেহত।।৫৫১৷৷
সকলে শাস্ত্ৰৰ তথ্য আপুনি জানন্ত।
বিষ্ণুৰ নিৰ্ম্মাল্য তভো দানৱক দেন্ত।।
অভক্তক দিবে দোষ প্রসাদ কৃষ্ণৰ।
জানি অপৰাধ আচৰিলা মাধৱৰ।।৫৫২৷৷
আপুনিয়ো খান্ত সুৰা অন্যৰ উচ্ছ্বিষ্ট।
নিতে আয়ু টুটে সিজে কৃষ্ণৰ অনিষ্ট।।
জানি নকৰন্ত এক হৰিত ভকতি।
ব্যভিচাৰ ভকতি কৰন্ত ভিন্নমতি।।৫৫৩৷৷
এহিমতে প্ৰৱৰ্ত্তন্ত কপট স্বভাৱে।
এহি কথা দেৱে সমে জানিলা বাসৱে।।
আমাৰ যজ্ঞৰ ভাগ দেই দানৱক।
ভয় ভৈল ইন্দ্র আতি লাগিল চমক।।৫৫৪৷৷
ক্রোধত কম্পন্ত ইন্দ্র নষ্ট ভৈলো বুলি।
দেখি বিশ্বৰূপক গৈলন্ত খড়গ তুলি।।
তিনিগোটা শিৰ ছেদিলন্ত একেঘাৱে।
নষ্ট ভৈল বিশ্বৰূপ কপট স্বভাৱে।।৫৫৫।।
যিটো মুখে ভুঞ্জিলেক অমৃতসকল।
সেহি শিৰগোট ভৈল পক্ষী কপিঞ্জল।।
যিটো শিৰগোট কৰিলন্ত সুৰাপান।
কলবিঙ্ক পক্ষী ভৈল দেখি বিদ্যমান।।৫৫৬।।
যিটো মুখে অন্ন ভুঞ্জিলন্ত মহাধীৰ।
তিত্তিৰী নামত পক্ষী ভৈলা তিনি শিৰ।।
জানিয়া গুৰুক ইন্দ্রে বধিলা আপুনি।
ঈশ্বৰে কৰান্ত তাক বাধিবেক কোনি।।৫৫৭৷৷
দেখন্ত বাসৱে ব্রহ্মহত্যা আসে খেদি।
তাক নিবাৰিবাক আপুনি পাৰা যদি।।
তথাপি অঞ্জলি পাতি লৈলন্ত আপুনে।
সংসাৰৰ অপবাদ এৰাইবাক মনে।।৫৫৮৷৷
বছৰেক মানে আছিলেক ব্ৰত ধৰি।।
ৰাজ্যভাৰ সকলে ভোগক পৰিহৰি।।
বছৰেক ভৈল যেৱে তভো নেৰে লাগ।
পাচে ব্রহ্মহত্যাক কৰিলা চাৰি ভাগ।।৫৫৯।।
স্ত্রী জল পৃথিৱী বৃক্ষক মান কৰি।।
মোৰ ব্ৰহ্মহত্যা ভাগ লোৱা তোৰা চাৰি।
এহি বুলি কৰে বীৰে কাকৃতি অপাৰ।
এৰাঞো দুর্গতি মোক কৰিয়ো উদ্ধাৰ।।৫৬০।।
পৃথ্বীয়ো বোলন্ত মঞি তেৱে ভাগ লঞো।
তুমি দেৱতাত যেৱে এক বৰ পাঞো ।।
গৰ্ত্ত যত পোত যাওক আপুনি সমূলি।
দিলা এক ভাগ ইন্দ্র এহি হৌক বুলি।।৫৬১৷৷
অদ্যাপিও ব্রহ্মবধ আছে পৃথিৱীত।
নগাজয় একো শস্য উখৰা ভূমিত।।
সিটো থানে যত তপ জপ দান কৰে।
সৱে নষ্ট হৱে কৃষ্ণ ভকতিত পৰে।।৫৬২।।
বৃক্ষে বোলে তেৱে বধ লঞোহো তোমাৰ।।
কাটিলিয়ো পোখাচয় গজোক আমাৰ।।
এহি হৌক বুলি বৃক্ষে লৈলা ভাগ এক।
নিৰ্য্যাস স্বৰূপে তাক দেখিয়ে প্রত্যেক।।৫৬৩।।
উদকে বোলন্ত তেৱে ব্রহ্মবধ লঞো।
দিয়া বৰ যেন মঞি সদা বৃদ্ধি পাঞো।।
এহি সিদ্ধি হৌক বুলি দিলেক ভাগেক।
গেৰুফেন ৰূপে তাক দেখিয়ো প্রত্যেক।।৫৬৪৷৷
জল বুদ বুদ ফেনে গেৰু দূৰ কৰি।
তেৱে স্নান কৰিব আনিব জল ভৰি।।
আনৰূপ স্নান পান কৰি পাপ পায়।
কৃষ্ণৰ কীৰ্ত্তনে সৱ শুদ্ধতাক যায়।।৫৬৫।।
নাৰীসৱে বোলে তযু পাপ লঞো তেৱে।
সততে আমাৰ কাম নুগুচয় যেৱে।।
হৌক বুলি স্ত্রীক একভাগ দিলা দান।
মাসে ৰজস্বলা ৰূপে দেখি বিদ্যমান।।৫৬৬।।
এহিমতে ব্রহ্মবধ বাণ্টি সুৰপতি।
দূৰ ভৈলা মাধৱত কৰিয়া ভকতি।।
মাধৱৰ নাম আৰ নুগুচে মুখৰ।।
পূৰ্ব্বৱত ভৈল ইন্দ্র কৃষ্ণৰ কিঙ্কৰ।।৫৬৭।।
শুনা মহাজন ইটো পৰম পুৰাণ।
ভাগৱত বিনে শ্রেষ্ঠ শাস্ত্র নাহি আন।।
কলিত পুৰাণ সূৰ্য্য সাক্ষাতে উদয়।
আতেসে বান্ধৱ কৃষ্ণো ভৈলা পৰিচয়।।৫৬৮।।
হেন জানি ব্যভিচাৰ ভকতিক তেজা।
একান্ত ভকতি কৰি মাধৱক ভজা।।
ব্যভিচাৰ ভকতিত কৃষক নপাৱে।
জানি নভজিলে কোটিগুণ দোষ হোৱে।।৫৬৯।।
বিশ্বৰূপ হেন দেখা পণ্ডিত মহন্ত।
নাৰায়ণ কৱচক আপুনি জানন্ত।।
ব্যভিচাৰ ভকতি অনাইল অধোগতি।
আন সামান্যৰ কিবা কহিবো সম্প্রতি।।৫৭০।।
কপট বৈষ্ণৱ কতো আছে নানা মত।
ৰাত্রি দিনে পঢ়ে শুনে গীতা ভাগৱত।।
গুপ্ত কৰি কৰে অন্য দেৱক পূজন।
নুহি সিটো বৈষ্ণৱ জানিবা সাধুজন।।৫৭১৷৷
দিৱসত ফুৰে পুণ্য বেশ অনুসৰি।
ৰঙ্গা বস্ত্ৰ পিন্ধি দণ্ড কমণ্ডলু ধৰি।।
তুলসীৰ অঙ্গমালা পিন্ধি জোকাজোক।
বৈষ্ণৱ বুলিয়া তাক প্রণাময় লোক।।৫৭২৷৷
ৰাত্রি ভৈলে বেশ্যাৰ গৃহত সৱে বাস।
মদ্যে মাংসে মৎস্যে যে কৰয় মহাগ্ৰাস।।
আনো সৱ মনুষ্যক দেয় কুমন্ত্রক।
এহিমতে ধূৰ্ত্তসৱে বঞ্চে জগতক।।৫৭৩৷৷
কতো বোলে অগ্নিহোত্রী আছা দীক্ষা ধৰি।
সৰ্ব্বজ্ঞ বুলিয়া কতো কৱে উচ্চ কৰি।।
কপাল গণিয়া কতো কহে নানা কথা।
অষ্টনাম হেন কতো দেখাৱে ব্যৱস্থা।।৫৭৪।।
কলিৰ স্বভাৱে মনুষ্যৰ নাহি জ্ঞান।
যেই শুনে সেই কহে নুবুজে প্রমাণ।।
পাষণ্ডৰ পথ ধৰি আছে যেহি জনে।
সেহি কৃষ্ণকথা শুনি নিন্দে তেতিক্ষণে।।৫৭৫।।
হেন জানি কপট বৈষ্ণৱ সঙ্গ এৰি।
কৃষ্ণত শৰণ লৈয়ো এক বুদ্ধি কৰি।।
শুনা ভাগৱত কথা জন্ম অনুসৰি।
কাম ক্রোধ লোভ মোহ হিংসা পৰিহৰি।।৫৭৬।।
শ্রী চন্দ্ৰ ভাৰতী কহে আতি শিশুমতি।
জনমে জনমে হৌক কৃষ্ণত ভকতি।।
কৃষ্ণৰ চৰণে জানা আছে যাৰ কাম।
হেলা এৰি ডাক ছাড়ি বোলা ৰাম ৰাম।।৫৭৭৷৷
.........
।।ত্বষ্টাৰ ক্ৰোধ আৰু বৃত্রাসুৰৰ জন্ম।।
।।দুলড়ী।।
শুক নিগদতি শুনা মহামতি
তাত পাচে যেন ভৈলা।
পুত্ৰৰ মৰণ শুনিয়া ত্বষ্টাৰ
শোকে প্রাণ জ্বলি গৈলা।।
হা বিশ্বৰূপ প্রাণ পুত্ৰ বুলি
কান্দিলা শোকে অপাৰ।
ইন্দ্ৰক বধিতে পুত্র উপার্জ্জিতে
সাজিলা যজ্ঞ সম্ভাৰ।।৫৭৮।।
অভিচাৰ মন্ত্রে লৈলন্ত আহুতি
ইন্দ্ৰ শত্ৰু বাঢ় বুলি।
অল্পকালে ইন্দ্র শত্রুক সংহাৰে
ঢালিলন্ত স্ৰুৱ তুলি।।
ক্রোধত হুনিল অর্থ আন ভৈল
উদাত্ত স্বৰৰ বলে।
ইন্দ্রজিত শত্রু সেহি জয় হৌক
শত্রুক বধি সকলে।।৫৭৯।।
স্বৰ বল মন্ত্র হীন হৱে যদি
অর্থ লড়ৈ প্রমাদত।
ব্রাহ্মণৰ তেৱে বাক্য বজ্র হুই
যজমানে হৱে হত।।
এতেকতে ইটো কাম্য কৰ্ম্ম মন্দ
আপোনাকো নষ্ট কৰে।
কৃষ্ণক ভজন সকলে শোভন
সকলে দোষ সংহৰে৷৷৫৮০৷৷
এতেকেসে ইন্দ্রে বৃত্রক বধিল
তৃষ্টাৰ মন্ত্ৰৰ দোষে।
সিসৱ কাহিনী শুনা মহামানী
কহিবো মঞি নিঃশেষে।।
হোম দিলা মাত্রে অগনিৰ মাজে
উঠিলেক পুৰুষেক।
আতি ভয়ঙ্কৰ প্রলয় কালৰ
অন্তক যেন প্রত্যেক।।৫৮১৷৷
একগোটা বাণ মাৰিবাৰ মান
বাঢ়ে সিটো নিত্যাগত।
পোৰা পৰ্ব্বতেক মান স্থূল শত
সঞ্চৰয় আকাশত।।
সন্ধ্যা সময়ৰ মেঘৰ সদৃশ
দেহাগোট তাৰ জ্বলে।
দুই গোটা চক্ষু মধ্যাহ্ন কালৰ
সূৰ্য্যতে অধিক জ্বলে।।৫৮২৷৷
তপত তামৰ শলা যেন তাৰ
কেশ গোফ চাপদাড়ি।
অগনি সমান হাতত ত্রিশূল
ধৰি আছে উৰ্দ্ধ কৰি।।
গহ্বৰ সদৃশ মুখগোটা মেলি
আকাশক আসে গিলি।
চৰণৰ জাম্পে কাম্পয় পৃথিৱী
নাচে হাসে খিলখিলি।।৫৮৩৷৷
জিহ্বাখান তাৰ লহ লহ কৰে
ত্রৈলোক্য যেন গিলয়।
গিৰিশৃঙ্গ যেন দান্ত তৰঙ্গায়া
সঘনে হাসি তোলয়।।
হেন অদভুত শৰীৰ দেখিয়া
লোকে কৰে উসমিস।
হেৰা কালে পাইলে বুলি মহাভয়ে
পলাই সৱে দশোদিশ।।৫৮৪।।
তপৰ প্ৰভাৱে সমস্তে লোকক
শৰীৰে যাতে জুড়িল।
এতেকেসে তাৰ বৃত্র হেন নাম
জগত ঢাকি থাকিল।।
তাক যুজিবাক গৈলা দেৱজাক
সাজি পাৰি সমদলে।
দিব্য অস্ত্র যত মাৰিলা সমস্ত
গিলিল বৃত্রে সকলে।।৫৮৫৷৷
হেন বিপৰীত দেখি দেৱগণ
পৰম বিস্ময় ভৈলা।
কিছোকো নোৱাৰি বুদ্ধি বলে হাৰি
মৰা যেন সৱে ৰৈলা।।
তিনিয়ো জগত বৃত্রে ব্যাপিলেক
পলাইবাৰ পুৰী নাই।
ঠাৱতে থাকিয়া হৰি সুমৰন্ত
কৃষ্ণক মনে ধিয়াই।।৫৮৬।।
ইটো মহাভয় তাড়ন্তা নাহিকে
কৃষ্ণবিনে একোজন।
এহি সাৰ কৰি হৰিৰ চৰণে
পশিলা সৱে শৰণ।।
সকল দেৱতা কৃতাঞ্জলি হুয়া
কৰিবে লাগিল স্তুতি।
ত্রাহি ত্রাহি কৃষ্ণ অৰিষ্ট মর্দ্দন
তাড়িয়ো ঘোৰ দুৰ্গতি।।৫৮৭৷৷
যিটো অন্তকক ব্রহ্মা আদি আমি
ভয়ে কাম্পো তৰতৰি।
হেনকালে যাৰ নাম মাত্র শুনি
দূৰক পলাই লৱড়ি।।
কালৰ ঈশ্বৰ হেন মহেশ্বৰ
শৰণ দিয়ো আমাক।
ঘোৰ বৃত্রে হেৰা জগত গিলয়
ৰাখা প্রভু দেৱতাক।।৫৮৮৷৷
যিটো নিজভাৱে সদায় সন্তুষ্ট
যাৰ নাম পূর্ণকাম।
কিঞ্চিতেকো তভো নাহি অহঙ্কাৰ
সৰ্ব্বক্ষণে উপশাম।।
হেন ঈশ্বৰক তেজি মূৰ্খজনে
ভজে আন দেৱতাক।।
কুকুৰৰ লাঞ্জে ধৰি যেন মূঢ়ে
খোজে সিন্ধু তড়িবাক।।৫৮৯৷৷
যিটো কৃপানিধি ভকতক স্নেহে
ধৰিলাহা সাম্য তনু।
যাহাৰ মহিমা দেখি মোহ ভৈলা
সত্যব্রত মহামনু।।
পৃথিৱী নায়ক আপুনি দিলাহা
প্রলয় তড়িবে প্রতি।
যাৰ মহাশৃঙ্গে নাৱক বান্ধিয়া
তড়িলা ছোৰ দুৰ্গতি।।৫৯০।।
সেহি দায়াসিন্ধু ভকতৰ বন্ধু
আমাক কৰা নিস্তাৰ।
বৃত্র সমুদ্রত তল যাঞো হেৰা
কৰন্তা নাহিকে পাৰ।।
ব্রহ্মাই পূৰ্ব্বত প্রলয় জলত
পদ্মৰ উপৰে বসি।
ঘোৰ অন্ধকাৰে প্রচণ্ড বতাসে
আকূল ভৈল তড়সি।।৫৯১৷৷
আপোন পৰক কিছো নেদেখন্ত
নাহিকে কেহো সহায়।
হেনয় ব্রহ্মাক নিস্তাৰিলা যিটো
আপোন ৰূপ দেখাই।।
সেহি নাৰায়ণে আমাক নিস্তাৰ
কৰা বৃত্র সমুদ্রৰ।
দিয়া দৰিশন কমল নয়ন
ভকতৰ ভয়হৰ।।৫৯২।।
যিটো মহেশ্বৰে নিজ মায়াবলে
স্ৰজিলা সৱে আমাক।
যাৰ অনুগ্রহে আমিয়ো স্ৰজোহো
পালোহো সৱে প্ৰজাক।।
যিটো প্রাণেশ্বৰ অন্তর্যামী ৰূপে
থাকিয়া হৃদয় মাজে।
সকলে কৰ্ম্মক শিখান্তে আছন্ত
প্রাণে জীঞো যাৰ কাজে।।৫৯৩।।
তথাপি তোহ্মাৰ স্বৰূপ নজানো
আমিসৱ মন্দমতি।
আপোনাক আমি ঈশ্বৰ মানিয়া
নকৰো তযু ভকতি।।
অসুৰে আমাক অনেক নিকাৰ
কৰি আছে বাৰে বাৰ।।
তাত যিটো হৰি নানা ৰূপ ধৰি
কৰিলা লোক নিস্তাৰ।।৫৯৪।
যিটো পৰম ব্রহ্মা নাহি জন্ম কৰ্ম্ম
নিৰঞ্জন নিৰাকাৰ।।
তথাপি ভকত জনক পালিতে
ধৰা প্রভু অৱতাৰ।।
দেৱ ঋষি নৰ বন জলচৰ
মায়া কৰি তনু ধৰি।
যুগে যুগে প্রভু ভকতক পালা
নিজ যশ সত্য কৰি।।৫৯৫।।
তোহ্মাৰ গুণক কোনে সুজিবেক
কহিয়া নপাঞো পাৰ।
কোটি কোটি জন্ম উপজি উপজি
কিঙ্কৰ হৈবো তোহ্মাৰ।।
তুমি প্রাণদাতা তুমি পিতা মাতা
তুমিসে পৰম দেৱ।
তোহ্মাৰ চৰণ তেজি কোন আৰ
আনক কৰিবে সেৱ।।৫৯৬।।
তুমিসে আমাৰ দুর্গতি তড়াইবা
সাৰ কৰি আছো মনে।
এতেকে তোহ্মাত শৰণে পশিলো
সকলে দেৱতাগণে।।
নমো নমো কৃষ্ণ অৰিষ্ট মৰ্দ্দন
কোটি কোটি নমস্কাৰ।
দেখায়ো কমল চৰণ যুগল
হৰিয়ো দুখ আমাৰ।।৫৯৭।।
.........
।। কৃষ্ণৰ ৰূপ বর্ণনা।।
৷৷ ছবি।।
শুক মুনি নিগদতি শুনা ৰাজা পৰীক্ষিত
দেৱৰ বিনয় স্তুতি শুনি।
হৃদয়ৰ হন্তে হৰি দিব্য নিজৰূপ ধৰি
তৈতে দেখা দিলন্ত আপুনি।।
সুনন্দ নন্দন আদি চৈধ্যজন পাৰিষদে
উপাসে আছন্ত চাৰি ভিতি।
শ্রীবৎস কৌস্তুত মণি নাহিকয় তাসম্বাৰ
আউৰ সৱে কৃষ্ণৰ দীপিতি।।৫৯৮৷৷
কোটি সূৰ্য্য সমসৰ জ্বলে তনু মনোহৰ
চন্দ্র কোটি সমান শীতল।
দেখিয়া দেৱতালোক এৰাইলন্ত দুখ শোক
ভৈলা সৱে আনন্দে বিহ্বল।।
ত্রাহি কৃষ্ণ কৃষ্ণ বুলি পৃথিৱীত পৰি পৰি
অনেক কৰিলা নমস্কাৰ।
একদৃষ্টি কৰি আতি কৃষ্ণৰ ৰূপক দেখি
আনন্দ নপাৱন্ত পাৰ।।৫৯৯।
নীল উৎপলৰ কান্তি সজল নয়ন পান্তি
মহানীল ৰত্নে মৰকত।
মাধৱৰ তনু শ্যাম জ্বলে আতি অনুপাম
কেৱে তান নাথাকে আগত।।
তাতে পীতবস্ত্র জ্বলে সুমৰন্তে মন ভোলে
প্রভাত সূৰ্য্যৰ যেন কান্তি।
জম্বু নদ সুৱৰ্ন্নক কদম্বৰ কিঞ্জল্কক
নিন্দে থিৰ বিজুলীৰ পান্তি।।৬০০।।
কৃষ্ণৰ ৰুচিৰ মুখ সুমৰন্তে হৰে দুখ
লক্ষ কোটি কোটি জনমৰ।
শৰত কালৰ পদ্ম পূর্ণিমাৰ পূর্ণচন্দ্র
কোটি এক নপাৱে ওচৰ।।
প্রফুল্ল পদ্মত থাকি চন্দ্রক নপান্ত লক্ষ্মী
চন্দ্রে থাকি নপান্ত পদ্মক।
শ্রীকৃষ্ণৰ মুখ দেখি দুয়ো থান এৰি লক্ষ্মী
দুইতো কৰি পাইলা আনন্দক।।৬০১।।
প্রফুল্ল কমল যেনি প্রকাশে নয়ন দুই
সদায় কটাক্ষ ভঙ্গী ধৰি।
দেৱতাগণক চাই অমৃতক বৰিষন্ত
মধুৰ মধুৰ হাস্য কৰি।।
বিদ্রুম পল্লৱ যত অক্ৰূৰকো জিনি আতি
অৰুণ অধৰে কৰে কান্তি।
কুন্দ চন্দ্র মুকুতাৰ ডাড়িম্বৰ বীজ যেনি
প্রকাশে সুন্দৰ দন্তপান্তি।।৬০২।।
ভকতক মোহো বুলি কন্দর্পৰ দর্পহাৰী
ভ্ৰুৱ চাৰু আছন্ত দেখাই।
সুদীর্ঘ নাসিকা উচ্চ ৰুচিকৰ মনোহৰ
তিল ফুল দূৰতে লুকায়।।
শিখণ্ডক কপালত চন্দক তিলক জ্বলে
অলকা পঙ্কতি আছে লম্বি।
যেন নীল উতপল শোভে পূর্ণিমাৰ চন্দ্র
ভ্ৰমৰে সহিতে মধু চুম্বি।।৬০৩৷৷
শিৰত কিৰীটি কোটি আদিত্যৰ সম জ্যোতি
জ্বলে নানা মণি সুনিৰ্ম্মল।
সুন্দৰ কৰ্ণৰ তলে মকৰ কুণ্ডল জ্বলে
নিন্দে চন্দ্র ৰবিৰ মণ্ডল।।
চাৰু কর্ণে তিনি ৰেখা লাজে সঙ্গে নেদে দেখা
তাতে জ্বলে বিমল কৌস্তুভ।।
প্রভাত মাৰ্ত্তণ্ড জিনি জ্বলে আতি ৰাত্রি দিনি
সুমৰন্তে বিনাশে অশুভ।।৬০৪।।
সুবহল বক্ষস্থল কৰে আতি ঢল ঢল
নিন্দে শুদ্ধ কষটিয়া বাৰু।
সোণাৰ ভুমুকি জিনি প্রকাশন্ত তাতে লক্ষ্মী
কাঞ্জন দর্পণ যেন চাৰু।।
চন্দনৰ চিটা পৰি জ্বলে তাত শাৰী শাৰী
যেন জিলিমিলি ৰজতৰ।
অশ্বত্থৰ দল জিনি সুন্দৰ উদৰে তিনি
ৰেখা বলি আছে ৰুচিকৰ।।৬০৫।।
নাভি গঞ্জে সৰোৱৰ জ্বলে তাত পদ্মবৰ
উপৰে শ্রীবৎস ৰুচিকৰ।
ঊর্ধ্বমুখে কৰে কান্তি নিন্দে অলকাৰ পান্তি
হৃদয়ক জুৰি নিৰন্তৰ।।
হৃদয়ৰ দুই পাশে স্তনযুগ পৰকাশে
জিনি মহা মৰকত মণি।
উপৰত জ্বলে হাৰ মহামণি মুকুতাৰ
জ্বলে দুই চন্দ্র সূৰ্য্য যেনি।।৬০৬৷৷
পঞ্চবর্ণ বনমালা ভুজমাজে কৰে কালা
স্কন্ধ হন্তে আজানুলম্বিত।
কোটি ইন্দ্রধুন গঞ্জে মধুকৰে মধু ভুঞ্জে
গুঞ্জৰিয়া গাৱে হৰিগীত।।
সুদীর্ঘ বৰ্ত্তুল চাৰি ভুজ জ্বলে দুই শাৰী
প্ৰকাশয় কেয়ূৰ কঙ্কণে।।
মৃণাল লুকাইল জলে সৰ্প্প গৈল ৰসাতলে
বিজুবনে গৈলা কৰীগণে।।৬০৭।।
অশোক পল্লৱদল গঞ্জে চাৰু কৰতল।
প্রকাশে আঙ্গুলি ভঙ্গী ধৰি।
ৰত্নৰ শলকা সৰি নিন্দে চম্পকৰ কৰি
পদ্মৰ পাসিয়ো নোহে সৰি।।
ৰত্নৰ আঙ্গুষ্টি পান্তি তাতে আতি কৰে কান্তি
ভকতৰ মনক মোহয়।
সন্ধ্যাৰ যে পূর্ণচন্দ্র জ্বলে চাৰু কুৰিনখ
ভঙ্গী ধৰি যেন প্রকাশয়।।৬০৮৷৷
ভকতক ৰাখি থাকা কৌমুদকী নাম গদা
ধৰি আছা দক্ষিণ কৰত।
নানা ৰত্নে পাৰে জিকি শত্ৰুৰ শোণিত লাগি
প্রকাশ কৰয় নানা মত।।
আউৰ কৰ কমলত ধৰি আছা পদ্মগোট
দেখি আতি পৰম সুচন্দ।
লক্ষ্মীৰো মনক হৰে ভকতৰ মন ভোলে
পায়া তাৰ পৰম সুগন্ধ।।৬০৯।।
সদায় দুষ্টৰ বক্র সুদর্শন নাম চক্র
দক্ষ ঊৰ্দ্ধ কৰে আছা ধৰি।
জ্বলে কোটি সূৰ্য্য সম পাষণ্ডৰ যেন যম
ভকতক ফুৰে ৰক্ষা কৰি।।
পাঞ্চজন্য নাম শঙ্খ শত্ৰুৰ লগাৱে চঙ্ক
ভয়ক সংহৰে ভকতৰ।
বাম কৰ-কমলত জ্বলে যেন ৰাজহংস
ধ্বনি পুৰে ব্ৰহ্মাণ্ড ভিতৰ।।৬১০।।
সিংহবন্ধ যেন স্কন্ধ মিলাৱে পৰমানন্দ
পিঠিকো দেখন্তে হৰে চিত্ত।
হৰৰ ডম্বৰু গঞ্জে কটিতটে আতি ৰঞ্জে
পীত ভুনি আপাদলম্বিত।।
বান্ধিছা মেখলা তাতে জ্বলে নানা মণি ৰত্ন
লাগি আছে জোম্পা মুকুতাৰ।
কঙ্কণ কিঙ্কিণী মণি চক্ষুত লাগয় ধ্বনি
মনোহৰ ৰাৱ শুনি তাৰ।।৬১১৷৷
ৰুচিকৰ উৰু দুই সুমৰন্তে সুখী হুই
নিন্দে কৰীকৰ ৰামকল।
লক্ষ্মীয়ো উৰুত তুলি জান্তন্ত সাদৰ কৰি
জঙঘা দুই ৰুচিৰ নিৰ্ম্মল।।
হেমময় গৰুড়ত কন্ধে নৱ কমলত
বসি আছা চৰণ দেখাই।
অভিনৱ পদ্মকোষ ওচৰতো নথাকয়
যাক চিন্তি মুকুতি মিলয়।।৬১২।।
বিদ্রুম অঙ্কুশ গঞ্জে নৱ কিশলয় ৰঞ্জে
জ্বলে চাৰু আঙ্গুলিৰ পান্তি।
বৰ্ত্তুল উচ্চল নখ কৰে আতি জক মক
সন্ধ্যাৰ চন্দ্ৰৰ হৰে কান্তি।।
আৰকত পদতল নিন্দে কোকনদ ফল
যৱ বজ্ৰ অঙ্কুশ প্রকাশে।
ধ্বজ পদ্ম বিলম্বিত ভকতৰ হৰে চিত্ত
সুমৰণে মৰণ বিনাশে।।৬১৩৷৷
মঞ্জিৰ মঞ্চিৰ মণি কৰে ধ্বনি ৰিণি ৰিণি
গীত যেন গাৱে স্বৰ তুলি।
সাৱটিয়া দুই কৰে ধৰি আছা পক্ষীবৰে
ত্রৈলোক্যতে সাৰ এহি বুলি।।
সকল নিগমে শিৰ ৰত্নৰ উপৰে সদা
যিটো পদ কৰয় প্রকাশ।
সৰ্ব দুখ বিমোচন ভকতৰ নিজধন
মুকুতিক কৰে উপহাস।।৬১৪৷৷
.......
।।দেৱতাসকলৰ কৃষ্ণ-স্তুতি।।
।।দুলড়ী।।
হেন ত্রিভুৱন মোহন মূৰতি
কৃষ্ণক সাক্ষাতে দেখি।
সকলে দেৱতা এড়াইলন্ত চিন্তা
আনক নভাসে আখি।।
ঘনে ঘনে তনু পুলকিত হৱে
নয়নৰ ঝৰে জল।
আনন্দৰ বেগে বচন নোলায়
চাহন্তে পদ কমল।।৬১৫।।
কতোক্ষণে তম্ভি চিত্তক আলম্বি
কৰিলা পুনু প্রণতি।
ত্রাহি কৃষ্ণ বুলি দুয়ো হাত তুলি
কৰিবে লাগিলা তুতি।।
নমো লক্ষ্মীকান্ত নমো ভগৱন্ত
বাসুদেৱ নাৰায়ণ।
অনাদি পুৰুষ অনন্ত মুৰাৰি
প্রণামো সৰ্ব্ব জীৱন।।৬১৬।।
পৰম মঙ্গল পৰম কল্যাণ
পৰম কৰুণাকৰ।
জগত আধাৰ ত্রৈলোক্যতে সাৰ
সকলে লোক ঈশ্বৰ।।
নমো নমো কৃষ্ণ জগতৰ ইষ্ট
প্রিয়দেৱ সনাতন।
ভকতেসে যাক হৃদয় মধ্যত
নিতে পাৱে দৰিশন।।৬১৭।।
তোহ্মাৰ চৰণ ভজন প্রদীপ
গৃহত ভৈল যাহাৰ।
অজ্ঞান সংসাৰ অন্ধকাৰ আৰ
ওচৰ নপাৱে তাৰ।।
ভকতেসে তযু চৰণ কমল
মহাসুখে পাৱে লাগ।
হেন প্রভু তুমি আমিয়ো দেখিলো
কিনো ভৈল মহাভাগ।।৬১৮।।
তোহ্মাৰ চৰণ বৈৰী বিড়ম্বন
মুনিৰো মোহয় মন।
নিৰগুণ হুয়া গুণক স্ৰজাহা
পালিয়া কৰা উচ্ছন্ন।।
তথাপি তোমাক চুইবাক নপাৰে
সংসাৰৰ দোষ গুণে।
এতেকেসে তযু চৰণ কমলে
ভজে মহাজ্ঞানীগণে।।৬১৯।
তোহ্মাক বিষয় দোষে নোচোৱয়
ইহাত কেনে সংশয়।
যিটো তযু পদে ভকতি কৰয়
তাসম্বক নলঙঘয়।।
তোহ্মাৰ চৰিত্র পৰম অমৃত
সমুদ্র সম অপাৰ।
তাৰে কণা মাত্র যিটো পান কৰে
তড়িল সিটো সংসাৰ।।৬২০৷৷
দুষ্ট শ্রুত সুখ সৱে পাসৰয়
তোহ্মাত বাঢ়ে ভকতি।
আউৰ সামান্যক ভজিবেক লাগি
স্বপ্নতো নলৱে মতি।।
তোহ্মাৰ চৰণে কমলৰ মধু
ঘনে ঘনে যিটো পিয়ে।
সমস্তে ভূততে তোহ্মাক দেখয়
তযু গুণ গায়া জীৱে।।৬২১।।
হেন কৃপাময় পৰম সুহৃদ
তোহ্মাক কিক নভজে।
মূল অর্থ তেজি সামান্যক ভজি
সংসাৰ সাগৰে মজে।।
হে ত্রিভুৱন ভুৱন জীৱন
ত্রিবিক্রম ত্রিনয়ন।
ত্রিভুৱন জন মন বিনোদন
ত্রৈলোক্য শোক নাশন।।৬২২।।
তোহ্মাৰ বিভূতি সুৰাসুৰ আতি
তুমিসে পতি সৱাৰ।
দোষ গুণ বুলি দণ্ড কৰিবাক
যুগুতি হোৱে তোহ্মাৰ।।
সুৱৰ্ণৰ মৃগ জলচৰ ৰূপ
ধৰি প্ৰভু বাৰে বাৰ।
দুষ্টক প্রচণ্ড কৰি আছা দণ্ড
কল্যাণ চিন্তি আমাৰ।।৬২৩৷৷
হেৰা দণ্ডধৰ ইয়োবাৰ হৰ
বৃত্র ভৈলা মহাচণ্ড।
আমাক ৰাখিতে যেৱে আছে চিত্ত
কৰিয়েক তাক দণ্ড।।
তুমিসে পিতৃৰো পিতৃ নাৰায়ণ
গুৰুৰো গুৰু প্রধান।
তোহ্মাৰ চৰণে পশিলো শৰণে
কৰা কৃষ্ণ পৰিত্ৰাণ।।৬২৪।।
সকলে জগত স্ৰজাহা পালাহা
সংহাৰাহা একেতিলে।
ইটো কোন কাম তোহ্মাৰ আগত
সাধিবাক পাৰা হেলে।।
তোহ্মাৰ চৰণ কমলক ছাড়ি
যাইবো আমি কোন ঠাই।
হে জগতবাপ খণ্ডিয়োক তাপ
হর্ষিত নয়নে চাই।।৬২৫।।
ইটো নিজ ৰূপ দেখায়া আমাক
প্রাণ দান দিলা স্বামী।
কোটি জনমতো ইটো তযু গুণ
শুজিবে নপাৰো আমি।।
তযু পাদ পদ্ম ছত্র ছায়া পাই
আউৰ কিছু ভয় নাই।
ঘোৰ বৃত্রাসুৰ যিমতে মৰয়
দিয়োক তাৰ উপায়।।৬২৬।।
বধিয়ো বৃত্রক গিলে ত্রৈলোক্যক
ব্রহ্মাসৃষ্টি নষ্ট যায়।
অস্ত্র শস্ত্র যত গিলিল সমস্ত
তেজ বল সমুদায়।।
নমো নমো হংস কৃষ্ণ শিষ্ট যশ
নিৰূপম মহাহৰি।
ভকত বৎসল ভুৱন মঙ্গল
যাৰ নাম স্মৰি তড়ি।।৬২৭৷৷
নমো নাৰায়ণ অসুৰ মৰ্দ্দন
ভকত জন ৰঞ্জন।
তাড়িয়ে তাড়িয়ো বৃত্তক মাৰিয়ো
কৰিয়ো ভয়ভঞ্জন।।
এতেক ভকতি স্তুতি কৰি দেৱ।
প্রণামি আছন্ত পৰি।
সৱাকে আশ্বাসি প্রশংসিয়া হাসি
কহিবে লাগিলা হৰি।।৬২৮।।
......
।।উপদেশ।।
।।ছবি।।
শুনিয়োক নৰলোক আন কথা এৰিয়োক
কৃষ্ণকথা ত্রৈলোক্যত সাৰ।
শ্ৰৱণে দুর্গতি হৰে কৃষ্ণক হৃদয়ে ধৰে
সবংশকে কৰয় উদ্ধাৰ।।
চিন্তিয়ো আনন্দ কৰি হৃদয় পদ্মত ধৰি
কৃষ্ণবিনে ইষ্ট নাহি আন।
ত্রৈলোক্য মোহন হৰি যাৰ নাম স্মৰি তড়ি
সম্যক দেখিয়ো পৰমাণ।।৬২৯।।
আন সৱে দেৱতাক কোনে পাৰে চিন্তিবাক
বিকট সঙ্কট ভয়ঙ্কৰ।
ব্যাঘ্র সিংহ সৱে যান সুমৰন্তে কাম্পে প্রাণ
কতো মুণ্ডমালা দিগম্বৰ।।
অল্পতে সন্তোষ নাই যেন মাংস মুড়া খাই
ভকতক থাকে ছিদ্র চাই।
বিধি বুজি নেদে যদি অনেক বিঘিনি কৰি
সপোনতো ভয় দেখায়।।৬৩০৷৷
এতেকে মহন্তগণে কদাচিতো কৃষ্ণ বিনে
অন্যত্রত নকৰে বিশ্বাস।
কৃষ্ণক হৃদয়ে ধৰে শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰে
মুকুতিকো তেজে অভিলাষ।।
নুবুজিয়া মূঢ়জনে তাকো নিন্দে ৰাত্রি দিনে
আপুনিসে চিন্তে নিজ মাৰ।
কেদিনৰ ধন জন সাক্ষাতে সপোন যেন
একেতিলে হৱে ছাৰখাৰ।।৬৩১৷৷
হেন জানি নিন্দা তেজা মাধৱ বন্ধুক ভজা
কৃষ্ণকথা শুনা যত্ন কৰি।
ইটো নৰতনু সাৰ ভাৰত ভূমিত আৰ
প্রবন্ধে নপাইবা খুজি লুৰি।।
কৈৰ ভাৰ্য্যা কৈৰ পুত্ৰ ধন জন পাইলা কুত্র
আপুনি আছিল কোন ঠাই।
কেনে হেন গৰ্ব্ব কৰা মোৰ মোৰ বুলি মৰা
কৰি আছা কাহাক সহায়।।৬৩২।।
নিতে হৰে আয়ু পাত চেতনা নাহিকে গাত
ফুৰা যেন বাতুল চেঞ্চাই।
কেনমতে নিস্তৰিবা যমপুৰ তড়িবাহা
নিচিন্তাহা তাহাৰ উপায়।।
হাতে পায়া কৃষ্ণনিধি এড়ি তাক কোন বুদ্ধি
পাষণ্ড লোকৰ বোল শুনি।
ঘোৰ কালে পাইলে আসি হা কৃষ্ণ বন্ধু বুলি
কান্দি কান্দি মৰিবা আপুনি।।৬৩৩৷৷
আগে জানি কৰা কাম স্মৰিয়ো কৃষ্ণৰ নাম
আন কথা সৱে পৰিহৰি।
মেঘত বিজুলী প্রায় অথিৰ চঞ্চল কায়
কেতিক্ষণে যাইবা সৱে মৰি।।
নমো নমো প্রাণকৃষ্ণ সদয় ভক্তৰ ইষ্ট
পাতেকক কৰা উপশম।
কৃষ্ণপদ ধৰি মনে শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে
নিৰন্তৰে বোলা ৰাম ৰাম।।৬৩৪৷৷
...........
।।বিষ্ণুৰ আদেশত বজ্ৰ নিৰ্ম্মাণ।।
।।পদ।।
মাধৱ বদতি সাধু সাধু দেৱগণ।
পৰম কীৰ্ত্তন শুনি তুষ্ট ভৈল মন।।
এহিমতে কীৰ্ত্তনে মোৰ ভকতি বঢ়াৱে।
ভকতিসে মোক মহা তৃপিতি কৰাৱে।।৬৩৫।।
মঞি তুষ্ট ভৈলে কি দুৰ্ল্লভ আছে আৰ।
যেহি মনে বাঞ্ছা কৰে সেহি হৱে তাৰ।।
একান্ত ভকতে তভো কিছু নবাঞ্ছয়।
গায়া মোৰ নামগুণ মোকেসে চিন্তয়।।৬৩৬।।
কামুক পুৰুষে আৰ অৰ্থক নজানে।
বিষয়কে মাত্র সুখ বুলি মনে মনে।।
যাক পূজে সিয়ো তেৱে হৱে তাৰ থান।
নুখুজিলে সেহি বিষয়ক দেই দান।।৬৩৭।।
যিটো জনে জানে মোৰ ভকতিৰ সুখ।
সিটো অজ্ঞানীক নেদেখাৱে কৰ্ম্ম দুখ।।
যেন মহা বৈদ্য ব্যাধি পাৰে খণ্ডাইবাক।
খুজিলেয়ো অপথ্য নেদয় ৰুগীয়াক।।৬৩৮।।
নজানিসে মোত খোজে বিষয়ৰ ভোগ।
মঞি কৃপালুৱে তাক দিবে নোহো যোগ।।
নেৰান্তসে দেঞো দেখি কাকূতি প্রণতি।
মুকুতিতো কৰি সুখ জানিবা ভকতি।।৬৩৯।।
দেঞো হেন উপায় শুনিয়ো সুৰপতি।
বৃত্ৰক বধিবে নাহি কাহাৰো শকতি।।
দধীচি ঋষিৰ পাশে যায়ো এতিক্ষণ।
তাহান শৰীৰ গৈয়া মাগা দেৱগণ।।৬৪০।।
পৰম বৈষ্ণৱ ঋষি মোহোত ভকত।
উত্তম অমৰ বিদ্যা জানন্ত মহন্ত।।
মহা সত্যৱন্ত দাতাৱন্ত তপোধন।
তাহান চৰিত্ৰ শুনা কহো দেৱগণ।।৬৪১৷৷
একদিন অশ্বিনীকুমাৰ দুই মুনি।
দধীচিৰ আশ্ৰমক গৈলা এহি শুনি।।
নমস্কাৰ কৰি দুয়ো বুলিলা বচন।
আমাক অমৰ বিদ্যা দিয়ো তপোধন।।৬৪২।।
হেন শুনি মহামুনি বুলিলা বচন।
কৃষ্ণৰ কৰ্ম্মত মঞি আছো এতিক্ষণ।।
গৃহক যায়োক চলি তোৰা এতিক্ষণ।
পাচে থিৰ চিত্তে মঞি কহিবো শোভন।।৬৪৩৷৷
এহি কথা ইন্দ্ৰে গৈয়া শুনিলা তেখন।
দধীচিক সম্বুধিয়া বুলিলা বচন।।
অশ্বিনীকুমাৰ দুই সূৰ্য্যৰ তনয়।
তাসম্বাক ইটো বিদ্যা নেদিবা নিশ্চয়।।৬৪৪।।
তভো যদি দিয়া নমানিয়া মোৰ হাক।
নিশ্চয় বুলিলো তেৱে কাটিবো তোমাক।।
এহি বুলি ইন্দ্র চলি গৈলা নিজ ঠাই।
অশ্বিনীকুমাৰ দুই আসিলা দুনাই।।৬৪৫৷
ইন্দ্ৰে বুলিবাৰ কথা কহিলন্ত মুনি।
অশ্বিনীকুমাৰে পাচে মাতিলন্ত গুণি।
আমাত কহিলে ইন্দ্রে কাটিবে তোমাক।
নকহিলে নষ্ট হোৱে তযু সত্য বাক।।৬৪৬।।
এৱে হেন বোলা প্রভু শুনিয়ো উপায়।
যেনমতে সত্য ৰহে প্রাণ ৰক্ষা যায়।।
আমি দুই তোমাৰ মস্তক কাটি নেঞো ।
অশ্বৰ মস্তক আনি যোৰা দিয়া থঞো।।৬৪৭।।
সেহি মুখে বিদ্যা তুমি কহিয়ো আমাত।
ইন্দ্রে আসি কৰন্তোক ইহাকে নিপাত।।
পাচে সেহি তোমাৰ মস্তক আনি আমি।
পূৰ্ব্বৱতে জোৰা দিবো জীৱা তুমি স্বামি।।৬৪৮।।
এহি নিজ বিদ্যা হৌক দক্ষিণা আমাৰ।
কৰা হেন কৰ্ম্ম ইচ্ছা থাকয় তোমাৰ।।
এহি হৌক বুলি ঋষি ৰঙ্গে আদেশিলা।
শিৰ ছেদি লৈয়া অশ্বশিৰ জোৰা দিলা।।৬৪৯।।
এতেকেসে তান অশ্বশিৰ নাম ভৈল।
অশ্বিনীকুমাৰ দুইত মহা বিদ্যা কৈল।।
ইন্দ্রে জানি গৈয়া সেহি শিৰক ছেদিল।
নিজ শিৰগোট পাচে আনি জোৰা দিল।।৬৫০।।
অশ্বনীকুমাৰ দুই বৈদ্য দেৱতাৰ।
জোৰাইলন্ত শিৰ ভৈল পূৰ্ব্বৰ আকাৰ।।
বিদ্যাৰ প্ৰভাৱে দুই ভৈলন্ত অমৰ।
গুৰুক প্রণামি পাচে চলি গৈলা ঘৰ।।৬৫১৷৷
হেনয় দধীচি ঋষি কীৰ্ত্তিক কৰিল।
নিজ শিৰ ছেদন্তেয়ো সত্যক নেড়িল।।
বিশ্বৰূপ তাহান্তেসে পাইলা অনুপাম।
অভেদ কৱচ যাৰ নাৰায়ণ নাম।।৬৫২।।
বিদ্যা পাই যাতে মোৰ এৰিলা ভকতি।
ইন্দ্রে বধিলেক পাচে গৈলা অধোগতি।।
হেন দধীচিৰ পাশে যায়ো সুৰপতি।
অশ্বিনীকুমাৰ যান্ত তোমাৰ সঙ্গতি।।৬৫৩৷৷
লাজ এৰি দেৱে সমে মাগা জীৱ দান।
দিবন্ত শৰীৰ তেতিক্ষণে তেজি প্রাণ।।
বৈষ্ণৱে দেহাক লাগি নকৰয় কষ্ট।
অনিত্য শৰীৰ একেতিলে হোৱে নষ্ট।।৬৫৪।।
মোৰ ভকতৰ নাহি শৰীৰত ৰতি।
পৰ উপকাৰ সাধে মোহোৰ ভকতি।।
এতেকে দিবন্ত দেহা নাহিকে সংশয়।
শিৰে তুলি তাহাক আনিবা হৰিহয়।।৬৫৫।।
মোৰ তেজে অস্থিচয় কৰি একথান।
বিশ্বকর্মে বজ্ৰ তাৰ কৰিব নির্মাণ।।
সেহি বজে ইন্দ্রে বৃত্রাসুৰ ছেদিৱন্ত।
সকলো দৈত্যক অপ্রয়াসে জিনিৱন্ত।।৬৫৬।।
বৃত্রবধ ভৈলে হৈবে সৱাৰে কল্যাণ।
বাঢ়িবেক অস্ত্র শস্ত্র তেজ বল প্রাণ।।
মঞি ঈশ্বৰত যাৰ অচলা ভকতি।
কি কৰিবে পাৰে তাক সকলে দুর্গতি।।৬৫৭।।
ব্রহ্মৱাত বদতি শুনিয়ো বিষ্ণুৰাত।
দেৱক এতেক বাক্য বুলি জগন্নাথ।।
কেহো নমানিলা তৈতে ভৈলা অন্তৰ্দ্ধান।
পৰম কল্যাণ যিটো ভকতৰ প্রাণ।।৬৫৮৷৷
কৃষ্ণৰ চৰণ পাচে নমি দেৱগণে।
দধীচিৰ আশ্ৰমক গৈলা তেতিক্ষণে।।
নমস্কাৰ কৰি মাগিলন্ত দেহাদান।
শুনি মহামুনি পাচে দিলা সমিধান।।৬৫৯।।
দধীচি বদতি ওবা শুনা দেৱগণ।
শৰীৰক মাগা কেনে নুবুজি কাৰণ।।
প্রাণীৰ শৰীৰ ত্যাগ সম নাহি দুখ।
শৰীৰত হন্তেসে লভয় সৱে সুখ।।৬৬০।।
সংসাৰত যত জীৱ জন্তু চৰাচৰ।
শৰীৰত পৰে কাৰো নাহি প্রিয়তৰ।।
আছোক দেৱতা যদি খোজন্ত মাধৱে।
তেৱে কি দেহাক দিবে কাৰ মনে লৱে।।৬৬১।।
দধীচিৰ এহি বাক্য শুনি দেৱগণে।
মাতিবাক লৈলা পাচে মধুৰ বচনে।।
দেৱগণ বদতি শুনিয়ো মুনিবৰ।
কিবা সুদুস্ত্যেজ্য আছে বৈষ্ণৱ জনৰ।।৬৬২।।
বিশেষত তুমি সৰ্ব্বভূত অধিকাৰী।
তোমাৰ মহিমা কেহো কহিতে নপাৰি।।
তোমাৰ সমান বিষ্ণুভক্ত যিটো হয়।।
তাহান চৰিত্ৰ মহাজনেও গাৱয়।।৬৬৩।।
আপোনাৰ প্রাণ দিবে ইটো কোন চিত্র।
সকল প্রকাৰে কৰে প্রাণীক পৱিত্ৰ।।
তুমি যি কহিলা সিয়ো স্বৰূপ নিশ্চয়।
পৰৰ দুখক পৰজনে নজানয়।।৬৬৪।।
আপোনাৰ কাৰ্য্য যেনমতে সিদ্ধ হয়।
পৰক মাৰিয়া মাত্র তাকেসে কয়।।
যেৱেসে বুজয় প্রাণ ত্যাগ বড় টান।
তেৱে কেনমতে নষ্ট কৰে পৰপ্রাণ।।৬৬৫৷৷
এতেকে অজ্ঞান সিটো পৰক মাৰয়।
সিটো দুষ্ট যিটো পৰদেহাক মাগয়।।
তাকে বুলি মহন্ত প্রাণকো পাৰে দিতে।
যিটো দিৱে নেদো নোবোলয় কদাচিতে।।৬৬৬।।
দেৱৰ বচন শুনি তুষ্ট ভৈলা ঋষি।
প্রসন্ন বদনে আতি মাতিলা হৰিষি।।
ধন্য দেৱগণ ধন্য বুলিলা বচন।
এহি ধৰ্ম্ম শুনিবাক পুছিলো কাৰণ।।৬৬৭৷৷
দিবো শৰীৰক সৱে এৰিয়ো সংশয়।
অনিত্য শৰীৰ ইটো শাশ্বত নহয়।।
মঞি যেৱে নেদো দেহে তেজিবেক মোক।
এড়ান্তক এড়ি লাভ নাহি কিছু শোক।।৬৬৮।।
হেনয় অনিত্য তনু পায়া যিটো নৰে।।
গোৱিন্দৰ চৰণত ভকতি নকৰে।।
প্রাণীহিত চিন্তি সদকীৰ্ত্তিক নথৱে ।
বৃক্ষতো অধম সিটো সৰ্ব্বনাশ হৱে।।৬৬৯।।
এহিসে পৰম ধৰ্ম্ম কৃষক সাধয়।।
মহাজনে উপাসে অল্পৰো নাহি ক্ষয়।।
প্রাণীৰ সন্তাপে যাৰ মনে মিলে দুখ।
লোকৰ হৰিষ দেখি পাৱে যিটো সুখ।।৬৭০।।
কাক শৃগালৰ ভক্ষ্য সৱাৰ শৰীৰ।
ধন জন ভাৰ্য্যা পুত্র সকলে অথিৰ।।
হেনয় প্রাণীক নকৰয় উপকাৰ।।
এহিসে পৰম কষ্ট কি কহিবো আৰ।।৬৭১।।
শুকমুনি বোলন্ত শুনিয়ো পৰীক্ষিত।
এহি বুলি দধীচি নিশ্চয় কৰি চিত।।
পৰমাত্মা মাধৱত থাপি আপোনাক।
তেতিক্ষণে অপ্রয়াসে তেজিলা দেহাক।।৬৭২।।
পৰম বিস্ময়ে চাই আছে দেৱগণ।
হৰি হৰি ধ্বনি কৰিলন্ত ঘনে ঘন।।
পৰম আনন্দে মাধৱক মনে ধৰি।
দিব্য ৰথে চৰি গৈলা বৈকুণ্ঠ নগৰী।।৬৭৩৷৷
ঋষিৰ শৰীৰ ইন্দ্ৰে শিৰে তুলি লৈলা।
বিশ্বকৰ্ম্মা আনি পাচে আদেশ কৰিলা।।
বিশ্বকৰ্ম্মা অস্থিচয় কৰি একথান।
বিষ্ণুতেজ দিয়া বজ্ৰ কৰিল নিৰ্ম্মাণ।।৬৭৪।।
.....
৷৷ দেৱাসুৰৰ ৰণ।।
দেৱগণে জোকাৰন্ত জয় কৃষ্ণ বুলি।
নমস্কাৰ কৰি ইন্দ্রে বজ্ৰ লৈলা তুলি।।
প্রভাতৰ সূৰ্য্য যেন জ্বলে অস্ত্রবৰ।
জয় জয় কৃষ্ণ উচ্চাৰয় পুৰন্দৰ।।৬৭৫।।
বৃত্রক বধিবে লড়িলন্ত যাত্ৰা কৰি।
ঐৰাৱত স্কন্ধত চড়িলা বজ্ৰ ধৰি।।
চৌপাশে উপাসি চলি গৈলা দেৱলোক।
জয় কৃষ্ণ বুলি মহা কীৰ্ত্তনৰ জোক।।৬৭৬৷৷
জয় ইন্দ্ৰ বুলি সিদ্ধ মুনি স্তুতি কৰে।
বৃত্রক বধিবে প্রতি যান্ত পুৰন্দৰে।।
শঙ্খ শিঙ্গা দুন্দুভি বাজয় বাদ্যভণ্ড।
জয় হৰি বুলি নুচুৱাৱে ছত্র দণ্ড।।৬৭৭।।
ৰথ ধ্বজ গজ বাজী সাজিয়া প্রচণ্ড।
অসুৰ বধিবো বুলি অঙ্গীকাৰ চণ্ড।।
বৃত্ৰ খেদি যান্ত যেন ক্রোধে অন্ধকক।
অসুৰৰ সেনামাজে দেখিলা বৃত্রক।।৬৭৮৷৷
দেৱাসুৰগণে সৱে ভৈল এক ঠাই।
দেৱক দেখিয়া গৈল দানৱে কিটাই
সত্য অৱসানে ত্রেতাযুগ উপসন্ন।
নর্ম্মদা নদীৰ তীৰে লাগি গৈল ৰণ।।৬৭৯।।
একাদশ ৰুদ্র অষ্টবসুৱে সহিত।
অশ্বিনীকুমাৰ দুই দ্বাদশ আদিত্য।।
ঊনপঞ্চাশত অগ্নি বায়ু যে ততেক।
ইন্দ্ৰক বেঢ়িয়া সৱে আছন্ত প্রত্যেক।।৬৮০।।
সিদ্ধ সাধ্য বিশ্বদেৱ পিতৃগণ যত।
যম সম কৰি ধাৱে ইন্দ্ৰৰ লগত।।
বজ্ৰ ধৰি প্রকাশন্ত সহস্রলোচন।
দেখিয়া নসহে আতি অসুৰৰ মন।।৬৮১।।
মহাবীৰ বৃত্র আছে পৰম সহায়।
কটাক্ষ নকৰি গর্জ্জে দেৱতাক চাই।।
খাইবো মুণ্ড আজি সৱে ভখাৰিবো খণ্ড।
কৈক যাইবি দেৱ বুলি পকাৱয় তুণ্ড।।৬৮২।।
নুমুচি সম্বৰ বীৰ দুশিৰা ত্ৰিশিৰা।
হেতি প্রহেতি বিপ্রচিত্ত শঙ্কুশিৰা।।
বৃষপর্ব্ব অনৰ্ব্বণ ঋষভ উৎকল।
অয়োমুখ হয়গ্ৰীৱ পুলোমা প্রৱল।।৬৮৩৷৷
আনো দৈত্য দানৱ অসুৰ যক্ষ ৰক্ষ।
মালি সুমালি আদি কৰিয়া অসংখ্য।।
সুৱৰ্ণে মণ্ডিত সৰ্ব্বে দেখি জাতিষ্কাৰ।
অস্ত্র শস্ত্র ধৰি সৱে ধাৱে একাকাৰ।।৬৮৪।।
বাসৱৰ সেনাক দেখন্তে লাগে ভয়।
তাক আগবাঢ়ি খেদি গৈলা দৈত্যচয়।।
সিংহনাদ কৰি খেদি পাতিলেক বাজু।
তাক দেখি দেৱতাৰ সেনা ভৈলা সাজু।।৬৮৫।।
দুখান সাগৰ যেন ভৈল এক ঠাই।
ঢাক ঢোল গলাৰাৱ স্বর্গ পাইল যাই।।
দুৰ্জ্জন দানৱে আগে দিলে শৰজাক।
চৌভিতি ছানিয়া নিৰন্তৰে দেৱতাক।।৬৮৬।।
শূল পট্টিশ খড়গ মুষল মুদগৰ।
শতঘ্নী ভূষণ্ডী প্রাশ পৰশু তোমৰ৷৷
আনো অংসখ্যাত শৰ মাৰে জাকে জাক।
চতুর্ভিতি ছানিলেক দেৱতাসৱক।।৬৮৭।।
জালে যেন গান্থি নিলে ঢাকিয়া দেৱক।।
মেঘে যেন ঢাকিলেক নক্ষত্রগণক।।
একৰ মূলত আউৰ পুংখ লাগি ৰৈল।
তাৰ উপৰত আউৰ গোট পৰি গৈল।।৬৮৮৷৷
শৰ বৰিষয়া দৈত্য তুলিলেক হাস।
মাৰিবো দেৱতাগণে আজি কৈক যাস।
কৃষ্ণ বুলি দেৱগণে হৰিক ধিয়াইলা।
অসুৰৰ অস্ত্রমানে ওচৰো নপাইলা।।৬৮৯।।
মাধৱক স্মৰি পাচে ধনু ধৰি ডাটি।
দানৱৰ শৰজাক পেলাইলেক কাটি।।
তিলকো অধিক ছোট কৰি আকাশত।
লীলা কৰি লঘু হস্তে কাটিলা সমস্ত।।৬৯০।।
অস্ত্র ছন্ন দেখি দৈত্য দুগুণে কিটাইল।
গিৰিশৃঙ্গ বৰশিয়া দশো দিশে চাইল।।
মাধৱৰ বৰে দেৱ সমৰে প্রচণ্ড।
গিৰিশৃঙ্গসৱক কৰিলা খণ্ড খণ্ড।।৬৯১।।
গিৰিশৃঙ্গ ভঙ্গ দেখি দৈত্য উথলিল।
সকলে দেৱক ঢাকি বৃক্ষ বৰষিল।।
কৃষ্ণৰ প্রসাদে দেৱ সমৰে নিপুণ।
আকাশত বৃক্ষক কৰিলে খান খান।।৬৯২।।
বৃক্ষক্ষয় দেখি দৈত্য মনত আতুষ্টি।
পুনৰপি কৰিলে বিপুল শিলাবৃষ্টি।।
দেৱগণে কৃষ্ণৰ চৰণে দিয়া চিত্ত।
যত শিলা পৰ্ব্বত কৰিলা চূর্ণাকৃত।।৬৯৩।।
অস্ত্ৰে গিৰিশৃঙ্গ বৃক্ষ শিলা বৰষিল।
একো দেৱতাৰ লোমগাছ নলড়িল।।
জয় জয় বুলি দেৱ চাপি আসে পাশ।
দেখি দৈত্যগণৰ লাগিলা মহাত্রাস।।৬৯৪৷৷
মনে মনে গুণে দৈত্য কিনো বিপৰীত।।
অস্ত্র শস্ত্র সকলে কৰিলা চূর্ণীকৃত।।
আজি হেন দেখো ঘোৰ পৰিলো বিপাঙ্গে।
দেৱৰ হাতত ৰক্ষা নাহি সাঙ্গে পাঙ্গে।।৬৯৫।।
এহি গুণি দৈত্যসেনা কৰয় বিলাপ।
নিঃশ্ৰীক নিষ্প্রভ ভৈল ধোণ্ডাসাপ।।
হৰি বৰদানে দেৱে কটাক্ষো নকৰি।
একদিকি কৰি নেই দৈত্যক সংহৰি।।৬৯৬।।
অসুৰে যতেক অস্ত্র মাৰে বাৰে বাৰ।
লোমগাছো নলড়িল একো দেৱতাৰ।।
দেৱৰ শৰত দৈত্যগণ যায় মৰি।
ৰঙ্গে দেৱগণে জোকাৰ ৰাম হৰি।।৬৯৭।।
নিগদতি শুক শুনা অভিমন্যুসুত।
দেখা হৰি ভকতিৰ মহিমা অদ্ভূত।।
যত অস্ত্র শস্ত্র দৈত্যে দেৱক হানিল।
সকলে নিস্ফল যেন ভস্মত হুনিল।।৬৯৮।।
নিষ্ঠুৰ কঠোৰ বাণী পাষণ্ডে ৰটয়।
কৃষ্ণ ভকতৰ আত কৰ্ম্মো নকৰয়।।
সেহিমতে দৈত্য অস্ত্র সৱে ব্যর্থ গৈল।
সকলো দৈত্যৰ পলাইবাক মন ভৈল।।৬৯৯।।
শুনা নৰলোক আন কথা এড়িয়োক।
হৰিকথা শুনিয়োক পাপ দূৰ হৌক।।
কৃষ্ণত ভকতি কৰা দুর্গতিক তড়া।
আপুনি নিস্তৰা সৱে পুৰুষ উদ্ধাৰা।।৭০০৷৷
দেখা কৃষ্ণভকত দেৱৰ কেন জয়।
কৃষ্ণত বিমুখ দৈত্যকুল যায় ক্ষয়।।
লভিবা মুকুতি যেৱে তড়িবা দুর্গতি।
প্রাণান্তেও নেৰিবাহা হৰিৰ ভকতি।।৭০১৷৷
ধন জন পুত্র জায়া মায়ময় দেখা।
তিলেকতে অন্তৰে মেঘৰ যেন ৰেখা।।
কৈতো ৰক্ষা নাই হৰি ভকতি বিনায়।
জানি এক শৰণ লৈয়োক হৰিপায়।।৭০২।।
ক্ষুদ্র বিষয়ত ফুৰে যি মন ইন্দুৰ।
গৃহগৰ্ত্ত হন্তে ওলাই কৰে ধৰফৰ।।
কাল বিড়ালী তাকে লাগি ফুৰে চুম্পি।
হেন জানি একান্ত শৰণ হুয়ো সম্পি।।৭০৩৷৷
বাউল যেন ফুৰাহা কাহাকো নাহি চিন্তা।
নাহিকে ঈশ্বৰ তেৱে তোমাৰ নিয়ন্তা।।
হাতে পাৱে বান্ধি যিটো নিবেক কিলায়।
তাকো ডৰ নাই কাক কৰিছা সহায়।।৭০৪।।
হেন জানি লৈয়ো সখা কৃষ্ণ বান্ধৱক।
কেহো নৰাখিবে যিটো পূজাহা দেৱক৷৷
ভকতৰ বন্ধু কৃষ্ণ লোৱা তান নাম।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী কহে বোলা ৰাম ৰাম।।৭০৫৷৷
........
।।দৈত্যসকলৰ ৰণভঙ্গ আৰু বৃত্রাসুৰৰ প্ৰবোধ।।
।।ছবি।।
শুকমুনি নিগদতি শুনা সুভদ্রাৰ নাতি
তাত অনন্তৰে যেন ভৈল।
অভকত দৈত্যগণ দেৱত হাৰিয়া ৰণ
দশোদিশে পলাইবাক লৈল।।
চুড় ভৈল দম্ভ দৰ্প্প ফোম্ফাই আতি যেন সৰ্প্প
লৱৰয় পাচক নচাই।
অস্ত্র শস্ত্র বস্ত্র এৰি কেহো পাৰে ধাউ গেৰি
মোক ৰাখা দাদা খুড়া ভাই।।৭০৬।।
দেৱগণ যায় খেদি তুণ্ড মুণ্ড নেই ছেদি
বিগুতি বিগুতি লৱে প্রাণ।
নিজপতি বৃত্রাসুৰ তাক এৰি বহুদূৰ
পলাইল যতেক বীৰমান।।
মহাবীৰ বৃত্রাসুৰ চাহি আছে একেশ্বৰ
দেখে বীৰগণো পলাই যায়।
মহাচণ্ড হাস্য কৰি নযা নযা ৰণ এৰি
বুলিবেক লাগিলা বুজাই।।৭০৭৷৷
শুনিবাক মনোহৰ যথোচিত সময়ৰ
ধৰ্ম্মক চিনাৱে মহাবীৰ।
শুনৰে নমুচি হেতি পুলোমন বিপ্ৰচিত্তি
অনৰ্ব্বন সম্বৰ ত্ৰিশিৰ।।
হয়গ্ৰীৱ শঙ্কুশিৰ বৃষপৰ্ব্বা মহাবীৰ
শুন ওৰে মোহোৰ বচন।
কেনে হেন ভয় হুয়া আগ পাচ নুগুণিয়া
পলাৱস সৱে দৈত্যগণ।।৭০৮।।
কৰি ইটো মন্দ কাজ মোহোৰ অনাইলি লাজ
প্ৰাণৰ কাতৰে পলাই যাস।
যত অস্ত্র শস্ত্র শাস্ত্র মিছাতে শিখিলি মাত্র
শত্ৰুক কৰাইলি উপহাস।।
উপজিলে একবাৰ মৰিবাক লাগে তাৰ
মৃত্যুক নেড়াৱে একজন।
তভো যদি চামু ৰণে মৰে যিটো মহাজনে
তাৰ যশ থাকে ত্রিভূৱন।।৭০৯।।
পাৱে আৰো দিব্যলোক ত্রিভুৱনে কীৰ্ত্তি ৰৌক
হেন জানি উলটা সকল।
এতেক বুলিয়া বৃত্রে সিসৱকো বুজাইলেক
সমৰক আসিয়ো সকল।।
দুৰ্ল্লভ দুইগোটা মৃত্যু সংসাৰ তড়ন হেতু
মহামুনিগণে আক গাৱে।
কৃষ্ণত ভকতি ধৰি মৰে হৰিনাম স্মৰি
সদ্যে সিটো মুকুতিক পাৱে।।৭১০৷৷
নকৰিবা পাচ ভৰি সমুখ সংগ্রামে মৰি
সিয়ো সদ্যে পাৱে স্বর্গলোক।
হেন জানি উলটিয়া সমুখ সমৰ দিয়া
মৰণৰ লাগি এৰা শোক।।
এহিমত ধৰ্ম্মবাণী বৃত্ৰৰ মুখৰ শুনি
দৈত্য যেন শুনি নুশুনিল।
দেৱতাক মাহাত্রাসে পলাই গৈলা দিশপাশে
দৈত্যগণ যুদ্ধে বলহীন।।৭১১৷৷
অসুৰৰ সেনা যত অনাথৰ মতে যেন
ৰণ এৰি পলাইলা বিভঙ্গে।
হৰি ভকতি বলে খেদি দেৱে সমদলে
কদৰ্থি দৈত্যক মাৰে খঙ্গে।।
দৈত্যৰ বিপত্তি আতি দেখি বৃত্ৰ মহাবীৰ
ক্রোধ বৰ কৰি খেদি গৈলা।
একেশ্বৰে মহাবলী সকলে দেৱক মাৰি
গালি পাৰি মাৰিবাক লৈলা।।৭১২।।
শুনৰে দেৱতাগণ মাতৃ গর্ভে উতপন্ন
ভৈলি যেন পুৰীষ পৰায়।
পলাই যাই পিঠি দিয়া তাকো খেদি মাৰ গৈয়া
মাখিত দেখাস মুনিষাই।।
ভয়াতুৰ বধিলাত কিঞ্চিতেকো যশ নাই
বীৰ নবখানে একোজনে।
মৰিলেও নাহি সুখ ভুঞ্জাৱে যাতনা দুখ
কিক হেন নুগুণ শমনে।।৭১৩৷৷
যুজিবাক যেন মন আছে আৱে দেৱগণ
হৃদয়ত যেৱে ভয় নাই।
আগে মাত্র হউ থিয় সৱাৰো ছুড়াইবো জীৱ
বুজ আজি মোৰ মুনিষাই৷৷
ই লোকৰ দুঃখ ভোগ যেৱে বাঞ্ছা নকৰস
তেৱে মোক সমৰে প্ৰহাৰ।
কোন হোস অল্পবশ গিলিয়া পুৰিবো কোষ
ঝান্টে ইষ্ট কৃষ্ণক সুমৰ।।৭১৪ ।।
.......
।। বৃত্র বাসৱৰ ৰণ।।
।।দুলড়ী।।
এহিমতে দেৱ গণক ভৰ্ৎসিয়া
দিলেক চণ্ড আটাস।
যাৰ মহানাদে স্বৰ্গক লঙ্ঘিয়া
পূৰি গৈল দিশ পাশ।।
বৃত্ৰৰ আটাস শুনিয়া ত্রিদশ
দেৱ মহাত্রাস ভৈলা।
বজ্ৰ পৰি যেন হৰিল চেতন
পৰি সৱে মূৰ্চ্ছা গৈলা।।৭১৫।।
চক্ষু ঢেলা কৰি অস্ত্র শস্ত্র এৰি
পৰি আছে দেৱ যত৷
সৱাকো চৰণে মৰ্দ্দিয়া ফুৰয়
বৃত্রাসুৰ ময়মত্ত।।
চৰণ আস্ফালে পৃথিৱী কাম্পয়
হাতে ঘোৰ শূল ধৰি।
যেন নলবন প্রমত্ত বাৰণ
গৰকি ভাঙ্গয় ভৰি।।৭১৬।।
হেনয় দুৰ্ম্মদ ঘোৰ দানৱক
দেখিলন্ত বজ্ৰধৰে।
থাক নযা বুলি ঘোৰ গদা তুলি
খেদি গৈলা একেশ্বৰে।।
আপোনাক লাগি খেদি আসে দেখি
মাৰিলন্ত আথে বেথে।
গদা আসে দেখি বৃত্রে জাম্প দিয়া
ধৰিলন্ত বামহাতে।।৭১৭।।
গদাগোট ধৰি মহা কোপ কৰি
হাসে বৃত্রে খলখলি।
ইন্দ্ৰৰ হস্তীৰ কুম্ভস্থলে গৈয়া
তাড়িলেক মহাবলী।।
দাৰুণ গদাৰ প্রচণ্ড চোটত
ভৈ গৈলা কুম্ভ বিদাৰ।
যেন বজ্ৰ পৰি গিৰি ছিড় গৈলা
নিকলিলা তেজ ধাৰ।।৭১৮।।
বৃত্তৰ কৰ্ম্মক জগতে পূজিলা
ধন্য ধন্য সাধু বুলি।
তাহাৰ প্রহাৰে ঐৰাৱত হেন
ক্ষণেকে মৰে সমূলি।।
গদাৰ প্ৰহাৰ পায়া ঐৰাৱত
পাক ফুৰিবাক লৈলা।
সপ্ত ধনুমানে বাসৱ সহিতে
দুখে পাচগুচি গৈলা।।৭১৯।।
বিশ্রান্ত বাহন ইন্দ্রক দেখিয়া
আউৰ গদা নহানিলা।
বৃত্র মহামতি ধৰ্ম্মতেসে ৰতি
অধৰ্ম্মক নাচৰিলা।।
ইন্দ্রে অনন্তৰে অমৃতৰ কৰে
লুণ্ডিলা হস্তীৰ গাৱ।
দূৰ ভৈল দুখ যুদ্ধক সমুখ
পুনু ভৈলা পূৰ্ব্বভাৱ।।৭২০৷৷
হাতে বজ্ৰ ধৰি যুদ্ধৰ সমুখ
ভৈল দেখি পুৰন্দৰ।
ইন্দ্ৰৰ দাৰুণ কৰ্ম্মক সুমৰি
জ্বলিল কোপ বৃত্ৰৰ।।
গুৰু কৰি মানি মোহোৰ ভ্ৰাতৃক
মাৰি আছা শচীপতি।
এহি গুণি মনে কোপ অপমানে
মাতিলেক মহামতি।।৭২১।।
বৃত্ৰ নিগদিত শুনা শচীপতি
আজি ভৈলো ৰঙ্গ মন।
তই হেন শত্রু চক্ষুৰ আগতে
পাইলো মঞি দৰিশন।।
গুৰু মানি মোৰ ভ্ৰাতৃক মাৰিলি
ব্রহ্মবধী দুৰাচাৰ।
কিনো আজি ৰঙ্গ তোহোক বধিয়া
ভ্রাতৃৰ শুজিবো ধাৰ।।৭২২।।
দীক্ষিত ব্রাহ্মণ বিদ্যাত নিপুণ
আৰো আত্মা মহাজ্ঞানী।
কেনমতে তই তাহাঙ্ক কাটিলি
গুৰু বুলি খাণ্ডা হানি।।
গুৰুবধ মহা পৰম পাতেক
আকো নুগুণিলি মনে।
যত নিদাৰুণে পশুক পুষিয়া
কাটে স্বৰ্গকামী জনে।।৭২৩৷৷
শুনৰে দাৰুণ অপৰাধ কোন
কৰিলেক মোৰ ভাই।
তাতে বিদ্যা শিখি ত্রৈলোক্যৰ লক্ষ্মী
পাইলি তই সমুদায়৷৷
শত্রুক জিনিলি স্বৰ্গক লভিলি
পূজিয়া যাৰ চৰণ।
হেনয় গুৰুক পৰম বন্ধুক
বধিলি কিক দুৰ্জ্জন।।৭২৪।।
শ্রীহত ভৈলি লজ্জাক এৰিলি
প্রাণীক তেজিলি দায়া।
সদ কীৰ্ত্তি যত সৱে ভৈল হত
জীয়া ব্ৰহ্মবধ লৈয়া।।
ব্রাহ্মণতোধিক তই পাতকীক
কৰিবো আজি নিৰ্য্যাণ।।
মোৰ ঘোৰ শূলে হৃদয়ে বিদাৰি
কৰিব শোণিত পান।।৭২৫৷৷
তণ্টত মৰিবি অগ্নিক নপাইবি
গৃধ্রে খাইবে তোক লাৰি।
অধোগতি যাইবি যাতনা ভুঞ্জিবি
যম নৰকত পৰি।।
তই পাতকীৰ লগত যতেক
আসি আছে অস্ত্র ধৰি।
আপোন নৰাখি মোক যুজে যদি
তোহোৰ হৈয়া সৈতৰি।।৭২৬।।
মোৰ দোষ নাই হেৰা ঘোৰ শূলে
সৱাৰো হৃদি ভেদিবো।
কীৰ্ত্তি থৈয়া আজি সৱাৰে শোণিতে
ভৈৰৱগণ পূজিবো।।
অকলে সকল গিলিবাক পাৰো
নকৰো তভো অন্যায়।
অদেৱ জগত কৰিবে শকত
তভো আছো ধৰ্ম্ম চাই।।৭২৭।।
.........
।।ছবি।।
বৃত্ৰৰ নিন্দাক শুনি ক্রোধে ইন্দ্ৰে বুলিলন্ত
হা ওৰে শুনিয়ো নিশাচৰ।
দোষ গুণ নুবুজিয়া পৰক নিন্দয় যিটো
তাক বুলি নিলাজ বৰ্ব্বৰ।।
ত্রৈলোক্য গ্রাসিবা হেতু ভৈলি তই ধূমকেতু
সকলে প্রাণীক দিলি ভয়।
শৰীৰত কৰি গৰ্ব্ব সৱাকো গিলিবো বুলি
ধিক তোৰ লাজ নলাগয়।।৭২৮৷৷
সাতো সাগৰৰ জল গণ্ডুষত পান কৰি
অগস্তিয়ো গৰ্ব্ব নকৰন্ত।
বামনে চৰণ মেলি ত্রৈলোক্যক আক্রমিলা
তবু শ্রেষ্ঠ মনে নুগুণন্ত।।
তই কিনো আছা কৰি শৰীৰে জগত ভৰি
বোল মোৰ সম নাহি কেৱ।
মিছা ডৰাৱস মোক লীলায়ে বধিয়ো তোক
কৃষ্ণৰ চৰণে কৰি সেৱ।।৭২৯৷৷
তোৰ যিটো শ্রেষ্ঠ ভাই পৰম কপটী সিটো
নজানি মানিলো গুৰু তাক।
অভকত দানৱক মাধৱৰ প্রসাদক
দেই সিটো মৰাইতে আমাক।।
আপুনিয়ো আৰ কৰি অসুৰৰ বস্তু খায়
কপটে প্ৰৱৰ্ত্তে ক্ৰূৰমতি।
আপুনি সমস্তে বুজে তভো কুমন্ত্রক ভজে
নকৰে কৃষ্ণত একমতি।।৭৩০৷৷
হৰিত বিমুখ ভৈল মোৰ ক্রোধ উপজিল
বেগতেসে কৰিলো সংহাৰ।
মঞি কি বধিবাৰ পাত্র নিমিত্তেসে ভৈলো মাত্র
মাধৱেসে ঈশ্বৰ সৱাৰ।।
তথাপি কৰিলো ব্রত ব্রহ্মহত্যা যেনমত
কৃষ্ণ চিন্তি ভোগ পৰিহৰি।
কৃষ্ণনাম সুমৰণে শুদ্ধ ভৈলো তাৱক্ষণে
ব্রহ্মবধী বোলা কেনে কৰি।।৭৩১৷৷
শুনৰে জগতবধী মোহোত মিছাত নিন্দি
বৰ তই কৰাইলি জঞ্জাল।
আপুনিও হউ থিৰ সৱাৰ ছেদিবো শিৰ
দেখ বজ্ৰ তোৰ যমকাল।।
ইন্দ্ৰৰ বচন শুনি বৃত্রে হাসি বুলিলেক
জানিলোহো ইন্দ্ৰ বৰ টালি।
এক ব্রাহ্মণক মাৰি কহিতো নপাইসে পুৰি
জগতকে পাপ সঞ্চৰাইলি।।৭৩২।।
আৰো ব্রাহ্মণক মাৰি মোক মাৰিবাক লাগি
আনি আছা বজ্রক সজাই।
মুখত নাহিকে লাজ বোলাৱস দেৱৰাজ
বুজিলো সকলে মুনিষাই।।
এৱে যদি তোৰ বজে শিৰক ছেদয় মোৰ
তথাপি জানিবা মোৰ জয়।
তনুগোট বলি দিয়া কৰ্ম্মত মুকুত হৈয়া
পাইবো মহাজনৰ নিলয়।।৭৩৩।।
জীৱনতো কৰি মঞি মৃত্যুকেসে ভাল দেখো
শুনা কঞো তাৰ অভিপ্রায়।
মোৰ ঘোৰ কলেৱৰ দেখি আতি ভয়ঙ্কৰ
একোৱে প্ৰাণীৰ সুখ নাই।।
শুন ওৰে দেৱৰাজ কিসক নমাৰা বজ্র
আছো হেৰা তোমাৰ আগত।
গদা যেন ভৈলা বৃথা ইটো ব্রজ নুহি তথা
কেনে শঙ্কা কৰহ মনত।।৭৩৪।।
ই পুনু অমোঘ বজ্ৰ বিষ্ণুতেজে কৰি সাজ
দধীচিৰ হাড়ে আছে সাজি।
কৃষ্ণ তুষ্ট ভৈলা যাৰ শ্ৰীযশ হোৱয় তাৰ
এতেকে বধিয়ো মোক আজি।।
যো নো বোলা বজ্রঘাৱে পৰম দুখক পাইবে
ইটো শঙ্কা সৱে তেজিয়োক।
কৃষ্ণৰ চৰণ পদ্মে মন থাপি আছো মঞি
কিছু দুখ নপাৱয় মোক।।৭৩৫।।
তযু বজ্রঘাৱে মোৰ গ্রামে পাশ ছেদিবেক
তেজিবোহো সমূলে দেহাক।
দেখা মোৰ ৰঙ্গ বৰে নেত্রৰ লোতক ঝৰে
শিহৰে শৰীৰ জাক জাক।।
যো নো হেন কৰা ভয় নাৰায়ণ কৃপাময়
মঞি তান চৰণ কিঙ্কৰ।।
স্বর্ণপদ আদি যত মোহোক দিবন্ত বুলি
ইটো শঙ্কা এৰা পুৰন্দৰ।।৭৩৬।।
যিটোসৱে মুকুন্দত একান্ত ভকতি কৰে
চৰণ কমল হিয়ে ধৰি।
স্বর্গ মর্ত্য পাতালৰ যতেক সম্পত্তি ইটো
তাসম্বক নেদা দেৱহৰি।।
ইটো তুচ্ছ সম্পদক ভকতেয়ো নবাস্থয়
শোক দুখ নখণ্ডে প্রয়াস।
লোভ মোহ ক্রোধ কাম এহিমাত্র অৱিশ্রাম
সদা ভয় দ্বন্দ্বৰ নিৱাস।।৭৩৭ ৷৷
যো নো বোলা আতোধিক আন কোন সম্পত্তিক
ভকতক দেন্ত দেৱহৰি।
শুনন্তে অমৃতময় কহো মঞি হৰিহয়
শুনা তাক একমন কৰি।।
ভকতৰ প্রাণবন্ধু কৃষ্ণেসে কৰুণাসিন্ধু
কৃষ্ণ বিনে নিচিন্তোহো আন।
কৃষ্ণৰ ভকতি বিনে বন্ধু নাই ত্রিভুৱনে
বেদে আৰ কহন্ত প্রমাণ।।৭৩৮।।
অনন্ত শঙ্কৰ ব্ৰহ্মা লক্ষ্মী আপোনাৰ জায়া
ত্রৈলোক্য মোহন নিজকায়া।
এসম্বাতো কৰি আতি ঐকান্তিক ভকতক
মাধৱে কৰন্ত বৰ দায়া।।
এতেকেসে ভকতক যিটো গতি দেন্ত হৰি
দেৱে তাক দেখিতে নপাৰে।
যাগ যোগ যজ্ঞদানে মহাতপে মহাজ্ঞানে
নপাৱন্ত যোগৰ প্ৰভাৱে।।৭৩৯।|
পৰম আনন্দময় কালো যাক নোচোৱয়
অজৰ অমৰ সমুদায়।
সাক্ষাতে কৃষ্ণৰ ৰূপ সমস্তে লোকৰ ভূপ
যাতপৰে মনোৰম নাই।।
কৃষ্ণপদ প্রসাদত ভকতেসে পাৱে তাক
কৃষ্ণত ভকতি ব্ৰত ধৰি।
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন কৰি সাধুসঙ্গ অনুসৰি
সকলে কৰ্ম্মক পৰিহৰি।।৭৪০৷৷
তথাপিতো ইন্দ্র মঞি ইটো পদ নবাঞ্ছোহো
কৃষ্ণত ভকতি মাত্ৰ ৰৌক।
সম্মুখ সংগ্রাম কৰি বিষ্ণুময় বজ্ৰ ধৰি
মহাৰঙ্গে কাটিয়োক মোক।।
গুচোক সংসাৰ বন্ধ লভিবো পৰমানন্দ
কৃষ্ণৰ ভকতি মহাৰস।
সকলে বেদৰে সাৰ যাত পৰে নাহি আৰ
হেনসে কৃষ্ণৰ গুণ যশ।।৭৪১।।
.........
।।বৃত্রাসুৰ কৃষ্ণ স্তুতি।।
।।দুলড়ী।।
ইন্দ্ৰক এতেক বচন বুলিয়া
বৃত্রাসুৰ মহামতি।
কৃষ্ণৰ চৰণে পশিয়া শৰণে
কৰিবে লাগিলা স্তুতি।।
নমো নমো কৃষ্ণ পৰম ঈশ্বৰ
পাপীক উদ্ধাৰা মোক।।
জনমে জনমে তোহ্মাৰ চৰণে
মোহোৰ ভকতি হৌক।।৭৪২।।
হে প্রাণহৰি ভকত নিস্তাৰি
কৰা মোক পৰিত্ৰাণ।
তুমিসে সকল সুহৃদ সজ্জন
মোৰ বন্ধু নাই আন।।
দেৱৰো দেৱতা তুমি পিতা মাতা
গুৰুৰৰ পৰম গুৰু।
জগত মঙ্গল চৰণ কমল
ভকতৰ কল্পতৰু।।৭৪৩ ৷৷
কোটি কোটি যাগ যোগ তীর্থ স্নানে
তাড়িতে যাক নপাৰে।
নাহিকে নিস্তাৰ যিটো পাতকীৰ
তাকো তযু নামে তাড়ে।।
কোননো পণ্ডিতে তোহ্মাত অপৰ
দেৱৰ গুণ বখানে।।
যাৰ একে নামে জগত নিস্তাৰে
তাঙ্ক ভিন্ন কৰি মানে।।৭৪৪৷৷
হে প্রাণ কৃষ্ণ যিটোজনে নিষ্ট
তোহ্মাৰ পদ কিঙ্কৰ।
তাহান পদৰ দাসৰো দাসৰ
হৈবো মঞি অনুচৰ।।
তযু পাদপদ্ম ক্ষণেকো নেড়োক
মোহোৰ মন ভ্ৰমৰ।
আৰো পুনৰপি বিষয় ৰসক
নজাউক বৃত্তি চিত্তৰ।।৭৪৫৷৷
তযু গুণ নাম বচন হোক
উচ্চৰি আতি সৰ্ব্বথা।
তযু ভকতক নয়নে দেখোক
শ্ৰৱণে শুনোক কথা।।
মোৰ হস্ত দুই কৰোক কেৱলে
তযু ভকতিৰ কৰ্ম্ম।
তযু সেৱা বিনে মোহোৰ শৰীৰে
নকৰোক আন ধৰ্ম্ম।।৭৪৬।
সংসাৰ চক্ৰত নিজ কৰ্ম্ম গতি
উপজোহো যথা তথা।
তযু ভকতেসে মোহোৰ সুহৃদ
হৈবেক প্রভু সৰ্ব্বথা।।
ইন্দ্ৰৰ পদক কটাক্ষ নকৰো
ধ্ৰুৱৰ পদ নসাধো।
যোগীৰ দুৰ্ল্লভ যিটো ব্রহ্মপদ
তাকো মঞি নবাঞ্ছোহো।।৭৪৭ ।।
সাতো পৃথিৱীৰ নৃপতি হৈবাক
মোৰ মনে বাঞ্ছা নাই।
সাতো পতালৰ ঈশ্বৰ হৈবাক
নসাবধাহো সমুদায়।।
অণিমা লঘিমা আদি যোগ সিদ্ধি
তাহাকো নলৱে মতি।
পৰম মুকুতি পদক নবাঞ্ছো
ছাড়িয়া হৰি ভকতি।।৭৪৮।
যো নো বোলা প্রভু কিনো খোজা তেৱে
শুনা মোৰ প্রাণেশ্বৰ।
কেতিক্ষণে তযু চৰণ দেখিবো
ত্রিভুবন মনোহৰ।।
পাখি নতো গজে চড়িবে নপাৰে
যেন পক্ষী ছাৱাগণ।
ক্ষুধায়ে পীড়িত মাতৃক দেখিতে
আতি আকুলিত মন।।৭৪৯।।
কেতিয়া আসিয়া মুখে মুখ দিয়া
আহাৰ দিবেক ভৰি।
পাখি ছায়া কৰি সাৱটি ধৰিবে
পুত্র বুলি স্নেহ কৰি।।
ময়ো সেহিমত তোহ্মাক দেখিতে
আতি আকুলিত মন।
তযু পদছায়া লভিবো কেতিয়া
সৱে দুখ হৈবে ছন্ন।।৭৫০৷৷
যেন শিশু বৎস বান্ধি থৱা আছে
দুহিবাৰ বেলা যায়।
স্তনপান মনে আতি আকুলিত
ফোকাৰে মাতৃক চাই।।
কেতিয়া বন্ধন কৰিয়া মোচন
কৰাইবেক স্তন পান।
লুণ্টিব ঘুন্টিব শৰীৰক মাৱে
তাকে মাত্র কৰে ধ্যান।।৭৫১।।
ঐ বন্ধু গোৱিন্দ পৰম সুহৃদ
ময়ো সেহি দুখ পাঞো।
ত্রৈলোক্য মোহন কমল নয়ন
তোহ্মাক দেখিতে চাঞো।।
কোটি কামদেৱ ওচৰ নপাৱে
তোহ্মাৰ ৰম্য শৰীৰ।
কেতিক্ষণে মঞি সাক্ষাতে দেখিবো
চিত্ত নুহি মোৰ থিৰ।।৭৫২।।
প্রৱাসক গৈল চিৰকাল ভৈল
নাসিলেক প্রাণপতি।
প্রিয়া পতিব্রতা কৰে যেন চিন্তা
স্বামীক দেখিবে প্রতি।।
মলিন বদন বসন ভূষণ
শৰীৰ সুখী নকৰে।
স্বামীতেসে মন নছাড়ে সঘন
স্বপ্নতো আলিঙ্গি ধৰে।।৭৫৩।।
ঐ প্রাণ হৰি মধুৰ মুৰাৰি
ময়ো জানা সেহি ঠান।
জগত জীৱন তোহ্মাক দেখিতে
আকুলিত মোৰ প্রাণ।।
জীৱৰ জীৱন কমল নয়ন
মোৰ নাহি আন কাম।
তযু স্তুতি নতি নজানো ভকতি
কৰিলো শুধা প্রণাম।।৭৫৪।।
........
।। উপদেশ।।
।।ছবি।।
এহিমতে মহামতি বিজয়তো কৰি আতি
মৃত্যু হৌক শ্রেষ্ঠ কৰি মানি।
মাধৱৰ চৰণত আপোন প্রাণক থাপি
কৰিলা কৰুণা স্তুতি বাণী।।
শুনা শুদ্ধ বুধ নৰ কৃষ্ণ কথা মনোহৰ
ত্রৈলোক্যতো নাহি আন সুখ।
হৰিৰ চৰিত্র মাত্র মহা অমৃতৰ পাত্র
শ্ৰৱণতে হৰে সৱে দুখ।।৭৫৫৷৷
ধন জন ভাৰ্য্যা পুত্র জ্ঞাতি মিত্র কুল গোত্র
ইহাতো কিঞ্চিতো সুখ নাই।
শিমলিৰ ফুল দেখি ৰখি যেন থাকে পক্ষী
পাচে তাৰ তুলাক নপায়।।
আনো ধৰ্ম্ম কৰ্ম্ম যত সিয়ো জানা সেই মত
কৃষ্ণত বিমুখে নাহি সুখ।
হেন জানি সুখী হুয়া মুকুন্দৰ নাম লোৱা
গুচোক জন্মৰ সৱে দুখ।।৭৫৬।।
দেখা সখা মিতা ভাই আগতে মৰিয়া যাই
ধন জন সৱে পৰিহৰি।।
এতিক্ষণে আছা ভালে একতিলে নিবে কালে
জানি হৰি ভজা ঝাণ্ট কৰি।।
যো নো বোলা সৱে মোৰে এৰাইবাক কোনে পাৰে
হৰিক ভজিলে ৰক্ষা নাই।।
হেন বুদ্ধি কৰি যদি হৰিক নভজা যেৱে
অধোগতি যাইবা সমুদায়।।৭৫৭৷৷
হৰিত ভকতি কৰি দণ্ডেকতে মৰে যদি
নুহি সিংহে বাঘে মাৰি খায়।
তথাপি সেহিসে ধন্য সাধিলে সকলে পুণ্য
বৈকুণ্ঠপুৰত লৱে ঠাই।।
হৰিত বিমুখ হৈয়া সহস্র বৎসৰ জীয়া
ক্ষণিকৰো নসাধিলে ফল।
মৰিলে মাত্রকে আসি যমদূতে বান্ধি নিয়া
ভুঞ্জাইবেক যাতনা সকল।।৭৫৮।।
মৰণ বুলিয় তাক যমদূতে নেই যাক
অনেক বিগুতি শাস্তি কৰি।
ৰাম হৰি বোলা বুলি সুমৰাই উচ্চ কৰি
তথাপি নোবোলে সিটো হৰি।।
মঞি মহাজন বুলি ফুৰে কিলাকুণি তৰি
অনেক দেখাৱে পণ্ডিতালি।
যেৱে নেনে যমদূতে ঘোৰ নৰকৰ পথে
তেৱেসে সাফল কৰে টালি।।৭৫৯।।
সেহিসে বাপৰ বেটা গুচাইলে যমৰ চটা
হৰিক ধৰিলে দৃঢ় কৰি।।
যমৰো ভাঙ্গিলে ফান্দ ভৈলা পুর্ণিমাৰ চান্দ
ফুৰে গোৱিন্দৰ নাম ধৰি।।
ধন্য তাৰ জাতি কুল বংশৰ কমল ফুল
ভৈল সিটো তাড়িলে বংশক।
কুলৰো প্রদীপ ভৈল তাহাৰেসে যশ ৰৈল
মৰন্তেয়ো নেৰয় কৃষ্ণক।।৭৬০।
শুনা মুকুন্দৰ কথা খেদি গুৰি যথা তথা
তান্ত বিনে গতি নাহি কেৱ।
কৃষ্ণক কৰিয়ো সেৱা কৃষ্ণেসে পৰম দেৱা
কৃষ্ণেসে পৰম ইষ্টদেৱ৷৷
কৃষ্ণপদ বন্দি মনে শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে
কৰা নৰহৰি পৰিত্ৰাণ।
নিন্দোক পাষণ্ড ষণ্ড হৰি বোলা থিউ দণ্ডে
যাৱদেকে থাকে ইটো প্রাণ।।৭৬১৷৷
.......
।।ইন্দ্ৰ-বৃত্রাসুৰৰ সমৰঃ বৃত্রাসুৰৰ ইন্দ্র গ্রাস।।
।।পদ।।
ব্যাসসুত বদতি শুনিয়ো পৰীক্ষিত।
পৰম পৱিত্ৰ ইটো বৃত্ৰৰ চৰিত্ৰ।।
একচিত্তে শুনিলে মুকুতি পদ পায়।
সকলো ভুকুতি মিলে দুর্গতি এৰায়। ১৭৬২।।
যেনমতে ইন্দ্রে বৃত্রে ভৈলেক সমৰ।
অদ্যাপিয়ো কীর্তি যাৰ জ্বলে ৰুচিকৰ।।
বজ্র হানি যিমতে বধিলা সুৰপতি।
শুনা কহো বৃত্রে যেন লভিলা মুকুতি।।৭৬৩।।
বিজয়তো কৰিয়া মৃত্যুক শ্রেষ্ঠ মানি।
মাধৱক বুলি কৰুণা স্তুতিবাণী।।
সমুখ সংগ্রাম কৰি মৰিবাক মনে।
ইন্দ্রক আটোপে ধাই গৈলা মহাৰণে।।৭৬৪।।
প্রলয় জলত যেন কৈটভ অসুৰে।
মাধৱক ধাই গৈলা আটোপ টঙ্কাৰে।।
সেহিমতে হাতে শূল ধৰি ধাই যায়।
ৰাখা হৰি বুলি দেৱগণে আছে চাই।।৭৬৫।।
প্রলয়ৰ অগ্নিতে অধিক জ্বলে শূল।
লহ লহ কৰে তাৰ দেখি অগ্রমূল৷৷
ইন্দ্ৰক লাগিয়া বলে হানিলেক তুলি।
দিলেক আটাস বৃত্রে হত ভৈলি বুলি।।৭৬৬৷৷
আকাশে চলিল যেন গ্রহ সঞ্চৰিল।
জোণ্ড কুণ্ড আসে, যেন বাসৱে দেখিল।।
চাহিবে নপাৰে জ্যোতি আসয় বিয়পি।
থাকিলা নিষ্কম্পে ইন্দ্র কৃষ্ণ কৃষ্ণ জপি।।৭৬৭৷৷
হৰি সুপ্রসন্নত বুদ্ধিত নঘাটিল।
নিজ বস্ত্র হানি শূল লীলায়ে কাটিল।।
শূল গোট ছেদি বজ্র বেগে গৈল খেদি।
বৃত্ৰৰ দক্ষিণ ভুজ পেলাইলন্ত ছেদি।।৭৬৮।।
বাসুকি সদৃশ ভুজ ললিত বলিত।
গিৰিসিত কৰি ছিণ্ডি পৰিল মহীত।।
টলবল কৰি মহীখণ্ড লড়ি গৈল।
মেৰু মন্দৰৰ যেন শৃঙ্গভঙ্গ ভৈল।।৭৬৯।।
বাহু ছেদ ভৈল বীৰ ক্রোধে জ্বলি গৈল।
বামহাতে তুলি ঘোৰ পৰিঘেক লৈল।।
হাওৰে বাসৱ বুলি তুলি প্রহাৰিল।
কপালৰ প্রান্তভাগে সন্ধানে পৰিল।।৭৭০।।
প্রচণ্ড প্রহাৰে ইন্দ্র ভৈলন্ত মূৰ্চ্ছিত।
হাতৰ উফৰি বজ্ৰ পৰিল ভূমিত।।
থৰ থৰি কাম্পন্ত নাহিকে শ্রুতি জ্ঞান।
মাধৱৰ বৰতেসে নগৈল পৰাণ।।৭৭১।।
বৃত্ৰৰ অদ্ভুত কৰ্ম্ম দেখি সুৰ নৰে।
সিদ্ধ সাধ্য বিদ্যাধৰ গন্ধৰ্ব্ব কিন্নৰে।।
সাধু সাধু বুলি প্রশংসন্ত সৱে মুনি।
হেন মহাবীৰ নতু দেখি নতু শুনি।।৭৭২৷৷
ক্ষণেকে মৰম্ভ ইন্দ্র ইহাৰ প্রহাৰে।
ৰাৱ বাৱ হৰিল সমস্তে দেৱতাৰে।।
হা হৰি বুলি সৱে কৰে হাহাকাৰ।
ইন্দ্ৰৰ বৈলক্ষ্যে তিনিলোকত ধিক্কাৰ।।৭৭৩।।
কতো বেলি চেতন লভিল দেৱৰাজ।
হাতত নাহিকে বজ্ৰ দেখি ভৈল লাজ।।
পৃথিৱীত পৰি আছে নলৱন্ত তুলি।
দেখি বৃত্ৰ শত্ৰু মোক হাসিবেক বুলি।।৭৭৪৷৷
দেখি বৃত্ৰে বুজিল ইন্দ্ৰৰ অভিপ্রায়।
হাসিয়া মাতিল বৃত্রে বাসৱক চাই।।
ধৰিয়োক বজ্ৰ লাজ এৰা সুৰপাল।
শত্রুক জিনিয়ো নুহি বিষাদৰ কাল।।৭৭৫৷৷
ত্রৈলোক্য মধ্যত যত আছে বীৰচয়।
সৰ্ব্বকালে কাহাৰো নভৈল ৰণজয়।।
ত্রৈলোক্য ঈশ্বৰ এক মাধৱত বিনে।
সৰ্ব্বকালে ৰণজিনি আছে কোনজনে।।৭৭৬।।
ব্রহ্মা আদি ত্রিভুৱন যাহাৰ অধীন।
যাৰ আজ্ঞা ধৰি প্রৱৰ্ত্তন্ত ৰাত্রি দিন।।
সৱাকে চলন্ত সেহি কাল ৰূপে হৰি।
যেন পক্ষী নচুৱাৱে ৰঙ্গে দিয়া জৰী।।৭৭৭।।
এতেকেসে সৱাৰ কাৰণ দেৱহৰি।
হৰিষ বিষাদ সুখ দুখ আদি কৰি।।
তেহেন্তেসে কৰাৱন্ত জয় পৰাজয়।
হেন জানি বিষাদ এৰিয়ো হৰিহয়।।৭৭৮।।
কৃষ্ণেসে সৱাৰো প্রাণ তেজ বুদ্ধি বল।
মৃত্যু অমৃত্যু আদি কৰিয়া সকল।।
ঈশ্বৰ আজ্ঞাক অজ্ঞজনে নজানয়।
জড় শৰীৰক মঞি বুলিয়া মানয়।।৭৭৯।।
চিত্র বিচিত্র যেন কাষ্ঠৰ পুতলি।
পত্রময় মৃগ সাজি কৰে যেন কেলি।।
সেইমতে ঈশ্বৰে কৰন্ত নানা কেলি।
নজানিয়া শৰীৰক মানে কৰ্ত্তা বুলি।।৭৮০৷৷
আয়ু বল সম্পত্তি ঐশ্বৰ্য্য আছে যত।
নুখুজিলে কালে আনি মিলাৱে আগত।।
জয় পৰাজয়ক জানিবা সেহি নয়।
ঈশ্বৰেসে কৰ্ত্তা আত আন নাহিকয়।।৭৮১৷৷
কীৰ্ত্তি অকীৰ্ত্তি সুখ দুখ জয়াজয়।
জীৱন মৰণ লাভালাভ যত হয়।।
সমস্ততে একে সম হৱে যিটো জানি।
তাকেসে পুৰুষ বুলি জগতে বখানি।।৭৮২।।
দেখা ইন্দ্র কেন মঞি আসি ভৈলো কিস।
ভুজগোট ছেদিলা অধিকে উধাই বিষ।।
যাৱত শকতি তভো যুঁজিবাক চাঞো।।
পৌৰুষ ৰাখিয়া তযু প্রাণ লৈবে যাঞো।।৭৮৩৷৷
তোহ্মৰেসে গুৰু ভৈলা কহিলোঁহো তত্ত্ব।
জয় পৰাজয় ইটো নাহিকে শাশ্বত।।
হাৰিয়া জিনয় কতো জিনিয়া হাৰয়।
হেন জানি সাৱধান হৱা হৰিহয়।।৭৮৪।।
তোহ্মাৰ আমাৰ যুদ্ধ ভৈল ইটো প্রাস।
প্রাণ অৰি আছো দুয়ো নকৰিবা ত্রাস।।
বুদ্ধি পাশটি অস্ত্র চতুৰঙ্গ বল।
দুহান্তে সমৰ কৰো কৰা কৌতূহল।।৭৮৫।।
বৃত্ৰৰ বচনচয় শুনি দেৱৰাজ।
হাতে বজ্ৰ তুলি লৈলা দূৰ ভৈল লাজ।।
বৃত্রক প্রশংসি পাচে বুলিলা বচন।
সাধু সাধু বৃত্র তই জানো মহাজন।।৭৮৬।।
নুহিকো দানৱ তই দেৱতা অধিক।
তোহাৰ মহিমা মঞি কহিবোহো কিক।।
যাহাৰ একান্ত মতি হৰি চৰণত।
তাহাৰ সমান কোন আছে সংসাৰত।।৭৮৭।।
ত্রৈলোক্য ঈশ্বৰ যিটো নাৰায়ণ হৰি।
যাৰ নাম চিত্তে ধৰি মহাকালো তড়ি।।
পুত্ৰৱতে যিটো ভকতক প্রতিপালি।।
সকল প্রকাৰে তই তাহাঙ্ক ভজিলি।।৭৮৮৷৷
জানিলো বৈষ্ণৱী মায়া তইসে তড়িলি।
অসুৰ স্বভাৱ তেজি কৃষ্ণক ভজিলি।।
বৈষ্ণৱৰ মাজে তই ভৈলি একজন।
তোহোকেসে সুমৰি নিস্তৰে ত্রিভুৱন।।৭৮৯।।
এহিটো পৰমাশ্বৰ্য্য বুজন নযায়।
ৰজোগুণ তমোগুণ আছে সমুদায়।।
তথাপি কৃষ্ণত তোৰ একান্ত ভকতি।
ইহাক সুমৰি মোৰ থিৰ নোহে মতি।।৭৯০।
কৃষ্ণত সুনিষ্ঠ যাৰ মিলিল ভকতি।
তাৰ আগে তুচ্ছ কোন বিষয় সম্পত্তি।।
অমৃত সিন্ধুত পৰি ক্রীড়া কৰে যিটো।
দুর্গন্ধ গৰ্ত্তৰ জল কি কৰিবে সিটো।।৭৯১৷৷
পৰীক্ষিত ৰাজাত কহন্ত মুনি শুকে।
এহি বাক্য দুইক দুই বুলিলা উৎসুকে।।
ধৰ্ম্মত জিজ্ঞাসা দুইৰো স্বৰূপ বচন।
শুনি তুষ্ট ভৈলা সাধ্য সিদ্ধ মুনিগণ।।৭৯২।।
ত্রৈলোক্য প্রখ্যাত বীৰ বৃত্ৰ পুৰন্দৰ।
পুনৰপি দুইৰে ঘোৰ লাগিল সমৰ।।
চতুর্ভিতি বেঢ়ি চাই আছে ত্রিভুৱনে।
দুইকো সাধু বুলি প্রশংসন্ত ঘনে ঘনে।।৭৯৩৷৷
বজ্ৰ পট্টীশ প্রাশ গদা মুদ্গৰ।
শূল ভিণ্ডিপাল ঘোৰ পৰিঘ তোমৰ।।
দুইকো দুই প্রহাৰন্ত জিনিতে হৰিষ।
বামহাতে যুজে বৃত্রে দেখি বিসদৃশ।।৭৯৪।।
ইন্দ্ৰে মাৰন্ত দৈত্যপতি সংহাৰন্ত।
বৃত্রে যেৱে মাৰন্ত বাসৱে বিনাশন্ত।।
ছিদ্রক চাহন্তে দুয়ো বলে নঘাটন্ত।
উশাস ছাড়ন্ত দুয়ো আক্রান্ত নেৰন্ত।।৭৯৫।।
সমুখ সংগ্রাম দুয়ো কৰে অবিশ্রাম।
নাহিকে উপাম অস্ত্র হানে দামে দাম।।
দুয়ো বীৰ অনুপাম যেন অভিৰাম।
দুয়ো অবিশ্রান্ত সুমৰন্ত ৰাম ৰাম।।৭৯৬।।
দুয়ো মাধৱৰ দাস নপাৱে প্রয়াস।
তেজন্তে আটাস দুয়ো খলখলি হাস।।
ইন্দ্রে সুমৰন্ত জয় কৃষ্ণ ভগৱন্ত।
বৃত্রে সুমৰন্ত হৰি অচ্যুত অনন্ত।।৭৯৭৷৷
সিংহে যেন জাম্পন্ত কিঞ্চিতো নকাম্পন্ত।
কৰন্ত আক্রান্ত দুয়ো মহা বলৱন্ত।।
মাৰি মাৰি জোঙ্কাৰন্ত বোলে ৰাম হৰি।
তেসম্বাতো শুনি আনে বোলে উচ্চ কৰি।।৭৯৮।।
দুয়ো মহা প্রমত্ত প্রচণ্ড যেন ষাণ্ড।
কৰন্ত আন্দোল চণ্ড কাম্পে মহীখণ্ড।।
জোঙ্কাৰন্ত তুণ্ড মুণ্ড চক্ষু জোণ্ড কুণ্ড।
হানৈ কাণ্ড খণ্ড তেজ বজাই ভিণ্ডাভিণ্ড।।৭৯৯।।
প্রমত্ত মাতঙ্গ দুয়ো সমৰে তুৰঙ্গ।
পৰে অস্ত্র শস্ত্র অঙ্গে বাজে ঠঙ্গ ঠঙ্গ।।
দেখাৱন্ত অঙ্গ ভঙ্গ তোলাৱন্ত খঙ্গ।
ফোঙ্কান্ত ভুজঙ্গ যেন নাহি জয় ভঙ্গ।।৮০০৷৷
একখান বামহাতে যুজে বৃত্রাসুৰ।
তথাপিতো তাঙ্ক নপাৰন্ত পুৰন্দৰ।।
সুৰ মুনিগণৰ মনত মহাভয়।
বুৰে যো নো সমূলি হাৰন্ত হৰিহয়।।৮০১।।
ঘনে ঘনে ইন্দ্ৰক কৰন্ত আশীৰ্ব্বাদ।
বধন্তো বৃত্রক ইন্দ্রে খণ্ডন্তো বিষাদ।।
ত্রৈলোক্য ঈশ্বৰ নৰসিংহে ৰাখন্তোক।
তিনিয়ো লোকৰ ঘোৰ দুর্গতি খণ্ডোক।।৮০২।।
দৈত্যগণে সাধে জিনন্তোক বৃত্রাসুৰ।
পুনৰপি দেৱক কৰিব মষিমুৰ।।
মহাবীৰ বৃত্ৰক ৰাখন্তো ৰণচণ্ডী।
মাৰোক বাসৱ সৱে দুখ যাউক খণ্ডি।।৮০৩৷৷
এহিমতে যুদ্ধ যেৱে সঙ্কট মিলিল।
ছিদ্র পাই বৃত্রে পাচে পৰিঘ ধৰিল৷৷
যমদণ্ড সম তাক দেখিয়া প্রত্যেক।
ইন্দ্রক লাগিয়া বামহাতে হানিলেক।।৮০৪৷৷
দেখি ইন্দ্রে বজ্ৰ ধৰিলেক আথেবেথে।
বৃত্ৰৰ পৰিঘ কাটি পেলাইল পথতে।।
অমোঘ বজ্ৰৰ কথা কহন নযায়।
পৰিঘক কাটিয়া বৃত্ৰক খেদি যায়।।৮০৫৷৷
বামভুজখানক কাটিলা সেহি ছেগে।
ইন্দ্ৰৰ হাতক পুনু আসি ভৈল বেগে।।
পৰিঘকে বাহুকে কাটিলা একেবাৰে।
সাধু ইন্দ্ৰ বুলি প্রশংসিল দেৱাসুৰে।।৮০৬।।
হস্তী শুণ্ড সদৃশ পৰম বাহুখান।
পৃথিৱীত পৰিল কম্পিল ত্রিভুৱন।।
দুইখান বাহু ছেদ ভৈলেক বৃত্ৰৰ।
দুই ধাৰা তেজ বহে প্রকাশে বিস্তৰ।।৮০৭।।
পূৰ্ব্বে পৰ্ব্বতৰ যেন পখাকে ছেদিল।
আকাশৰ পৰা সিটো ভূমিত পৰিল।।
দুই ধাৰা তেজ যেন নদী বহি যায়।
পৰ্ব্বতৰ পৰা যেন গেৰু নিঝৰয়।।৮০৮।।
বাহু ছেদ ভৈল বীৰ ক্রোধে গৈলা জ্বলি।।
ইন্দ্রক গিলিবে যায় মুখগোট মেলি।।
অধঃ ওষ্ঠগোট মেলি মাটিত থাপিল।
উৰ্দ্ধ ওষ্ঠগোট গই মেঘত লাগিল।।৮০৯।।
আকাশ সদৃশ মুখ দেখন্তে তৰাস।
অন্তক সদৃশ দান্তপান্তিৰ প্রকাশ।।
যেন আতি ভয়ঙ্কৰ সৰ্পে খেদি আসে।
লহ লহ জিহ্বা যেন জগতকে গ্রাসে।।৮১০৷৷
আতি অসম্ভৱ দেহা চাহন নযায়।
যেন মেৰুগিৰি বুলি আসে ভূমিপায়।।
চৰণৰ চোটে ছন্ন হোৱে মেৰুগিৰি।
প্রতি পাৱে টলবল কৰে বসুন্ধৰী।।৮১১৷৷
তেতিক্ষণে গৈয়া বাসৱক লাগ পাই।
বাহনে সহিতে গিলিলন্ত সতকাই।।
যেন মহাসর্পে হস্তীগোটক গিলিল।
দেৱতাগণৰ দেখি ধাতু অন্তৰিল।।৮১২।।
প্রজাপতিগণ সৱে ভৈলেক তড়াস।
মহাঋষিগণ সৱে ভৈলেক হতাশ।।
নাহি আৰ জয় সৱে শুনি হাহাকাৰ।
এৱেসে জানিলো সুৰপতি গৈল মাৰ।।৮১৩৷৷
চন্দ্র সূৰ্য্য বায়ু বহ্নি কুবেৰ বৰুণ।
অষ্টবসু কান্ত ইন্দ্ৰৰ স্মৰি গুণ।।
হৰি হৰি ইন্দ্র ত্রিদশৰ অধিকাৰী।।
দানৱে গিলিলা তিলেকতে গৈলা মৰি।।৮১৪।।
আমাকো গিলিবে আৱে যাইবো কোন পুৰী।
বৃত্ৰৰ হাতত সৱে বুদ্ধি হৈল চুৰি।।
সবন্ধু বান্ধৱে সমে গৈলো ৰসাতল।
দৈত্যে কাঢ়ি লৈবে সৱে স্বৰ্গৰ মণ্ডল।।৮১৫৷৷
হা কৃষ্ণ ইষ্টবন্ধু চিন্তিলো তোহ্মাক।
বৃত্র বধিবাৰ বুদ্ধি দিলাহা আমাক।।
দধীচি ঋষিৰ হাড় আনিলোহো মাগি।
সজাইলাহো বজ্র বৃত্র বধিবাক লাগি।।৮১৬।।
সেহি বজ্রে ইন্দ্র তাৰ বাহুক ছেদিল।
তভো দুৰাচাৰে আসি ইন্দ্রক গিলিল।।
তোহ্মাৰ বচন আছো বুকুত দঢ়াই।
বৃত্রক কাটিবে ইন্দ্রে সেহি বজ্ৰ ঘাই।।৮১৭৷৷
সিয়ো বাক্য মিছা ভৈল আমাৰ কপালে।
মহন্তৰো বাক্য লড়ে অভাগ্যৰ ফলে।।
সবজ্ৰ বহনে গিলিলেক দুৰাচাৰে।
হেনয় অদ্ভুত নতো দেখি সুৰাসুৰে।।৮১৮।।
তযু দোষ নাহিকয় আমিসে অভাগী।
মৰাইলোহো ব্রাহ্মণক অকাৰ্য্যক লাগি।।
ছাইতে হুনিলো যত কৰিলো উপায়।
জানিলোহো বৃত্ৰক আৰ বধন নযায়।।৮১৯।।
সপোনত চিন্তো হৰি তোহ্মাৰ চৰণ।
অনাথৰ নাথ তুমি প্রভু নাৰায়ণ।।
তুমিসে আমাৰ বন্ধু গুৰু পিতা মাতা।
তোহ্মাৰেসে নামে জীয়ো সকলে দেৱতা।।৮২০।।
ইবেলি যি গোৱিন্দ নকৰা পৰিত্ৰাণ।
তেৱেসে মৰিলো ৰাখন্তাও নাহি আন।।
হুয়োক সহায় ইন্দ্র প্রাণে জীৱন্তোক।
বৃত্ৰৰ পেটক ফালি ঝাণ্টে বজান্তোক।৮২১।।
বজ্র হানি ঝাণ্টে কাটন্তোক বৃত্ৰশিৰ।।
কৰিয়ো মাধৱ ভকতৰ মন থিৰ।।
যাৰ নাম স্মৰি মহাকালকো নিস্তৰে।
আনো অল্প দুর্গতিক কোনে লেখা কৰে।।৮২২।।
হেন কৃষ্ণ ইষ্টবন্ধু হুয়োক আমাৰ।
বান্ধৱ ইন্দ্রক প্রভু কৰিয়ো উদ্ধাৰ।।
ইবেলি আমাক প্রভু বসায়ো পুৰীত।
এহি বুলি কাকূতি কৰন্ত বিপৰীত।৮২৩৷৷
শুনা সাধুলোক আন কথা এৰিয়োক।
দেখা একেতিলে মিলাৱয় কেনে শোক।।
দেৱৰ দুৰ্গতি ঘনে ঘনে কেন দেখা।
আন সামান্যৰ আপদৰ কোন লেখা।।৮২৪।।
হেন জানি বান্ধৱ কৃষক এৰা হেলা।
কৃষ্ণেসে ৰাখন্তা মহা দুর্গতিৰ বেলা।।
সিকালৰ ইকালৰ হৰিসে বান্ধৱ।
হৰিত বিমুখ ভৈলে জীৱন্ততে শৱ।।৮২৫।।
ধন জন ভাৰ্য্যা পুত্র দেখা যতমানে।
তিলেকতে কালে সৱে নিব নানা থানে।।
যিমানে কৃষ্ণক দিয়া সেহিসে অক্ষয়।
ইহাক নিবাক একোজনে নপিৰয়।।৮২৬।।
আনৰ ভাৰ্য্যাক আনজনে লৈয়া যায়।
আনৰ ধনক আনজনে বহি খায়।।
আগতে দেখিয়া তভো নেদেখে সমূলি।
মিচাতেসে মৰা মোৰ ধন জন বুলি।।৮২৭।।
অর্থ যাৰ থাকে তাৰ নুগুচয় ভয়।
কিবা চোৰে নেই কিবা ৰাজাই লৱয়।।
অর্থ আৰ্জ্জিবাৰ কিঞ্চিতেকো নাহি ফল।
যেৱে নভজয় হৰি চৰণ কমল।।৮২৮৷৷
হেন জানি অর্থাৰ্জনে এৰিয়ো আক্রোশ।
কৃষ্ণ যেন দেন্ত তাতে হুয়োক সন্তোষ।।
প্রযন্তে কৰায়ে নিতে হৰিৰ উৎসৱ।
ভকতক আপুনিয়ে পালন্ত মাধৱ।।৮২৯।।
তাহাৰেসে ধন জন জীৱন সাম্ফল।
কৰাৱে কৃষ্ণৰ নিতে যাত্রা কুতূহল।।
বিপ্র বৈষ্ণৱক দেই দুখী দৰিদ্রক।
গৃহতে থাকিয়া সিটো জিনে অন্তকক।।৮৩০।।
যিটো ধন ৰাখি বিষ্ণু বৈষ্ণৱক নেদে।
গৃহাগত ভৈলে তাক নাই বুলি খেদে।।
মাধৱৰ নাম ধৰি বৈষ্ণৱ বোলাৱে।
হেনয় জনক দণ্ড কৰন্ত মাধৱে।।৮৩১।।
নুহি চোৰে নেই নুহি অগ্নিয়ে দহয়।
নুহি দণ্ড বন্ধ কৰি ৰাজায়ে লৱয়।।
হা ধন বুলি পাচে কান্দে ৰাৱবান্ধি।
ঘৰে ঘৰে মাগে কৃষ্ণ বুলি কান্দি কান্দি।।৮৩২।।
জলৰ বুদ বুদ যেন অধিৰ জীৱন।
হাটে বাটে কেতিক্ষণে মিলাৱে মৰণ।।
কেনমতে নিদ্রা আসে নুগুণা মনত।
নভৈল হৰিত মতি ইহান জন্মত।।৮৩৩৷৷
সন্তজনে আকে জানি নিদ্রা নযায় সুখে।
হেন জানি কৃষ্ণনাম নছাড়িবা মুখে।।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে অতি অল্পমতি।।
ডাকি হৰি বোলা পাপ যাউক অধোগতি।।৮৩৪৷৷
.......
।।বৃত্রাসুৰ নিধন।।
।।দুলড়ী।।
শুক নিগদতি সুভদ্রাৰ নাতি
শুনা ৰাজা পৰীক্ষিত।
বাসৱক যেৱে বৃত্ৰে গিলিলেক
ত্রিভুৱনে ভৈল ভীত।।
বৃত্ৰৰ উদৰ পশি পুৰন্দৰ
নকৰিলা কিছু ভয়।
হৰিৰ চৰণ হৃদয়ে চিন্তিয়া
থিৰ ভৈল মহাশয়।।৮৩৫ ৷৷
ঘোৰ যমকাল গিলিলেক যেন
তথাপি নগৈল প্রাণ।
কৃষ্ণ ভকতৰ মহিমা গম্ভীৰ
পতিয়াইবে কোনে আন।।
কৃষ্ণক সুমৰি হাতে বজ্ৰ ধৰি
ঐৰাৱত স্কন্ধে চড়ি।।
সাগৰ সমান উদৰত পৰি
ফুৰন্ত আত বিচাৰি।।৮৩৬৷৷
পাচে মহাবলী ছিদ্রক আকলি
হানিলন্ত বজ্ৰ তুলি।
ছোট ভৈল দাত লভিল কপাট
পেলাইলন্ত পেট ফালি।।
পাচে সেহি পথে হস্তীয়ে সহিতে
লীলায়ে ভৈলন্ত বাজ।
নাহি খতিখুন উজ্জ্বল বদন
যেন পূর্ণ দেৱৰাজ।।৮৩৭।।
বাজ হুয়া পাচে আতি আথে বেথে
বজ্ৰ ধৰি মহাবলী।
জয় কৃষ্ণ বুলি হানিলন্ত তুলি
বৃত্ৰৰ গলক বুলি।।
বায়ু বেগে গৈয়া বৃত্ৰৰ কণ্ঠত
পৰিল বজ্ৰ সন্ধানে।
চতুষ্পাশে ফুৰি কাটিবে লাগিল
মহাবেগে আতি টানে।।৮৩৮।।
কৃষ্ণ ৰাম হৰি মুকুন্দ মুৰাৰি
উচ্চাৰয় বৃত্রাসুৰে।
কৃষ্ণৰ প্ৰভাৱে বেদনা নপাৱে
কাটি নেই অস্ত্রবৰে।।
হৰি হৰি বুলি নাকত আঙ্গুলি
দিয়া সুৰ মুনিগণে।
একদৃষ্টি কৰি চাহিয়া আছয়
সৱেও বিস্ময় মনে।।৮৩৯।।
জোণ্ড কুণ্ড যেন চক্রাকাৰে ফুৰে
লক্ষিতে গতি নপাৰি।
বৃত্ৰৰ গলক চটচটি কাটে
শৱদ বাজে ঘোঙঘাৰি।।
পৰ্ব্বতৰ যেন গেৰু ধাৰা দেখি
তেজে নদী বহি যায়।
গিৰ গিৰ কৰি বোম্বালে বজাই
গগন জুৰি উধায়।।৮৪০৷৷
এহিমতে বজ্ৰে কাটন্তে আণ্টাইল
বৎসৰেক বহি গৈল।
তেৱেসে বৃত্ৰৰ আতি থুলন্তৰ
গলগোট ছেদ ভৈল।।
ৰাম কৃষ্ণ বুলি গিৰিসিত কৰি
পৰি গৈল মুণ্ডগোট।
পৰ্ব্বতৰ যেন শৃঙ্গ খসি গৈল
পায়া কুলিশৰ চোট।।৮৪১৷৷
পৃথিৱী ঢাকিয়া শৰীৰ পৰিল
চূর্ণ কৰি তৰু গিৰি।
যত জল স্থল কৰে তল মল
থিৰ নুহি বসুন্ধৰী।।
বৃত্ৰৰ দেহাৰ আত্মা ভৈল বাজ
প্রকাশ জ্যোতি অশেষ।
সমস্তে জগতে চাহিয়া আছন্ত
কৃষ্ণত ভৈল প্রৱেশ।।৮৪২।।
পৰম মুকুতি পাইলে দৈত্যপতি
দেখিলেক সৰ্ব্বজনে।
আকাশত দেৱ জয় বাদ্য ভৈল
হৰি হৰি ঘোষে ঘনে।।
বৃত্রক কাটিয়া সমুদ্ৰত গৈয়া
বজ্রে কৰিলেক স্নান।
পুনৰপি আসি থাকিলা হৰিষি
বাসৱৰ সন্নিধান।।৮৪৩।।
দেৱ ঋষিগণে আনন্দিত মনে
কৰন্ত শুভ জোকাৰ।
ইন্দ্রক অনেক প্রশংসা কৰন্ত
হৰিষৰ নাহি পাৰ।।
সুগন্ধ কুসুম ইন্দ্ৰৰ শিৰত
বৰষিলা মন্ত্র পঢ়ি।
আজি ধৰি দুখ দুর্গতি খণ্ডিল
বৃত্রাসুৰ গৈল মৰি।।৮৪৪।।
শঙ্খ দুন্দুভিয়ে মৃদঙ্গ বজাৱে
বাৱে আতি ঢাক ঢোল।
সিদ্ধ মুণিগণে কীৰ্ত্তন কৰন্ত
লঙিঘল স্বৰ্গৰ কোল।।
জয় জনার্দ্দন জয় সনাতন
জয় জয় জগন্নাথ।
তোহ্মাৰ প্ৰসাদে দুর্গতি তড়িলো
বৃত্ৰৰ ভৈল নিপাত।৮৪৫৷৷
এহিমতে দেৱে নাচন্ত গাৱন্ত
কৰন্ত বৰ আনন্দ।
জয় কৃষ্ণ বুলি নচুৱাৱে তুলি
ছিন্ন বৃত্র দেহ দণ্ড।।
হৰিত অভক্ত দৈত্যগণ যত
নিৰন্তৰে অস্ত গৈল।
হৰিৰ প্ৰসাদে দেৱতাগণৰ
মনোৰথ পূর্ণ ভৈল।।৮৪৬।।
।।কবিৰ বংশ পৰিচয়।।।
ৰৌতা যে নগৰ আতি মনোহৰ
আছিল দেশ বিশেষ।
তন্ত্রীকুল যত আছিল সমস্ত
মণ্ডল কর্মী অশেষ।।
তথা দ্বিজবৰ আতি আঢ্যতৰ
আছিলা সাগৰ নাম।
তানে শুভনয় ভৈলেক তনয়
ৰূপে গুণে অনুপাম।।৮৪৭।।
শ্রীচন্দ্ৰ কন্দলি জ্যেষ্ঠৰ প্রসিদ্ধ
কনিষ্ঠ ৰত্ন ভাৰতী।
ভাগৱত শাস্ত্রে ভৈলন্ত কুশল
কৃষ্ণত কৰি ভকতি।।
তাসম্বাতে শুনি কতো শিষ্ট জনে
কৃষ্ণত ভৈল ভকত।
তন্ত্ৰীৰ মধ্যত তাসম্বাতে হন্তে
প্রচাৰিলা ভাগৱত।।৮৪৮।।
চন্দ্ৰ কন্দলিৰ দুহিতা ৰুচিৰ
ভৈলা বনমালা নাম।
শিশু ধৰি ভৈল হৰিত ভকতি
ৰূপে গুণে অনুপাম।।
দিহিঙ্গাবন্ধত আছিলেক গ্রাম
ধনে ধান্যে সুবিপুল।
কপিলী গঙ্গা মাজে বহি যায়
শস্যে মৎস্যে অনুকূল।৮৪৯।।
তথা দ্বিজবৰ ভৈল বংশধৰ
বাণী ঠাকুৰ যে নাম।
দেশৰো নায়ক স্বধৰ্ম্ম পালক
ধনৱন্ত অনুপাম।।
তাহানে নন্দন ভৈল তিনিজন
নিজগুণে অনুপাম।
চণ্ডীবৰ নাম জ্যেষ্ঠৰ প্রসিদ্ধ
মধ্যমৰ শম্ভু নাম।।৮৫০।।
তাহানে অনুজ নাম ভৈল ধ্বজ
বংশৰো ধ্বজ পৰায়।
ভাগৱত শাস্ত্র পঢ়িলেক মাত্র
শিশু ধৰি সমুদায়।।
চন্দ্ৰ কন্দলিৰ কুলৰ পতাকা
বনমালা বুলি যাক।
ৰৌতাত আসিয়া পৰম হৰিষে
বিবাহ কৰিলা তাক।।৮৫১।।
ধ্বজত যেহেন পতাকা জ্বলিল
ভৈল সেহি পটন্তৰ।
কৃষ্ণৰ চৰণে দুইৰো সৰ্ব্বক্ষণে
ভকতি ভৈল সুন্দৰ।।
হাজো নাম যাৰ পৃথিৱীত সাৰ
মণিকূট গিৰিৰাজ।
হয়গ্ৰীৱ ৰূপে মাধৱ আছন্ত
লগতে দেৱ সমাজ।।৮৫২।।
কাষতে লৌহিত্য আনো যত তীর্থ
বহন্ত সৱে তহিতি।
অপূর্ণভৱ কেদাৰ কমল
দেখিলে যাক মুকুতি।
ৰৌতা ভাগি গৈল সেহি পুণ্য থানে
কৰিলা আসি নিৱাস।
তৈতে ভৈল সত্ৰ মহা ভাগৱত
কৰিবে লৈলা প্রকাশ।।৮৫৩।
তন্ত্ৰীৰ মধ্যত পদ্ম যে মণ্ডল
ভৈলেক আতি প্রখ্যাত।
ভাগৱত শাস্ত্র শুনিলেক মাত্র
অনেক কালত আত।।
ৰত্ন পাঠক যে নাম ভৈল পাচে
পাঠ শুনি অনুপাম।
কোকিলৰ ধ্বনি ওচৰো নপাৱে
সৰ্ব্বজনে অভিৰাম।।৮৫৪।।
ৰত্ন ভাৰতীয় অর্থ বখানন্ত
পঢ়ন্ত ৰত্ন পাঠক।
শিষ্টজন যত শুনন্ত সমস্ত
সৱাৰে হৰে মনক।।
তাসম্বাৰ শুনি তন্ত্ৰীৰ মধ্যত
ভকতি ভৈল প্রচাৰ।
দুইহান্তকো আতি দেৱতা অধিক
ভৈলা মহা সতকাৰ।।৮৫৫।।
ৰত্ন যে পাঠক প্রসিদ্ধ ভৈলন্ত
কৃষ্ণত কৰি ভকতি।
প্রিয়া বনমালা সহিতে অনেক
কৰিলা ভোগ ভুকুতি।।
মাধৱৰ বৰে তাহান সন্ততি
তথা ভৈল উতপন্ন।
পিতৃয়ে মাতৃয়ে নাম থৈলা পাচে
প্রসিদ্ধ হৰিচৰণ।।৮৫৬।।
তাহান অনুজ আৰো তিনিগুটি
ভৈলা সৱে হৰিদাস।
ৰাম যে অচ্যুত যদুমণি হেন।
নামেসে ভৈলা প্রকাশ।।
সৱাহানে জ্যেষ্ঠ হৰিচৰণ যে
হৰিত গৈল বিক্রয়।
এতেকে হৰিত পৰে আন দেৱ
ভজিবে মনে নলয়।।৮৫৭৷৷
কৃষ্ণ প্রসাদে ভাগৱত শাস্ত্রে
ভৈল তান কিছো মতি।
শিৱাই মণ্ডলে নাম দিলে পাচে
প্রসিদ্ধ চন্দ্ৰ ভাৰতী।।
নামত গৰিষ্ঠ কাৰ্য্যত কনিষ্ঠ
অল্পমতি সমুদায়।
শাস্ত্ৰৰ তত্ত্বক কিবা জানিবোহো
লোকৰ জানো নয়।।৮৫৮৷৷
তথাপি কৃষ্ণৰ চৰণ ধৰিলো
কৃষ্ণে দিলা যেন মতি।
বৃত্রাসুৰ বধ মহা ভাগৱত
ৰচিলো পদ সম্প্রতি।।৮৫৯।।
................
।।উপদেশ।।
।।ছবি।।
শুনিয়োক নৰলোক যেহি লাগ বোলা মোক
আত মোৰ নাহি অসন্তোষ।
কিন্তু জ্ঞানীলোক ভৈলে অজ্ঞানীজনৰ নামে
কিঞ্চিতেকো নধৰয় দোষ।।
দেই আৰো উপদেশ যিবা থাকে অৱশেষ
অশুদ্ধক দেই শুদ্ধ কৰি।
বিশেষত চোৱা গুণি সমস্তকে জানি কোনি
পৃথিৱীতো নপাঞ খুজি লুৰি।।৮৬০।।
ইটো মহা ভাগৱত সমস্তে শাস্ত্ৰৰ তত্ত্ব
বেদ বেদান্তৰো সাৰভাগ।
তর্ক ব্যাকৰণ আদি সমস্তে শাস্ত্রক পঢ়ি
অৰ্থক নপাৱে আৰ লাগ।।
কিন্তু কৃষ্ণ চৰণত একান্ত ভকতি যাৰ
সিসে আৰ বুজে অভিপ্রায়।
কৃষ্ণত ভকতি বিনে পঢ়ি শুনি ৰাত্রি দিনে
জানিবে বাপৰ গহ নাই।।৮৬১।।
সাক্ষাতে যে ভগৱন্ত ব্যাসে আক বুলিলন্ত
সেহিসে জানিলো হৃদয়ত।
পৰম বৈষ্ণৱ মূল শুকেসে আছন্ত জানি
ইটো মহা শাস্ত্র ভাগৱত।।
বিদুৰত কন্ত আতি জানন্ত কি নজানন্ত
কৰিবাক নপাৰো নিশ্চয়।
কিন্তু কৃষ্ণ চৰণত নিৰ্ম্মল ভকতি যাৰ
সিসে ভাগৱতক বুজয়।।৮৬২।।
টীকাৰ অৰ্থক চাই নুবুজন্ত অভিপ্রায়
গুৰুসৱে বুজাইতে নপাৰে।
বিশিষ্ট বুদ্ধিয়ে আক নপাৰয় গমিবাক
যেৱে হৰি ভকতি নকৰে।।
এতেকে সৱাতে সাৰ পুৰাণৰ মধ্যে গুহ্য
জানা মহা শাস্ত্র ভাগৱত।
শ্ৰৱণ মাত্রকে তড়ে সকলে দুর্গতি হৰে
হৰিকো পাৱয় হৃদয়ত।।৮৬৩৷৷
হেন জানি মাধৱত ভকতি প্রণতি কৰি
নিৰন্তৰে শুনা সাধুলোক।
সবংশে সংসাৰ তড়া কৃষ্ণৰ চৰণে ধৰা
গুচোক সকলে দুখ শোক।।
কিসক বিলম্ব কৰা কেতিক্ষণে পৰি মৰা
শৰীৰ নুহিকে ইটো সঞ্চা।
দেখিয়োক সৰ্ব্বজনে বৃক্ষৰ ফলৰ যেনে
সুপক্ক থাকন্তে সৱে কাঞ্চা ।।৮৬৪।।
তথাপি নুপজে ভয় কিনো হিয়া বজ্রময়
আছে ঘোৰ মৰণ নিকাৰ।
ফুৰা খৰি পাত লুৰি পশু পক্ষী মাছ মাৰি
মৰণ নেদেখা আপোনাৰ।।
দিৱসত আলে জালে ফুৰা যদি ৰাজকাজে
আপোনাৰ পেটৰ বিকলে।
ৰাত্রি ভৈলে মুহুর্ত্তেক কৃষ্ণকথা নুশুনাহা
সংসাৰ তড়িবা কাৰ বলে।।৮৬৫৷৷
ভাৰ্য্যাৰ সঙ্গক পাই ছৱালক উমলাই
গৃহ অন্ধকূপে থাকা পৰি।
দণ্ডেক বিশ্রাম কৰি নুসুমৰা ৰাম হৰি
দুর্ঘোৰ তড়িবা কেন কৰি।।
ভক্তৰ নলৱা সঙ্গ সদায় নুগুচে খঙ্গ
মিছা কাজে নেঢ়াইবা প্রমাদ।।
আনকেসে কৰা হিংসা ভকতিক নাহি ইচ্ছা
ধিক যত কৰা গ্ৰন্থবাদ।।৮৬৬।।|
পিঠি ফলা বান্ধ দিয়া যমদূতে ধৰি নিয়া
নৰকত পেলাৱে আজুৰি।
মাৰিবে বিগুতি আতি কৰিবে সকলে শাস্তি
যতেক অন্যায় আছা কৰি।।
হেন জানি হৰিনাম সুমৰিয়ো অৱিশ্রাম
অভেদ কৱচ বান্ধা গলে।
শুনা মাধৱৰ কথা খেদি গুৰি যথা তথা
ইটো জন্ম নযাউক বিফলে।।৮৬৭।।
যমৰ ভাঙ্গিয়া বাজু সকুটুম্বে হৈয়া সাজু
বান্ধা গড় হৰিৰ বচন।
কৃষ্ণনাম তীক্ষ্ণ খাণ্ডা হৰিনাম ধনু কাণ্ড
ৰামনাম চৰ্ম্ম সুশোভন।।
এহি তিনি অস্ত্র ধৰি পাপ শত্রু কাটি মাৰি
মহাসুখে থাকা গৃহমাজ।
হৰিৰ উৎসৱ লীলা ঘনে ঘনে কৰায়োক
ভকতিৰ পাতিয়ো সমাজ।।৮৬৮।।
নমো নমো নাৰায়ণ ভকতৰ পৰায়ণ
পাতকীক তড়ায়ো মুৰাৰি।
শুনা সৱে নৰনাৰী আল জাল কাজ এৰি
ৰাম হৰি বোলা উচ্চ কৰি।।৮৬৯৷৷
..........
৷৷বৃত্রাসুৰৰ পূৰ্ব্বজন্ম কথন।।
৷৷ পদ।।
বৃত্ৰৰ চৰিত্ৰ আতি শুনি বিপৰীত।
পৰম বিস্ময় চিত্ত ভৈলা পৰীক্ষিত।।
অসুৰ জন্মত ভৈলা একান্ত ভকত।
মাধৱত বিনে চিত্ত নভৈল আনত।।৮৭০৷৷
ইন্দ্ৰৰো ভৈলেক গুৰু বুজাইলা ধৰ্ম্মক।
ভকতিত পৰে আন নলৈলা বৰক।।
বজ্রে কাটন্তেয়ো যাৰ দুখ নজন্মিল।
ৰাম হৰি বুলি মৰি কৃষ্ণক লভিল।।৮৭১।।
কিনো ভাগ্য কিনো ভাগ্য বৃত্ৰৰ বিপুল।
সুমৰি সুমৰি ৰাজা আনন্দে আকুল।।
পুলকিত তনু নয়নৰ বহে নীৰ।
শুকক সম্বুধি বিনাৱন্ত ধীৰে ধীৰ।।৮৭২।।
পৰীক্ষিত বদতি শুনিয়ো মহামুনি।
ভৈলো আতি বিস্ময় বৃত্ৰৰ কথা শুনি।।
কেনমতে ভৈল তান হৰিত ভকতি।
থিৰ নোহে মতি মোৰ কহিয়ো যুগুতি।।৮৭৩৷৷
দাৰুণ অসুৰ পাপৰূপে ভৈলা জাত।
ৰজোগুণ তমোগুণ আছয় তাহাত।।
কাম ক্রোধ লোভ মোহ হিংসা কুপ্রকৃতি।
কেনমতে কৃষ্ণত ভৈলন্ত দৃঢ়মতি।।৮৭৪।।
ভকতিত পৰে শুদ্ধ লাভ নাহি আন।
শুনিয়োক গুৰু কহো ইহাৰ প্রমাণ।।
পৃথিৱীৰ ধূলা পৰমাণু আছে যত।
এহিসৱ জীৱচয় আছে সংসাৰত।।৮৭৫৷৷
এতেকৰ মধ্যতেসে কতো শিষ্টজনে।
ধৰ্ম্মক আচৰৈ স্বর্গ সাধিবাক মনে।।
তাহাৰ মধ্য শ্রেষ্ঠ কতো শিষ্টচয়।
মুকুতিৰ মনে কাম্যকৰ্ম্মকে তেজয়।।৮৭৬৷৷
মুকুতি সাধন্তা শত সহস্র মধ্যত।
জনেক মুকুত হৱে দেহাদি সঙ্গত।।
মুকুতৰো শতেকৰ মাজে একজন।
পাৱে তত্ত্বজ্ঞান হোৱে সিদ্ধৰ লক্ষণ।।৮৭৭।।
যোগসিদ্ধ তত্ত্বজ্ঞানী কোটিৰ মধ্যত।
কশ্চিতেসে হৱে হৰিপদৰ ভকত।।
ভক্তৰ মধ্যত শান্ত কৃষ্ণৰ বল্লভ।
কোটিৰ মধ্যত তাক পাইবাক দুর্ল্লভ।।৮৭৮৷৷
হেনয় দুর্ল্লভ মহা হৰিত ভকতি।
বৃত্রে লভিলেক তাক কমন যুগুতি।।
কতনো জন্মত কৰি আছে পুণ্যগণ।
অসুৰ জন্মত ভৈল মাধৱত মন।।৮৭৯।।
দাৰুণ অসুৰ সৰ্ব্বলোক ভয়ঙ্কৰ।
আৰো ইন্দ্র সমে ভৈল পৰম সমৰ।।
হেন সঙ্কটত তাৰ এদূৰ ভকতি।
কৃষ্ণ বিনে আনক নগৈল তাৰ মতি।।৮৮০।
আশ্চৰ্য্যতো আশ্চৰ্য্য পৰম অদভুত।
ইহাক শুনিয়া মোৰ হৰিষ বহুত৷৷
নিজবলে যিটো তুষিলেক বাসৱক।
যাৰ যশৰাশি জুৰিলেক ত্রৈলোক্যক।।৮৮১।।
গুচোক সংশয় গুৰু হুয়োক সদয়।
কহিয়ো নির্ণয় আৰ তুমি কৃপাময়।।
পৰম পৱিত্ৰ শুনো বৃত্ৰৰ চৰিত্র।
মৰাৰ মুখত মোৰ ঢালিয়ো অমৃত।।৮৮২।।
পৰম ভকত পৰীক্ষিতৰ বচন।
শুনি তুষ্ট ভৈলা মুনি ব্যাসৰ নন্দন।।
প্রসন্ন বদনে প্রশংসিয়া ঘনে ঘনে।
নিস্তৰিলা ৰাজা তুমি জানিলোহো মনে।।৮৮৩।।
কৃষ্ণৰ ভক্তিত একচিত্ত ভৈল যাৰ।
তাহাৰ ভাগ্যক কহি কোনে পাৱে পাৰ।।
নিস্তৰে সংসাৰ যাৰ নাম লৈলে মাত্র।
অপৱিত্রো পৱিত্র যজ্ঞৰ হৱে পাত্র।।৮৮৪৷৷
তাহান কথাত তযু নিমজিল মতি।
মহাভাগ্যৱন্ত তুমি অৰ্জ্জুনৰ নাতি।।
শুনা সাৱধানে আন নকৰিবা মন।
গুচাঞো সংশয় আৰ কহঞো কাৰণ।।৮৮৫।।
হেন শুনি আছো পিতৃ ব্যাসৰ মুখত।
মহামুনি নাৰদত শুনিছোহো যত৷৷
দেৱল ঋষিত যেন শুনিছো বিচিত্র।
সেহি কথা কহো শুনা বৃত্ৰৰ চৰিত্ৰ।৮৮৬৷৷
পৰম ভকত বৃত্ৰ আছিল পূৰ্ব্বত।
অসুৰ ভৈলেক আসি দুৰ্গাৰ শাপত।।
এতেকে কৃষ্ণত ভৈল পৰম ভকতি।
প্রপঞ্চি শুনিয়ো যেন শাপৰ যুগুতি।।৮৮৭ ।।
চিত্রকেতু নামে সার্ব্বভৌম অধিপতি।
সুৰাসন দেশত আছিলা মহামতি।।
পুত্ৰৱতে প্রজাক পালিলা ধৰ্ম্ম কৰি।
কামধেনু সমান আছিলা বসুন্ধৰী।।৮৮৮।।
এক শত লক্ষ ভাৰ্য্যা আছিল তাহান।
পৰম সুন্দৰী অপেস্বৰাৰ সমান।।
নৃপতিয়ো পৰম কাৰ্য্যত ৰতিপতি।
তাসম্বাত হন্তে তভো নভৈল সন্ততি।।৮৮৯।।
এক কোটি ভাৰ্য্যা তান বন্ধ্যা ভৈল যেৱে।
ৰাজাৰ মনত চিন্তা উপজিলা তেৱে।।
পুত্ৰৰ কাৰণে নানা কৰিলন্ত যাগ।
তভো পুত্ৰ নভৈল কৰ্ম্মত নাহি ভাগ।।৮৯০।।
বয়সতো তৰুণ সুন্দৰ মহাবল।
ইন্দ্ৰতো অধিক লক্ষ্মী আছয় সকল।।
পুত্র মাত্র নাহিকে চিন্তন্ত দিনে ৰাতি।
মঞি হেন ৰাজা ভৈলো বন্ধ্যানাৰীপতি।।৮৯১।।
পুত্ৰৰ কাৰণে কোটি কন্যাক বিহাইলো।
এতেকে ভাৰ্য্যাত পুত্রমুখ নেদেখিলো।।
কুলক্ষণী নাৰীসৱ জীয়ে অকাৰণে।
কাহাকো নচাৱে ৰাজা কটাক্ষ নয়নে।।৮৯২।।
অপুত্রক ভৈলে সৰ্ব্বকাৰ্য্যত বিৰুদ্ধ।
দেৱে নলৱয় পূজা বুলিয়া অশুদ্ধ।।
ইহাক সুমৰি আতি প্রাণ ফুটি যায়।
পুন্নাম নৰক তড়ো কমন উপায়।।৮৯৩।।
ৰাজাৰ যতেক স্ত্রী আছয় প্রত্যেক।
পৰম সুন্দৰী কন্যা আছে কোটি এক।।
কামধেনু সম সসাগৰা বসুমতী।
এতেকতো নৃপতিৰ নসাধয় প্রীতি।।৮৯৪।।
পুত্ৰকামে বিচাৰন্ত ভাৰত পুৰাণ।
সপোনে সচিতে পুত্রকেসে মাত্র ধ্যান।।
মহাশাস্ত্র ভাগৱত গীতা নুশুনন্ত।
যাকে লাগ পান্ত তাতে ইহাকে পোছন্ত।।৮৯৫ ।।
দিনেক অঙ্গি ঋষি ব্ৰহ্মাৰ নন্দন।
গৈলন্ত আনন্দে চিত্রকেতুৰ সদন।।
পৰম বৈষ্ণৱ কৃপাময় মহাঋষি।
জগত পৱিত্ৰ কৰি ফুৰন্ত হৰিষি।।৮৯৬৷৷
দেখি চিত্রকেতু ৰাজা উঠি তেতিক্ষণে।
বিধিমতে অঙ্গিৰাৰ পূজিলা চৰণে।।
ৰঙ্গমনে মহাসনে বসিলন্ত ঋষি।
পৃথিৱীত পৰি ৰাজা থাকিলা উপাসি।।৮৯৭।।
সৰ্ব্বজ্ঞ অঙ্গি পাচে পুছিলা কাৰণ।
কি কাৰণে ৰাজা তোৰ মলিন বদন।।
তোহোৰ সমান মহাৰাজা নাহি আন।
কেনে হেন ঠান চিন্তা কৰা এতমান।।৮৯৮৷৷
হেন শুনি চিত্রকেতু কৰিলা প্রণাম।
অৱনতে কহিবে লাগিলা মনকাম।।
আজি কাৰ্য্য সিদ্ধি ভৈল বুলি ৰঙ্গমন।
কৰিয়া কাৰুণ্য ৰাজা বুলিলা বচন।।৮৯৯।।
চিত্রকেতু বদতি শুনিয়ো মুনিবৰ।
আপুনি জানাহা সৱে বাহ্য অভ্যন্তৰ।।
তযু অবিদিত প্রভু কিঞ্চিতেকো নাই।
তথাপি তোহ্মাৰ আজ্ঞা কৰিবে যুৱায়।।৯০০।।
ইন্দ্ৰ আদি দেৱে সাধি নপাৱন্ত যাক।
হেনয় ঐশ্বৰ্য্য ব্যাপি আছয় আমাক।।
তথাপি ইহাত ৰঙ্গ নাহিকে আমাৰ।
অপুত্রক ভৈলো মঞি জীৱন ধিক্কাৰ।।৯০১৷৷
কি কৰে ঐশ্বৰ্য্য ধন জন ভাৰ্যাগণ।
অপুত্রক ভৈলে কিছু নকৰে শোভন।।
ক্ষুধিত প্ৰাণীৰ একে অন্নকেসে চিন্তা।
নকৰয় প্রীতি পুষ্প চন্দন বনিতা।।৯০২৷৷
এহিমতে পুত্রতেসে মাত্ৰ মোৰ মন।
হেন জানি কৃপা কৰা বাপ তপোধন।।
পিতৃ পিতামহ সৱে পৰে নৰকত।
হেৰা প্রভু নিস্তাৰিয়ো ধৰো চৰণত।।৯০৩৷৷
একগুটি পুত্র মাত্র হৌক উতপতি।
হেন বিধি দৰশিয়ো কৰিয়ো মুকুতি।।
যেহি লাগে সেহি আছে মোহোৰ ঘৰত।
সৱে নিবেদিলো প্রভু তোমাৰ পাৱত।।৯০৪।।
ৰাজাৰ কাৰুণ্য বাণী শুনি মহামুনি।
পৰম কৃপালু জিজ্ঞাসিয়া মনে গুণি।।
বৰ মূঢ়মতি ইটো পুত্রকেসে খোজে।
ইহেন নৃপতি হৈয়া হৰিক নভজে।।৯০৫৷৷
হৌক কোটি পুত্র তভো তাড়িতে নপাৰে।
কামশাস্ত্র চাই পুত্রকেসে ইচ্ছা কৰে।।
নুশুনে পৰম শাস্ত্র গীতা ভাগৱত।
কিমতে ভকতি আৰ হৈবে মাধৱত।৯০৬।।
পুত্রেয়ো নিস্তাৰে যদি শুনি আছে শাস্ত্র।
বৈষ্ণৱ পুত্রক প্রতি বুলি আছে মাত্র।।
অবৈষ্ণৱ পুত্র যদি উপজে বংশত।
স্বর্গহন্তে পিতৃক পেলাৱে নৰকত।।৯০৭।।
শূকৰ কুকুৰে বহু পুত্ৰক জন্মায়।
তেৱে কি কাৰণে মুকুতিক নপাৱয়।।
বিশিষ্ট পুণ্যেসে পাই বৈষ্ণৱ পুত্রক।
এতেকে ভজিবে লাগে কৃষ্ণক মাত্রক।।৯০৮৷৷
কৃষ্ণ তুষ্ট ভৈলে যো নো পুত্র উপজয়।
কৃষ্ণসে পৰম পুত্র মিত্র ভ্রাতৃচয়।।
হৰিত ভকতি ভৈলে সমস্তকে পায়।
কৃষ্ণত বিমুখে সুখ একো থানে নাই।।৯০৯৷৷
ইটো পুত্র কলত্র সুহৃদ বন্ধু যত।
নুহিকে শাশ্বত একেতিলে হোৱে হত৷
কিঞ্চিত হৰিষ নাই বিষাদৰ ঘৰ।
নতো আণ্টা পাৱে ইটো নৃপতি বৰ্ব্বৰ।।৯১০।।
এতেকে পুত্ৰক আৰ জন্মাঞো এখন।
তত্ত্বজ্ঞান কহিলে নুহিবে থিৰ মন।।
বৈৰাগ্যক জনাঞো জানোক পুত্রসুখ।
পাচত কৰিবো আক কৃষ্ণক সন্মুখ।।৯১১৷৷
সৰ্ব্বজ্ঞ অঙ্গিৰা এহি গুণিলন্ত মনে।
পৰমান্ন চৰু স্ৰুবিলন্ত তেতিক্ষণে।।
পুত্ৰকামে ত্বষ্টাক হুনিলা মহাযশী।
অনন্তৰে নৃপতিক বুলিলন্ত আসি।।৯১২৷৷
যজ্ঞ শেষে পৰমান্ন দিলন্ত ৰাজাক।
ভুঞ্জায়োক নৰেশ্বৰ প্রথমা ভাৰ্য্যাক।।
পুত্ৰেক হৈবেক আত নাহিকে সংশয়।
হৰিষ বিষাদ দুয়ো দিবেক নিশ্চয়।।৯১৩৷৷
এহি বুলি চলি গৈলা ব্ৰহ্মাৰ নন্দন।
পুত্র হৈবে শুনি চিত্রকেতু ৰঙ্গমন।।
কোটি মহিষীত কৰি মুখ্য পটেশ্বৰী।
নামে কৃতদ্যুতি আতি পৰমা সুন্দৰী।।৯১৪৷৷
পৰম উৎসুকে ভুঞ্জাইলন্ত পৰমান্ন।
নৃপতিৰ বীর্য্যে পাচে ভৈলা গর্ভাধান।।
দিনে দিনে গর্ভ বাঢ়ে প্রকাশন্ত বালা।
শুক্লপক্ষে বাঢ়ে যেন চন্দ্ৰমাৰ কলা।।৯১৫।।
সমস্ত ৰাজ্যৰ ভৈল হৰিষ অপাৰ।
পুত্ৰৱন্ত হৈবে আৱে নৃপতি আমাৰ।।
মাসকেসে গণেৰাজা এৰি নিদ্রা সুখ।
সপোনতো কেতিক্ষণে দেখে পুত্রমুখ।।৯১৬৷৷
এহিমতে যেৱে দশ মাহ বহি গৈল।।
ৰাজাৰ ভাৰ্য্যাত তেৱে পুত্র জাত ভৈল।।
শুনি নৃপতিৰ আনন্দৰ সীমা নাই।
হাত মেলি পাইলা যেন স্বর্গ সমুদাই।।৯১৭৷৷
সপটে কৰিলা ৰাজা পুণ্যজলে স্নান।
বেদবিদ বিপ্রক অনাইলা সেহি স্থান।।
জাতকৰ্ম্ম ধৰ্ম্ম যত কৰাইলা পুত্ৰৰ।
উৰুলি জোকাৰ যত বাদ্য মনোহৰ।।৯১৮।।
ব্রাহ্মণকো দিলন্ত অনেক মহাদান।
সুৱৰ্ণ ৰজত বস্ত্র হয় গজ যান।।
দাসী দাস অলঙ্কাৰ নানাবিধ গ্রাম।
ষাঠি কোটি ধেনু দিলা পূৰি মনকাম।।৯১৯৷৷
অনন্তৰে ৰাজা দেখিলন্ত পুত্রমুখ।
গুচিল সকলে দুখ ভৈলা মহাসুখ।।
বহুতৰ দুখেসে পুত্ৰক লভিলন্ত।
সৰ্ব্ব কাৰ্য্য অৱহেলি পুত্ৰক তোলন্ত।।৯২০।।
বহুদুখে দুখীতে পাইলেক যেন ধন।
তাকে খানে পোতয় আনত নাহি মন।।
চিত্রকেতু ৰাজা কৃতদ্যুতি পটেশ্বৰী।
পুত্রকেসে চান্ত দুয়ো সৱে পৰিহৰি।।৯২১৷৷
ঊনকোটি সতিনী ভৈলেক অপুত্রিনী।
তাসম্বাৰ পুত্ৰজ্বৰ ভৈল ৰাত্রি দিনি৷৷
পুত্ৰৱতী সুন্দৰীক স্নেহ ভৈল আতি।
তাসম্বক সিটো স্নেহ নকৰে নৃপতি।।৯২২৷৷
অনুদিনে বাঢ়ে পুত্র পূর্ণিমাৰ চান্দ।
নৃপতিৰ বাঢ়ে দেখি পৰম আনন্দ।।
আনো কন্যাগণ যত যুৱতী সুন্দৰী।
নকৰয় স্নেহ ৰাজা পূৰ্ব্বৱত কৰি।।৯২৩৷৷
পুত্ৰৱতীকেসে ৰাজা পালে দিনে ৰাতি।
দুর্ভাগা ভৈলোহো আমি সকলে যুৱতী।।
এই মনে গুণিয়া কাহাৰো নাহি সুখ।
সতিনীৰ পুত্র দেখি পোৰে আতি বুক।।৯২৪৷৷
আপোনাক আপুনি নিন্দয় কন্যাগণে।
অপুত্রিনী হুয়া আমি জীঞো কি কাৰণে।।
ধিক ধিক পিন্ধো আমি বসন ভূষণ।
কি কাৰণে বহো আমি নবীন যৌৱন।।৯২৫।।
স্বামীয়ে নকৰে যাক স্নেহ সতকাৰ।
হৌক সুন্দৰী তভো জীৱন ধিক্কাৰ।।
অপুত্রিনী হুয়া আমিসৱ জীঞো কিক।
পুত্ৰৱতী সতিনীৰ দাসীতো অধিক।।৯২৬৷৷
হৰি হৰি আমি নুপজিলো হৰগৌৰী।
এতেকেসে আসি ভৈলো সতিনীৰ চেড়ী।।
দাসীৰ সন্তাপ নাহিকয় হেন থান।
সতিনীৰ চেড়ী সুমৰন্তে যায় প্রাণ।।৯২৭।।
এহিমতে সন্তাপ কৰয় নাৰীগণে।
সতিনীৰ পুত্ৰশ্ৰীক দেখি ৰাত্রি দিনে।।
নৃপতিয়ো নেদে ধন বসন ভূষণ।
বাঢ়িল বিদ্বেষ আতি কষ্ট ভৈল মন।।৯২৮৷৷
শত্রুবুদ্ধি ক্রোধে জ্ঞান কৰিলেক ছন্ন।
কুমাৰক মাৰিবে সৱাৰো ভৈল মন।।
আতেসে আমাক ৰাজা নকৰে সাদৰ।
এইৰ পুত্ৰক সৱে নিবো যমঘৰ।।৯২৯৷৷
এহি আলোচিয়া নিদাৰুণ কন্যাগণে।
কালকূট বিষ আনিলেক তেতিক্ষণে।।
বিচিত্র শয্যাত শিশু আছয় শুতিয়া।
কোলাত কৰিয়া বিষ খুৱাইলেক নিয়া।।৯৩০৷৷
দিলেক মাত্রকে কুমাৰৰ প্রাণ গৈলা।
নিদ্রা গৈল বুলি বস্ত্র দিয়া ঢাকি থৈলা।।
ঊনকোটি কন্যাৰ মনত ভৈল ৰঙ্গ।।
আৱেসে আমাৰ ৰাজা নেৰিবেক সঙ্গ।।৯৩১৷৷
ৰাজপটেশ্বৰী কৃতদ্যুতি মহাশান্তী।
সতিনীগণৰ সিটো কাৰ্য্য নজানন্তি।।
শুতি আছে পুত্ৰ বুলি গৃহত ভ্রমন্ত।
পৰম উৎসুকে নিজ পতিক সেৱন্ত।।৯৩২।।
................
।। উপদেশ।।
শুনা সভাসদ পদ মহাভাগৱত।
দাৰুণ নাৰীৰ চেষ্টা দেখা কেনমত।।
পুত্ৰক যে বধিল স্বামীত কৰি কক্ষা।
আনক বধিবে নাৰী তাৰ কোন লেখা।।৯৩৩।।
হেন জানি দুর্জ্জন নাৰীৰ এৰা পাশ।
হৈয়া হৰিদাস কৰা হৰিত বিশ্বাস।।
নাৰীত বিশ্বাসে নৰ হোৱে সৰ্ব্বনাশ।
নজানিয়া অগ্নি ফৰিঙ্গা কৰে জাস।।৯৩৪।।
গৃহবাস পাশত পুৰুষ পশুগণ।
বন্দীহুয়া মৰে নিচিন্তিয়া নাৰায়ণ।।
ওলাইবাক নেদে কুকুৰক ভয় পায়।
নাৰী বাঘিণীয়ে পাই লাৰি চাৰি খায়।।৯৩৫।।
মহা কালব্যাধি ফুৰে ধৰিয়া খাপৰ।
জ্বৰ ব্যাধি কৰি আনো অসংখ্য কিঙ্কৰ।।
নানা ছালে ছন্দে ফান্দচয় পাতি ফুৰে।
হেন গৃহ অন্ধকূপে পৰি মৰে নৰে।।৯৩৬।।
এসম্বাৰ দুখ দেখি নসহে হৃদয়।।
হা কৃষ্ণ বাপ কৃপা কৰা কৃপাময়।।
এতেকে হৰিত যিটো কৰয় ভকতি।
সি সি জনে নিস্তৰিব পৰয় দুর্গতি।।৯৩৭।।
হেন জানি লোৱা নৰ হৰিত শৰণ।
দুৰ্ঘোৰ সংসাৰে ইটো হৰিসে তাড়ন।।
ধন জন পুত্ৰ ভাৰ্য্যা কন্দলৰ ঘৰ।
তাৰ আশা তেজি ভজা দেৱ দামোদৰ।।৯৩৮।।
কৃষ্ণ সখা ভৈলে কাল ওচৰ নচাপে।
আন বিঘ্নিসৱ মানে তৰতৰি কাম্পে।।
হেন জানি লোৱা মাত্র মাধৱৰ নাম।
সুখে ভৱ তড়িতে যাহাৰ আছে কাম।।৯৩৯।।
নমো নমো নাৰায়ণ হৰিয়ো কুমতি।
জন্মে জন্মে হৌক তযু চৰণে ভকতি।।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে শুনা নৰ নাৰী।।
পাতেক ছাড়োক ডাকি বোলা হৰি হৰি।।৯৪০৷৷
৷৷পুত্ৰৰ অকাল মৃত্যুত ৰজা ৰাণীৰ শোক।।
।।ছবি।।
অনন্তৰে কৃতদ্যুতি ধাইক মাতি বুলিলন্ত
সত্বৰে পুত্ৰক তুলি আন।
নিদ্রা গৈল বেলি হৈল এভো পুত্র নজাগিল
কিসক নেদস স্তনপান।।
ধাই বোলে শুন আই নিদ্রা গৈল স্তন খাই
কিসক জগাইব এতিক্ষণ।
হেন শুনি মহাদই মনত বিচাট হুই
কষ্ট কৰি বুলিলা বচন।।৯৪১৷৷
শুন ওৰে দুৰাচাৰী পুত্ৰৰ পাশক এড়ি
কি কৰি ফুৰ আন ঠাই।
ভোখে পুত্র নিদ্রা পাৱে মোহোৰেসে বুক পোৰে
স্তন তই নেদস জগাই।।
হেন বাণী শুনি ধাই শিশুৰ শয্যাক যাই
বস্ত্র গুচাইলেক জগাঞো বুলি।
দেখে চক্ষু ঢেলা কৰি কুমাৰ আছয় মৰি
ডৰে ধাতু উৰিল সমূলি।।৯৪২।।
হা হা মৰিল বুলি নিঢলে ভূমিত পৰি
আৰ্ত্তৰৱে দিলেক আটাস।
হৃদয়ে মুষ্টিক হানি কান্দে পুত্র পুত্র বুলি
শুনি পটেশ্বৰী ভৈলা ত্রাস।।
আথে বেথে গৈলা চলি কি ভৈল কি ভৈল বুলি
দেখন্ত কুমাৰ আছে মৰি।
হা প্রাণ পুত্ৰ বুলি ধাতুমানে গৈল উৰি
পৰি মুৰ্চ্ছা গৈলা পটেশ্বৰী।।৯৪৩৷৷
মুকুত বিচিত্র খোপা খসিল পুষ্পৰ থোপা
ভূমিত লোটয় সাতে সৰি।
শৰীৰতো নাহি বস্ত্র মলিন ভৈলেক মুখ
পুত্রশোকে যেন গৈল মৰি।।
অন্তেষপুৰত যত নাৰীসৱে আছে মানে
ঐন্দন শুনিয়া সেই ঠাৱে।
আথে বেথে গৈলা বেগে দেখে শিশু মৰি আছে
কান্দিবে লাগিলা আৰ্ত্তৰাৱে।।৯৪৪৷৷
ঊনকোটি সতিনীয়ো কপটে লগতে কান্দে
পুত্ৰ বুলি বুকে মুঠি হানি।।
ফোম্প কৰি মাৰে মুঠি ঢাচ ঢাচ পৰে উঠি
চক্ষুৰ নোলায় টোপে পানী।।
চিত্রকেতু মহাৰাজ সিংহাসনে আছে বসি
শুনিলন্ত পুত্রৰ মৰণ।
হা প্রাণপুত্ৰ বুলি কান্দন্তে গৈলেক চলি
লগতে চলিলা পাত্রগণ।।৯৪৫।।
পুত্ৰৰ সন্তাপ অগ্নি হৃদয় দহয় লাগি
পথতে পৰন্ত ঢলি ঢলি।
ঘনে ঘনে মূৰ্চ্ছা যান্ত পুত্ৰ বুলি ফোকাৰন্ত
পাত্রগণে ধৰে তুলি তুলি।।
সমীপক পায়া যাই মৃতক পুত্রক পাই
হা পুত্ৰ বুলি নৰপতি।
নিঢলে ভূমিত পৰি পুত্ৰ চৰণে ধৰি
মহাশোকে মূৰ্চ্ছা গৈলা আতি।।৯৪৬।।
মুকুত ভৈলেক কেশ বদন মলিন বেশ
বসন ভূষণ গৈল নাশ।
কতোবেলি ধাতু আইল পুত্ৰ বুলি উকি দিল
দীর্ঘ কৰি ফোকাৰে নিশ্বাস।।
লোতকে ঢাকিল মুখ বচন নোলায় কণ্ঠে
শোকে হিয়া দহে বৰ কৰি।
চেতন লভিয়া পাচে পটেশ্বৰী দেখিলন্ত
স্বামীয়ো সন্তাপে আছে পৰি।।৯৪৭।।
একেগুটি পুত্র মাত্র সিয়ো মৰি আছে পৰি
স্বামীও মৰয় আৱে শোকে।
দেখি কৃতদ্যুতি শান্তী বিলাপ কৰন্ত আতি
লগতে কান্দয় সৱে লোকে৷৷
নেত্ৰৰ কাজল জলে মলিন ভৈলেক আতি
কুঙ্কুমে অঙ্কিত স্তন দুই।
যেহেন কুৰুৱা আতি আৰাৱে কান্দন্ত সতী
আকুলে মুকুত কেশ হুই।।৯৪৮৷৷
শুনৰে বিধাতা তই মহা মূঢ়মতি হুই
স্ৰজিয়া মাৰস কি কাৰণে।।
পিতৃ মাতৃ থাকে পৰি পুত্র কেনে যাই মৰি
নিদাৰুণ নাহি তোত বিনে।।
শুন ওৰে মন্দ বিধি হেনবা বুলিবি যদি
উপজয় মৰে কৰ্ম্মফলে।
কেনে মোক পাৰা গালি তোহোক বিধাতা বুলি
তেৱে কেন হয় সকলে।।৯৪৯ ।।
যেৱে বোল তই বিনে স্ৰজিবেক কোনজনে
তেৱে কেনে কৰস অন্যায়।
আগে দিয়া স্নেহপাশ আৱে কেনে কৰ নাশ
তোত পৰে ক্ৰূৰমতি নাই।।
এহি বুলি মহাসতী ভৰ্ৎসনা কৰিয়া আতি
কান্দন্ত পুত্ৰৰ পাৱে পৰি।
শৰীৰত নাহি জ্ঞান পুত্রশোকে যায় প্রাণ
মাতন্ত পুত্ৰৰ নাম ধৰি।।৯৫০৷৷
দেখ তোৰ পিতৃ কেন সন্তাপে মৰন্ত যেন
কেনে তই আছ মৌন ধৰি।
এৱে তোৰ গুণ স্মৰি ধাতু প্রাণ গৈল উৰি
পিতৃ মাতৃ আমি যাঞো মৰি।।
অনেক যতন কৰি তই হেন পুত্র পাইলো
সংসাৰ তড়িবো অপ্রয়াসে।।
নিদাৰুণ যমৰায় নযাইবি তাহাৰ ঠাই
মহাৰঙ্গে থাক মোৰ পাশে।।৯৫১৷৷
উঠা বাছা নিদ্রা এড়ি কৰিয়ো বালেক খেড়ি
উমলিবে মাতে শিশুগণে।
চিৰকাল আছা শুতি স্তন পান কৰ উঠি
গুচোক সন্তাপ মোৰ মনে।।
আৰ কি দেখিবো তোৰ বদন কমল চান্দ
নুশুনিবো মধুৰ বচন।
নচাইবি কটাক্ষে মোক হৰুৱাইলো বাপ তোক
গৈলে যো নো যমৰ সদন।।৯৫২৷৷
চিত্রকেতু নৃপতিয়ো পুত্র সন্তাপে আতি
নাহি জ্ঞান কৰন্ত ক্রন্দন।
নৃপতিৰ শোক দেখি লগতে সমস্তে কান্দে
পাত্র পুৰোহিত মন্ত্রীগণ।।
শুনিয়োক সভাসদ মহাভাগৱত পদ
মহন্তৰ দেখা কেনে দুখ।
মিছা ভাৰ্য্যা পুত্র যত আত হন্তে সংসাৰত
কিঞ্চিতেকো আত নাহি সুখ।।৯৫৩।।
পুত্র হৈলে হেন সুখ তাতে কোটিগুণ দুখ
হৱে জানা পুত্ৰৰ মৰণে।
হেন জানি নৰলোক ইটো আশা তেজিয়োক
ভজিয়োক হৰিৰ চৰণে।।
পিতৃ মাতৃ বন্ধুগণে পুত্র মিত্র ভ্রাতৃজনে
নকৰিবে সিটো উপকাৰ
হেলায় শ্রদ্ধায় যদি হৰিৰ নামক স্মৰে
তভো কৃষ্ণে কৰন্ত নিস্তাৰ।।৯৫৪।।
নমো নমো মহেশ্বৰ ভকতৰ ভয়হৰ
তুমিসে ঈশ্বৰ পূর্ণকাম।।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী ভণে শুনিয়োক সৰ্ব্বজনে
নিৰন্তৰে বোলা ৰাম ৰাম।।৯৫৫।।
..........
।।নাৰদ আৰু অঙ্গিৰাৰ দ্বাৰা চিত্রকেতুৰ প্রবোধ আৰু শোক দূৰ৷৷
।।পদ।।
শুক নিগদতি শুনা পৰীক্ষিত বাপ।
দেখা পুত্রহন্তে কেনে মিলিল সন্তাপ।।
হেন জানি এৰা ৰাজা বিষয়ত ৰতি।
কৃষ্ণৰ চৰণে মাত্ৰ কৰা একমতি।।৯৫৬৷৷
চিত্রকেতু ৰাজা কৃতদ্যুতি পটেশ্বৰী।
বিলাপ কৰন্ত মৃতকৰ পাৱে পৰি।।
দশোদিশে শুনি মাত্র ক্রন্দন শবদ।
সেহিবেলা ভৈলা আসি অঙ্গিৰা নাৰদ।।৯৫৭৷৷
পৰম বৈষ্ণৱ কৃপাময় দুয়ো ভাই।
জগত পৱিত্ৰ কৰি ফুৰন্ত সদায়।।
চিত্রকেতু ৰাজাক আকুল হেন জানি।
মহাজ্ঞান দিবে দুয়ো আসিলা আপুনি।।৯৫৮৷৷
বিচিত্র বিপঞ্চি বীণা বাৱন্ত আহ্লাদে।
জগত পৱিত্ৰ হোৱে যাহাৰ শবদে।।
ঊন পঞ্চাশত তাল লগতে বাৱয়।
ছয়বিধ ৰাগ আপুনিয়ে সঞ্চৰয়।।৯৫৯।।
ঠুঙ্গি ঠুঙ্গি যন্ত্রত তোলন্ত হৰিনাম।
গোপাল গোবিন্দ গুণনিধি ৰাম ৰাম।।
বৃদ্ধো যুৱা হৱে শোক সন্তাপ পাসৰে।
শুষ্ক কাষ্ঠ দ্রৱে বৃক্ষলতায়ো সঞ্চৰে।।৯৬০।
যাৰ ধ্বনি শুনিয়া শিলাই স্ৰৱে পানী।
হেন বীণা বান্ত হৰিগুণ গায়া মুনি।।
নিজ গুণ শুনি হৰি নছাড়ন্ত পাশ।
ঘনে ঘনে হন্ত হৰি হিয়াত প্রকাশ।।৯৬১।।
মৃতক পুত্ৰৰ পাৱে পৰি মহীপতি।
পৰি আছে নাহি জ্ঞান মৃতক সঙ্গতি।।
পাশ চাপি দুয়ো ঋষি বুলিলা বচন।
শুনিয়ো ৰাজেন্দ্র তুমি তেজিয়া ক্রন্দন।।৯৬২।।
পুত্ৰ বুলি যাক তই সন্তাপ কৰস।
সিটো কোনজন তই তাক নিচিনস।।
আপুনিবা কোন তই আছিলি পূৰ্ব্বত।
আৱে কি জানস তাক হুইবি কেনমত।।৯৬৩৷৷
নাহিকে নিয়ম আত বুজিবি যুগুতি।
সৱাৰে গৰ্ভত সৱে হৱে উতপতি।।
পিতৃ মাতৃ ভ্রাতৃ যিবা আছিল পূৰ্ব্বত।
তেসম্বে মৰিয়া আসি হৱে ইজন্মত।।৯৬৪।।
কতো আপোনাৰ পুত্র মিত্র ভ্রাতৃ হৱে।।
কতো পুণ্যতৰ উদৰত জন্ম লৱে।।
কতো সেহি সৱে শত্রু হোৱে পাপফলে।
ইহাক জানিয়া শোক তেজিয়ো সকলে।।৯৬৫।।
জলৰ বেগত যেন বালুকাসকল।
খনো একথান হোৱে খনোহো বিকল।।
এহিমতে কাল বেগে হৱে প্রাণীগণ।
পুনু কাল বেগে একতিলে হোৱে ছন্ন।।৯৬৬।
বীজচয় হন্তে যেন হৱে তৰুচয়।।
বীজতে লুকায় পুনো কেহো নমনয়।।
এহিমতে বিষ্ণুমায়াবশে প্রাণীচয়।
পঞ্চভূত হন্তে হুয়া তান্তে যাই লয়।।৯৬৭।।
আমি তুমি আনো যত আছে চৰাচৰ।
বিষ্ণুৰ মায়ায়ে সৱে হোৱে নিৰন্তৰ।।
যাৱে মাধৱত নুহি একান্ত ভকতি।
তেৱে মৰি মৰি হোৱে সৱে উতপতি।।৯৬৮।।
যো নো বোলা ঈশ্বৰে কিসক মায়া কৰি।
স্ৰজন্ত পালন্ত পুনু পেলান্ত সংহৰি।।
এহিটো ঈশ্বৰ লীলা বালেকৰ মত।
সাজন্ত ভাঙ্গন্ত মোহ নাহিকে মনত।।৯৬৯।
আত্মাৰ নাহিকে জন্ম মৰণ বিকৃতি।
দেহাতেসে হন্তে দেহা হৱে উতপতি।।
বীজহন্তে বীজ যেন হৱে সেহি ঠান।
জানি শোক এৰা ৰাজা থিৰ কৰা মন।।৯৭০।
পুত্র মিত্র বন্ধুজন কিছো নুহি সাৰ।
আপুনিসে বন্ধুজন জানা আপোনাৰ।।
কোটি এক পুত্র হৈলে নপাৱে মুকুতি।
কেৱলে মুকুতি পাৱে কৃষ্ণৰ ভকতি।।৯৭১।।
শুক মুনি বোলে শুনা উত্তৰানন্দন।
এহি শুনি চিত্রকেতু ভৈলা ৰঙ্গমন।।
লোতকে বিৱর্ণ মুখ মুচি দুই হাতে।
মাতিলন্ত দুইৰো পাৱ প্ৰণামিয়া মাথে।।৯৭২।।
নৃপতি বদতি তোৰা দুই কোনজন।
তোৰা দুইৰ বাক্যে মোৰ জুৰ হৈল মন।।
অমৃত ঢালিলা যেন মৰাৰ মুখত।
জানিলো মহন্ত দুয়ো কৃষ্ণৰ ভকত।।৯৭৩।।
অবধূত বেশে ফুৰা গৃঢ় ৰূপ ধৰি।
আমিসৱ পাতকীৰ পাতেক সংহৰি।।
কৃষ্ণত ভকত যত ব্রাহ্মণ আছন্ত।
তেসম্বেসে জগতক নিস্তাৰি ফুৰন্ত।।৯৭৪৷৷
কুমাৰ নাৰদ ঋভু অঙ্গিৰা দেৱল।
অসিত গৌতম ব্যাস দুর্ব্বাসা কপিল।।
শুক যাজ্ঞবল্ক্য জাতুকর্ণ দত্তাত্রেয়।
বশিষ্ঠ পৰশুৰাম মুনি মার্কণ্ডেয়।।৯৭৫৷৷
আসুৰি ৰোমস মুনি চ্যবন আৰুণি।
পতঞ্জলি বেশিৰা পঞ্চশিখ মুনি।।
কৌশল্য হিৰণ্যনাভ দেৱঋষি ধৌম্য।
শ্রুতদেৱ ঋতধ্বজ মুনিতে উত্তম।।৯৭৬।।
এসম্বাক আদি আনো বৈষ্ণৱ ব্রাহ্মণ।।
জগত নিস্তাৰি সৱে ফুৰন্ত সঘন।।
এতেকৰ মধ্যত তোমৰা কোন দুই।
পুছো মঞি মহামূঢ় গ্রাম্যপশু হুই।।৯৭৭।।
গ্রাম্যপাশ গুচাই মোক কৰায়ো প্রসন্ন।
দুইহান চৰণে হেৰা পশিলো শৰণ।।
মোহ অন্ধকাৰে মঞি ভৈলোহো অজ্ঞান।
জ্ঞান দীপ জ্বালি মোক কৰা পৰিত্ৰাণ।।৯৭৮৷৷
ৰাজাৰ বচন শুনি অঙ্গিৰা বদতি।
মঞিতো অঙ্গিৰা ৰাজা চিনিবি সম্প্রতি।।
পুত্ৰবৰ দিয়া তোক জনাইলো বৈৰাগ্য।
নকৰিবি শোক তোৰ ভৈলা মহাভাগ্য।।৯৭৯৷৷
এহেন্তে নাৰদ মুনি ব্রহ্মাৰ নন্দন।
পুত্র শোকার্ণৱে তোৰ মগ্ন ভৈল মন।।
তোকে বুজাইবাক আসি আছো দুয়ো ভাই।
হৰি ভকতৰ তোৰ শোক নুযুৱায়।।৯৮০।।
ব্রাহ্মণত হিত তই কৃষ্ণত ভকত।
তোৰ দুখ দেখি দুখ আমাৰ মনত।।
তোহোকেসে কৃপায় আসিলো দুয়ো ভাই।'
কৃষ্ণদাস ভৈলে বিষাদক নুযুৱায়।।৯৮১৷৷
তৈসানি আসিলো তোক বুজাইবাক জ্ঞান।
মহাজ্ঞান নুপুছি মাগিলি পুত্ৰদান।।
এহিমতে সৱাকো জানিবি নৰেশ্বৰ।।
পুত্ৰ ভাৰ্য্যা ধন যত সন্তাপৰ ঘৰ।।৯৮২।।
যতেক ঐশ্বৰ্য্য ৰাজা পৃথিৱী সকল।
ভণ্ডাৰ খমাৰ পাত্র মন্ত্রী সেনাবল।।
সমস্তে চঞ্চল কিঞ্চিতেকো নাহি সাৰ।
শোক মোহ ভয় মাত্ৰ কৰাৱে নিকাৰ।।৯৮৩।।
গন্ধৰ্ব্ব নগৰ যেন দেখি আকাশত।
সপোনৰ নিধি যেন মিছা মনোৰথ।।
সেহিমতে মিছা যত দেখা যত শুনা।
কিঞ্চিতেকো নুহি সাৰ যত মানে গুণা।।৯৮৪।।
কেৱলে চিন্তিয়ো মাত্র হৰিৰ চৰণ।
সেহিসে পৰম সাৰ মুকুতি কাৰণ।।
সমস্তৰে আত্মা হৰি সমস্তৰে পতি।
এহি মহাজ্ঞান চিন্তি তড়িয়ো দুর্গতি।।৯৮৫।।
....
।।চিত্রকেতুৰ গুহ্য জ্ঞানলাভ।।
অনন্তৰে নাৰদে বুলিলা কৃপাবাণী।
স্বস্থ মন হুয়ো ৰাজা আপোনাক চিনি।।
শুন এক দিবো তোক মুকুতিকাৰক।
সপ্তবাৰ জপি মাত্র পাইবি অনন্তক।।৯৮৬।।
দাদা অঙ্গিৰাই তোক দিলা যিটো জ্ঞান।
কৃষ্ণ কৃপা বিনে তাৰ নপাইবি প্রমাণ।।
ভকতি নভৈলে দায়া নোপজে কৃষ্ণৰ।
এতেকে ভকতি পথ ধৰা নৰেশ্বৰ।।৯৮৭।।
মহাদেৱ আদি যাৰ পদ সেৱা কৰি।
তড়িল দুস্তৰ ভ্ৰম মায়া দূৰ কৰি।।
সেই ঈশ্বৰত ৰাজা কৰিয়ো ভকতি।
অপ্রয়াসে পাইবো মহা দুর্ল্লভ মুকুতি।।৯৮৮।।
শুক নিগদতি পৰীক্ষিত মহাযশী।
অনন্তৰে মহাজ্ঞান কহি দুয়ো ঋষি।।
দেখিলা নৃপতি কিছো ভৈল স্বস্থ মন।।
জ্ঞাতি মিত্র অন্য জনে কৰয় ক্রন্দন।।৯৮৯।।
তাসম্বাৰ শোক দুখ গুচাইবাৰ মনে।
মৃতক পুত্রক জীয়াইলন্ত তেতিক্ষণে।।
ইহাৰ মুখত জ্ঞান জানোক সকলে।
এহি গুনি নাৰদে মাতিলা যোগবলে।।৯৯০৷৷
শুনৰে জীৱাত্মা তই দেখ চক্ষুভৰি।।
তোৰ পিতৃ মাতৃ সৱে কান্দে তোক ধৰি।।
তোৰ শোকে সন্তাপ কৰয় বন্ধুগণ।
তাসম্বক নমাতি আছস কি কাৰণ।।৯৯১।।
এহি শৰীৰতে তই হুয়া উপসন্ন।
শেষ আয়ু আছে তোৰ ভুঞ্জ সুখগণ।।
পিতৃদত্ত সিংহাসনে বসি হউ ৰাজা।
বন্ধুগণ সমে মহাসুখে পাল প্রজা।।৯৯২।।
জীৱে মাতিলেক শুনি নাৰদৰ বাণী।
কাৰ মঞি পুত্র পিতৃ মোৰ আছে কোনি।।
কৰ্ম্মফলে ভ্রমো মঞি সকলো যোনিত।
খনো উৰ্দ্ধ খনো অধঃ খনো পৃথিৱীত।।৯৯৩।।
এসম্বেসে পিতৃ মাতৃ নিষ্ঠে হোৱৈ যেৱে।
সকলো যোনিত কেনে উপজোহো তেৱে।।
সৱেয়ো সৱাৰো পিতৃ মাতৃ বন্ধুজন।।
সৱেয়ো সৱাৰো শত্রু মিত্র উদাসীন।।৯৯৪।।
সুৱৰ্ণ ৰজত কৰি আদি দ্রব্যচয়।
ব্যৱসা কৰিয়া যেন কিনয় বিকয়।।
ইহাৰ গৃহৰ হন্তে আৰো গৃহে যায়।
জীৱো সেহিমত জানি শোক নুযুৱায়।।৯৯৫।।
একো জনমত সম্বন্ধৰ থিত নাই।।
এহিমতে জানা সৱে বিনষ্ট পৰায়।।
পুত্ৰ ভাৰ্য্যা পশু ধন বস্ত্র অলঙ্কাৰ।
যেতিক্ষণে বেচিল তেখনে ভৈল তাৰ।।৯৯৬৷৷
যাৱদেকে থাকেমানে আপোনা গৃহত।
তাৱদেকে মোৰ হেন নুগুচে মনত।।
এহিমতে ফুৰে জীৱ সকলো যোনিত।
কোনে পুত্ৰ বুলিবাক পাৰয় নিশ্চিত।।৯৯৭।।
স্বৰূপ অব্যয় জীৱ মায়াৰে আশ্রয়।
আপোনাক মায়া কৰি আপুনি স্ৰজয়।।
নাহি তাৰ শত্রু মিত্র আপোন বা পৰ।।
আপুনি সৱাৰে সাখী আপুনি ঈশ্বৰ।।৯৯৮।
নোচোৱে জীৱক পাপ পুণ্য কৰ্ম্মফল।
উদাসীন সম জীৱ পৰম নির্ম্মল।।
কৃষ্ণক নভজে জীৱ এহি মাত্র দোষ।
এতেকেসে নানা দুখ দেখে অসন্তোষ।।৯৯৯৷৷
হেন জানি কেহো শোক নকৰিবা মোক।।
যাৱে জীৱামানে কৃষ্ণদেৱ ভজিয়োক।।
মঞি পাপী নকৰিলো বিষ্ণুত ভকতি।
সৱে থাকা মঞি হেৰা যাঞো অধোগতি।।১০০০৷৷
এহি বুলি জীৱে ছাড়ি গৈলা দেহা এড়ি।
পৰম বিস্ময় সৱে ভৈলা নৰনাৰী।।
মহামোহ নিহল ছিণ্ডিল তাৰ বোলে।
শোক এড়ি হৰি হৰি ঘুষিল সকলে।।১০০১।।
ক্রিয়া কাৰ্য্য কৰিল কুলৰ ব্যৱহাৰ।
দুস্তেজ পুত্র স্নেহ গুচিল ৰাজাৰ।।
যিবা নাৰীগণে বালেকক বধিলেক।
মহাভয় মাজে সৱে নিঃশ্ৰীক ভৈলেক।।১০০২।।
শিশু পুত্রহত্যা ব্ৰত কৰিলেক টান।
মুনিগণে নিৰূপি আছন্ত যেন ঠান।।
নাৰদৰ প্রসাদত ৰাজা চিত্রকেতু।
জানিলন্ত আপোনাৰ মুকুতিৰ হেতু।।১০০৩৷৷
গৃহ অন্ধকূপৰ তেখনে ভৈলা বাজ।।
পঙ্কহন্তে নিস্তৰিল যেন গজৰাজ।।
যমুনা তীৰক লাগি গৈলা আথে বেথে।।
স্নান কৰি হৰিক পূজিলা বিধিমতে।।১০০৪৷৷
তহিতে দেখিলা পাচে অঙ্গিৰা নাৰদ।
সাদৰে নৃপতি বন্দিলন্ত দুইৰো পদ।।
পৰম ভকতি ভৈল জানি চিত্রকেতু।
কহিয়া কৃষ্ণৰ নাম জগতৰ হেতু।।১০০৫।।
নমো ভগৱন্ত বাসুদেৱ নিৰঞ্জন।
নমোহো প্রদ্যুম্ন অনিৰুদ্ধ সঙ্কর্ষণ।।
নমোহো পৰমানন্দ নমো নাৰায়ণ।
সংসাৰ সাগৰে মোক কৰিয়ো তাড়ন।।১০০৬।।
এহি মহামন্ত্রে কৰা হৰিত ভকতি।
অঙ্গিৰা নাৰদ দুয়ো গৈলা মহামতি।।
চিত্রকেতু ৰাজা পাচে মহামন্ত্র পাই।।
সাত দিন নিৰাহাৰে আছন্ত ধিয়াই।।১০০৭।।
সাত দিন মানে হৰিচৰণ ধিয়াইলা।
সেহি পুণ্যে বিদ্যাধৰ অধিপতি ভৈলা।।
কতদিন অনন্তৰে বিদ্যাৰ প্ৰভাৱে।।
প্রৱেশিলা যাই দেৱ অনন্তৰ ঠাৱে।।১০০৮।।
সাক্ষাতে দেখিলা দেৱ সহস্রবদন।
মৃণাল ধৱল তনু সুনীল বসন।।
কিৰীটি কুণ্ডল ফণা মণিৰ প্রকাশ।
সুৰ সিদ্ধগণে বেঢ়ি আছে চাৰি পাশ।।১০০৯৷৷
সহস্রেক মুখে হৰিনাম বখানন্ত।
অৰুণ কমল নেত্র জ্বলন্তে আছন্ত।।
দেখিল মাত্রকে সৱে গুচিল কল্মষ।
চিত্ত শুদ্ধি ভৈল বাঢ়ি গৈল প্ৰেমৰস।।১০১০৷৷
পুলকিত তনু ঝৰে আনন্দ লোতক।
অষ্টাঙ্গে পৰিয়া নমিলন্ত অনন্তক।।
কৃষ্ণপদ পঙ্কজ পৰম মহাভাগ।
নাৰদৰ প্ৰসাদে সাক্ষাতে পাইলা লাগ।।১০১১।।
আনন্দে ভৰিল তনু নোলায় বচন।
চৰণক চাই তম্ভি ৰৈল কতোক্ষণ।।
আৰম্ভিলা স্তুতি মন কৰি সাৱধান।
নমো নমো কৃষ্ণপদ পঙ্কজ নিদান।।১০১২।।
তুমিসে অজিত কেহো জিনিতে নপাৰে।
তথাপি তোহ্মাক ভকতিত বশ্য কৰে।।
একান্ত শৰণে ভজে যিটো সাধুচয়।
আপোনাক দিয়া তুমি কিনো কৃপাময়।।১০১৩।।
সৃষ্টি স্থিতি আদি যত তোহ্মাৰেসে লীলা।
অঙ্গে অঙ্গে ব্রহ্মাদিক তুমিসে সুজিলা।।
মিছা দেৱ মঞি বুলি কৰো অহঙ্কাৰ।
তুমিসে পৰম দেৱ কেহো নাহি আৰ।।১০১৪৷৷
কোটি কোটি ব্রহ্মাণ্ডৰ লেখা জোখা নাই।।
যাৰ ৰামগৰ্ত্তে আসে যায় সমূদায়।।
এতেকে অনন্ত প্রভু বুলিয়া তোহ্মাক।
চৰণে শৰণ লৈলো তাড়িয়ো আমাক।।১০১৫।।
বিষয়ক অভিলাষে নৰপশুগণ।
ক্ষুদ্র দেৱ পূজে ছাড়ি তোহ্মাৰ চৰণ।।
যি দেৱক পূজে ঐশ্বৰ্য্যক কৰি আশ।
সিয়ো দেৱ মৰে আপুনিয়ো হৱে নাশ।।১০১৬।।
দেৱত কৰিয়া নৃপতিৰ সেৱা ভাল।
সুখে থাকে ভৃত্য ৰাজা থাকে যতকাল।।
দেৱ ভালে থাকন্তে সেৱক আগে মৰে।
তভো কৃষ্ণ এড়ি আন দেৱ সেৱা কৰে।।১০১৭।।
ভাগৱত ধৰ্ম্মে তযু গুণনাম স্মৰি।
কোননো সিদ্ধিক নপাৱয় নৰনাৰী।।
প্রাণীহিংসা ধৰ্ম্মে একোথানে সিদ্ধি নাই।।
তযু কোপ বাড়ে নষ্ট হৱে সমুদায়।।১০১৮৷৷
শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন তযু ভকতিক এড়ি।
নানা দেৱ পূজে প্রাণীগণ হিংসা কৰি।।
আপোনাক দ্রোহ কৰি পাৱে নানা দুখ।
পৰকো দুখক দেই হৰিত বিমুখ।।১০১৯৷৷
নমোহো সহস্ৰশিৰ প্ৰভু ভগৱন্ত।
অভকত জনে যাৰ তত্ত্ব নজানন্ত।।
সৰিষপ প্রায় কৰি পৃথিৱী মণ্ডল।
একগোটা ফণে ধৰি আছা মহাবল।।১০২০।।
তযু দৰশনত নিখিল পাপ ক্ষয়।
আত কিঞ্চিতেকো প্রভু নাহিকে সংশয়।।
চণ্ডালো উচ্চাৰি যাৰ নাম একেবাৰ।
পৰম পৱিত্র হোৱে নিস্তৰে সংসাৰ।।১০২১।।
মহাঋষি নাৰদ তোহ্মাৰ নিজদাস।
তাহান প্রসাদে তড়িলোহো মোহপাশ।।
এহি মহাবৰ প্রভু সাধোহো সম্প্রতি।
জন্মে জন্মে তযু পাৱে নছাড়ো ভকতি।।১০২২।।
চিত্রকেতু নৃপতিৰ মহাতুতি শুনি।
প্রেমভাৱে অনন্তে বুলিলা প্রিয়বাণী।।
ভৈলি মহাভকত জানিলো ঐকান্তিক।
তোহোৰ ভাগ্যক মঞি কহিবোহো কিক।।১০২৩৷৷
অঙ্গিৰা নাৰদ যিটো কহিলা যুগুতি।
মোহোৰেসে ভাগ্য সিটো বিমল ভকতি।।
ভকতিসে পাৱে মোক জানিবি নিশ্চয়।
আন একোমতে মোৰ পথ নপাৱয়।।১০২৪।।
মঞিসে জীৱন আত্মা সকলে লোকৰ।
মঞিসে ব্যাপিয়া আছো বাহ্য অভ্যন্তৰ।।
মোত পৰে সংসাৰত আন কিছু নাই।
এতেকে ভকতি পথে মোক লাগ পায়।।১০২৫৷৷৷
মানৱী জনম ইটো পৰম শোভন।
জ্ঞান বিজ্ঞান আত হোৱে উতপন্ন।।
তাঙ্ক পাই নকৰয় আহ্মাত ভকতি।
অনেক জন্মক লাগি যায় অধোগতি।।১০২৬।।
সাধু সাধু চিত্রকেতু বঞ্চিলি সংসাৰ।
মোহোৰ ভকতি তোক নছাড়োক আৰ।।
এহি বুলি প্রিয় বাক্যে অনেক সাদৰি।।
অন্তর্ধান ভৈলা পাচে অনন্ত মুৰাৰি।।১০২৭।।
।।শিৱ-পার্বতীক তিৰস্কাৰ।।
শুকমুনি বোলে পৰীক্ষিত পুণ্য সেতু।
অনন্তক নেদেখি বিকল চিত্রকেতু।।
হৰি হৰি বুলি প্রণামিলা সেহি দিশে।
বিমানত চড়ি লড়ি গৈলন্ত হৰিষে।।১০২৮।।
পৰম সুন্দৰী বিদ্যাধৰীগণ সঙ্গে।
মৃদঙ্গ মন্দিৰা কৰতাল ধৰি ৰঙ্গে।।
হৰিগুণ গায়া ক্রীড়া কৰি নানা থানে।
আনন্দে আকুল নজানন্ত ৰাতিদিনে।।১০২৯৷৷
মেৰুৰ চৌপাশে আছে নানা ৰম্য স্থান।
বাঞ্ছিলাত সিদ্ধি যত মিলয় আপোন ।।
সিদ্ধ মুনিগণে প্রশংসন্ত চাই চাই।
ক্রীড়া কৰি ফুৰন্ত কৃষ্ণৰ গুণ গাই।।১০৩০৷৷
জিনি জৰা মৰণ বলৰ নাহি অন্ত।
এহিমতে অনেক বৎসৰ অপৰ্য্যন্ত।।
বিষ্ণুদত্ত বিমানত চড়ি মহাভাগ।
একদিনা যান্তে শঙ্কৰক পাইলা লাগ।।১০৩১৷৷
কৈলাসৰ শৃঙ্গত শঙ্কৰ আছে বসি।
সিদ্ধ চাৰণগণে আছয় উপাসি।।
কোলে কৰি গৌৰীক আলিঙ্গি দুই হাতে।
সমাজতে উপাসি আছন্ত ভূতনাথে।।১০৩২।।
শঙ্কৰৰ কোলে আতি জ্বলন্ত পাৰ্ব্বতী।
ফটিক পৰ্ব্বতে যেন সুথিৰ বিদ্যুতি।।
পৰমা সুন্দৰী গৌৰী আতিশয় প্রিয়া।
মুখ চায়া হাসিয়া ধৰন্ত সাৱটিয়া।।১০৩৩।।
উচ্ছকুচ ভৰে সঙ্কুচিত মহাশান্তী।
সমাজত লাজে যেন গাৱত লুকান্তি।।
দেখি চিত্রকেতুৰ বিতর্কে গৈল মন।
পাৰ্ব্বতীক শুনাই হেন বুলিলা বচন।।১০৩৪।।
চিত্রকেতু বোলে হেন নতো দেখো আন।
আঙ্কে জগতৰ গুৰু বোলে সৰ্ব্বজন।।
তিৰীগোট কোলে লৈয়া সমাজৰ মাজ।
আলিঙ্গিয়া বসি আছে নাহি কিছো লাজ।।১০৩৫।।
পৰম তপস্বী জটাধৰ দিগম্বৰ।
মহা ব্রহ্মবাদী আদি যোগী মহেশ্বৰ।।
হেন হুয়া নাৰী কোলে লৈয়া সমাজত।
বসি আছে নিলাজ কামুক যেনমত।।১০৩৬।।
নিলাজ কামুক যিবা আছে উনমত্ত।
সিয়ো গোপ্য থানে থাকে নাৰীৰ সঙ্গত।।
এহে পুনু প্রসিদ্ধ বিশুদ্ধ দণ্ডধাৰী।
সমাজতে আলিঙ্গন্ত নছাড়ন্ত নাৰী।।১০৩৭।।
ইহান্তেসে শিখিয়া পাষণ্ড বোধবাদী।
সঙ্গে নাৰী লৈয়া ফুৰে ভক্তিক উচ্ছাদি।।
শঙ্কৰে নেৰন্ত নাৰী এৰিবেক কোনে।
কিনো মহা কষ্ট ভ্রষ্ট ভৈল যোগীগণে।।১০৩৮।।
এহিমতে চিত্রকেতু অনেক বল্কিল।
শুনি মহেশ্বৰে হাসি কিছো নুবুলিল।।
মৌনে থাকিলন্ত সমজ্যাৰ যত জনে।
কৃষ্ণ কৃষ্ণ মনে সুমৰিলা ঘনে ঘনে।।১০৩৯৷৷
শিৱৰ মহিমা কিছো নুবুজি নৃপতি।
বুলিল অনেক নিন্দা বচন যুগুতি।।
.............
৷৷ পাৰ্ব্বতীৰ অভিশাপ।।
শুনিয়া গৌৰীৰ আতি নসহিল মন।
মহাক্ৰোধ কৰি গৌৰী বুলিলা বচন।।১০৪০৷৷
আপোনাক জিতেন্দ্রিয় মানি দুৰাচাৰ।
মোৰ স্বামী শিৱক নিন্দিলা বহুবাৰ।।
খঙ্গে দেৱী কাম্পন্ত মাতন্ত খৰতৰ।
আৰে দেখো এহিসে ভৈলেক দণ্ডধৰ।।১০৪১৷৷
নাৰী সঙ্গে লৈয়া থাকে নিলাজ উন্মত্ত।
দুষ্ট শঙ্কৰৰ কথা শুনিয়া লোকত।।
শাক্তি কৰিবাক আসি আছে অধিকাৰী।
এতেকেসে নিন্দা ইটো বোলে উচ্চ কৰি।।১০৪২।।
ইটো পাতকীৰ নিন্দা সহে কাৰ প্রাণ।
শঙ্কৰত কৰি ইটো ভৈল ধৰ্ম্মজান।।
ইসে শঙ্কৰক আৱে দিৱে শিক্ষাবাক।
আৱে জানো মহাদেৱে তেজিবে আমাক।।১০৪৩৷৷
ই ধৰ্ম্মক কিবা ব্রহ্মাদেৱে নজানন্ত।
এতেকেসে মোক তেজিবাক নোবালন্ত।।
ব্ৰহ্মাৰ কুমাৰ ভৃগু নাৰদক আদি।
কুমাৰ কপিল মনু সৱে ব্রহ্মবাদী।।১০৪৪৷৷
তেসম্বেও শঙ্কৰক নকৰে নিষেধ।
চিত্রকেতু গন্ধৰ্ব্বেসে জানে ধৰ্ম্মভেদ।।
এতেক বোলন্তে আতি ক্রোধ বাঢ়ি যাই।
বুলিবে লাগিলা দেৱী সমজ্যাক চাই।।১০৪৫।।
ব্রহ্মা আদি সেৱে যাৰ চৰণ কমল।
জগতৰ গুৰু মঙ্গলৰো সুমঙ্গল।।
যাৰ শিৱ হেন নাম বুলি প্রমাদত।
সকলে জন্মৰ মহাপাপ কৰি হত।।১০৪৬।।
হেনয় প্রভুক আসি কৰে তিৰস্কাৰ।
ধৰ্ম্মক চিনাৱে প্রাণে সহিবেক কাৰ।।
দুষ্ট ক্ষেত্রি হুয়া বিদ্যাধৰ পদ পাই।।
নিন্দা কৰি ফুৰে আক দণ্ডিবে যুৱাই।।১০৪৭।।
যদি বোলা বিষ্ণুত ভকত ইটো জন।
দণ্ডিবাক যোগ্য নোহে কহে শাস্ত্রগণ।।
ক্ৰোধৰ বেগত সতী বোলন্ত বচন।
নুহি নুহি ইটো হৰিভক্তৰ লক্ষণ।।১০৪৮।
বিষ্ণু ভকতিৰ পাত্র নুহি দুৰাচাৰ।।
মঞি শ্রেষ্ঠ বুলি যাতে কৰে অহঙ্কাৰ।।
অসুৰে নিচিনি যেন নিন্দে মহন্তক।
এতেকেসে দিবো আক উচিত শাপক।।১০৪৯।।
অসুৰ যোনিক আৱে চল দুৰাচাৰ।
আউৰ যেন আমাক নকৰ অহঙ্কাৰ।।
দুখ লভিলেসে জ্ঞান আপুনি জানিবি।
তেৱে আৰ মহন্তক নিন্দা নকৰিবি।।১০৫০৷৷
হেন শুনি সমজ্যাৰ মনে ভৈল তাপ।
বিষ্ণুৰ ভকত চিত্রকেতু পাইলা শাপ।।
নকম্পিলা চিত্রকেতু গৌৰীৰ শাপত।
শুকে কহিলন্ত পৰীক্ষিতৰ আগত।।১০৫১৷৷
দিব্য বিমানৰ হন্তে নামি তেতিক্ষণ।
অৱনত শিৰে পাচে বুলিলা বচন।।
চিত্রকেতু বদতি তেজিয়ো দেৱী তাপ।
অঞ্জলি কৰিয়া হেৰা লৈলো তযু শাপ।।১০৫২।।
ঈশ্বৰে নিয়োজি মোৰ আছে যেন নয়।
তাহান চেষ্টাক কোনে বাধিবে পাৰয়।।
তোহ্মাক শাপিবে মোৰ আছয় শকতি।
কিন্তু বৈষ্ণৱৰ নুহি হেনয় যুগুতি।।১০৫৩৷৷
বিশেষত সংসাৰত কিছো নাহি সুখ।।
কিবা শাপ কিবা বৰ দুয়োতেই দুখ।।
কিবা স্বর্গ নৰক সকলে মায়াময়।
অজ্ঞানত প্রাণীসৱে কিছো নজানয়।।১০৫৪।।
সংসাৰ চক্ৰত ভ্রমি উপজি মৰয়।
যাৱদেকে হৰিৰ ভকিত নজানয়।।
হৰিত ভকতি ভৈলে কাকো নাহি ভয়।
আত্মাৰ পৰমানন্দ সুখক পাৱয়।।১০৫৫৷৷
যেহি থানে লাগে সেহি থানে জন্ম হৌক।
হৰি ভকতিয়ে যেন নছাড়য় মোক।।
অজ্ঞানীসে কৰয় শাপত ইটো ভয়।
মাধৱৰ ভকতে কটাক্ষো নকৰয়।।১০৫৬।।
একেসে কাৰ্য্যক মঞি কৰোহো কাকূতি।
অসাধু বচন মোক বুলিলাহা সতী।।
যি হৌক সি হৌক তাক ক্ষমিয়োক আই।
শাপ এৰাইবাক লাগি কাৰো শক্য নাই।।১০৫৭।।
শঙ্কৰ গৌৰীক প্রণামিয়া এহি বুলি।
নিজথানে চড়ি চিত্রকেতু গৈলা লড়ি।।
বিস্ময়ে চাহিয়া থাকিলন্ত হৰগৌৰী।
হৰি ভকতৰ কিনো বচন চাতুৰি।।১০৫৮৷৷৷
অনন্তৰে গৌৰীক বুলিলা মহেশ্বৰ।
দেৱ ঋষিগণে শুনি আছে নিৰন্তৰ।।
শঙ্কৰ বদতি গৌৰী দেখিলা প্রত্যেক।
হৰি ভকতিৰ আজি মহিমা সম্যক।।১০৫৯।।
যতেক বুলিলা মানে সকলে যুগুতি।
মিছাত শাপিলা দোষ কৰিলাহা সতী।।
বিষ্ণুত ভকত যিটো হৱে শুদ্ধময়।
কিঞ্চিতেকো মন্দ দেখিবাক নপাৰয়।।১০৬০।।
হৌক ইন্দ্র চন্দ্র ব্রহ্মা কাকো নাই ডৰ।
দোষ দেখি তেখনে মাতয় যথোত্তৰ।।
হিংসায় নোবোলে কেহো নোবোলয় ৰাগে।
এতেকতে ভকতক ভৎসিবে নলাগে।।১০৬১।।
কৃষ্ণেসে ঈশ্বৰ দেৱতাৰ আদি দেৱ।
তাহান চৰণে যিটো কৰে নিতে সেৱ।।
তাৰ কাক ভয় আছে তিনিয়ো লোকত।
মহাকালো ভয়ে পলায় যাহাৰ নামত।।১০৬২।।
স্বর্গ নৰকৰ যিটো পৰম মুকুতি।
তিনি একে তুল্য যাৰ হৰিত ভকতি।।
নৰকতো মোক্ষ সুখ কৃষ্ণনাম শুনে।
স্বৰ্গতো নৰক দুখ কৃষ্ণনাম বিনে।।১০৬৩।।
ঈশ্বৰৰ লীলা আক বুজন নযায়।
যাৱে দেহা থাকে তাৱে সুখ দুখ পায়।।
তাৱে জন্ম মৃত্য তাৱদেকে শাপ বৰ।
যাদৱেকে নুহি নৰ হৰিৰ কিঙ্কৰ।।১০৬৪।।
বাসুদেৱ কৃষ্ণত ভকতি নিষ্ঠা যাৰ।
কৌটি শাপতো ভয় নোপজয় তাৰ।।
আগতে দেখিলা মঞি কি কৈবো মহিমা।
বিষ্ণুভকতেসে কৰে সমস্তকে ক্ষমা।।১০৬৫।।
যেৱে আজি তোমাক শাপয় চিত্রকেতু।
তেৱে তযু শাপ এৰাইবাক কিবা হেতু।।
এহি জানি কোনো ক্ষণে হেন নকৰিবা।
বিষ্ণু ভকতক কদাচিতো নশাপিবা।।১০৬৬।।
মঞি ব্রহ্মাদেৱ মহা নাৰদক আদি।
সুৰগণ যত মুনিগণ ব্রহ্মবাদী।।
এতেকেসে সেৱে যিটো কৃষ্ণৰ চৰণ।
তান ভকতক শাপিবেক কোনজন।।১০৬৭।।
সমস্ত জনৰে আত্মা কৃষ্ণ সৰ্ব্বেশ্বৰ।
নাহি শত্রু মিত্র যাৰ আপোন যে পৰ৷৷
তাতো নিজ ভকতক কৰা আতি স্নেহ।
নেদেখন্ত ভিন্ন যেন আপোনাৰ দেহ।।১০৬৮।।
তানে প্রিয় চিত্রকেতু বিদ্যাধৰ পতি।
সৰ্ব্বক্ষণে কৰে এক শৰণ ভকতি।।
তাঙ্ক শাপ দিয়া বৰ কৰিলাহা দোষ।
মাধৱৰ মনে যো নো মিলে অসন্তোষ।।১০৬৯।।
মঞি হৰিদাস যে তুমিয়ো হৰিদাসী।
আমাত কৃষ্ণৰ দোষ উপজিল আসি।।
আমি দুয়ো মিলি কৰে হৰিত কাকূতি।
হেন শুনি শুদ্ধমন ভৈলন্ত পাৰ্ব্বতী৷৷১০৭০৷৷
দণ্ডৱতে পড়িয়া তহিতে হৰ গৌৰী।
কৃষ্ণক কৰিলা তুতি নমস্কাৰ কৰি।।
কৰিলোহো অপৰাধ ক্ষমিয়ো মুৰাৰি।
নমো নমো ভকতবৎসল দেৱহৰি।।১০৭১৷৷
সমজ্যাৰ লোকসৱে ঘোষে জয়হৰি।
কৃষ্ণ কৃষ্ণ মহাকৃষ্ণ অনেক উচ্চৰি।।
কৃষ্ণক প্রণামি সুৱে ভৈল সুস্থ চিত্ত।
শুক ঋষি বদতি শুনিয়ো পৰীক্ষিত৷৷১০৭২।।
অনন্তৰে চিত্ৰকেতু পায়া ঘোৰ শাপ।
সাধুৰ লক্ষণ কিছু নকৰিলা তাপ।।
অসুৰ স্বৰূপ হই ত্বষ্টৰ যজ্ঞত।
উপজিল মহাবীৰ অগ্নিৰ মধ্যত।।১০৭৩।।
শৰীৰে ব্যাপিল যাৰ তিনিয়ো জগত।
বৃত্র হেন নাম এভো জানে সংসাৰত।।
এতেকেসে মাধৱত ভৈল দৃঢ়মতি।।
একো জন্মে ভকতক নেৰয় ভকতি।।১০৭৪।।
বজে কাটন্তেও নেৰিলেক হৰিনাম।
কহিলোহো ইন্দ্রে সমে বৃত্ৰৰ সংগ্রাম।।
অসুৰ যোনিত গতি পাইলে মাধৱত।
কহিলো বৃত্ৰৰ কথা তোমাৰ আগত।।১০৭৫৷৷
এহি ইতিহাস চিত্রকেতু উপাখ্যান।
বিষ্ণুভকতৰ সৱে কথাতে প্রধান।।
প্রভাতত উঠি যিটো সুমৰে সাদৰি।
পৰম গতিক পাৱে পাপত নিস্তৰি।।১০৭৬৷৷
কহিলো বৃত্ৰৰ তাৰ ভকতিৰ হেতু।
হেনমতে বৃত্রে আসি ভৈলা চিত্রকেতু।।
হেন জানি কৃষ্ণক ভজিয়ো পৰীক্ষিত।
কৃষ্ণত ভকতি কৰি হুইবা কৃতকৃত্য।।১০৭৭।
দেখা নৰনাৰী কেন কৃষ্ণত ভকতি।
অসুৰ জন্মত দিলে পৰম মুকুতি।।
হেন জানি তেজা আন দেৱ সেৱা মতি।
হৰিত কৰিয়ো এক শৰণ ভকতি।।১০৭৮৷৷
ভকতিত নাহি জাতি অজাতি নির্ণয়।
একচিত্তে হৰি মাত্র ভজোক নিশ্চয়।।
কুকুৰকো খাই যিটোজন ম্লেচ্ছ জাতি।
তাহাকো নিস্তাৰ কৰে হৰিৰ ভকতি।।১০৭৯।
চাণ্ডালো কৰয় যদি হৰিত ভকতি।
ব্রাহ্মণতো কৰিয়া পৱিত্ৰ সিটো আতি।
বিপ্র হুয়া নকৰয় হৰিত ভকতি।।
চাণ্ডালতো কৰি সিটো অপৱিত্ৰ আতি।।১০৮০।।
তাহাৰেসে বল শীল তাহাৰেসে জাতি।
যমদূতে নিয়া যেৱে নকৰয় শাস্তি।
কৃষ্ণক নভজি মিছা মাত্র শাস্ত্র পঢ়ে।
মইনা শালিকা ভাটো যেন বাণী ৰড়ে।।১০৮১।।
চুইলে কলি চাণ্ডালে গুচিল সদাচাৰ।
তীর্থে ব্রতে দানে যজ্ঞে নকৰে নিস্তাৰ৷৷
হেন জানি একমনে লৈয়ো হৰিনাম।
কৃষ্ণ সম বন্ধু আন নাহিকে উপাম।।১০৮২৷৷
ৰত্ন পাঠকৰ সুত শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী।
মহাভাগৱত পদ ৰচিলা সম্প্রতি।।
নিস্তৰিবে মন যাৰ আছে নৰনাৰী।
নিৰন্তৰে উচ্চ কৰি বোলা হৰি হৰি।।১০৮৩৷৷
..........
।।ব্রহ্মহত্যা ভয়ত ইন্দ্ৰৰ পলায়ন
আৰু হৰি অৰ্চ্চনা।
।।দুলড়ী৷৷
শুক নিগদতি শুনা পৰীক্ষিত
বৃত্র যেৱে মাৰা গৈল।
ইন্দ্র বিনে আন তিনিয়ো লোকৰ
মহা মহোৎসৱ ভৈল।।
দেৱ পিতৃ ঋষি যম ৰুদ্র আদি
সৱে গৈল নিজ থান।।
ইন্দ্ৰৰেসে মাত্র দুখ নুগুচিল
সৱাৰে ভৈল কল্যাণ।১০৮৪৷৷
শুনি পৰীক্ষিত শুকত পুছন্ত
কহিয়ো হেতু ইহাৰ।
ইন্দ্ৰৰ কিসক দুখ নুগুচিল
সংশয় ভৈল আমাৰ।।
শুকে যে বোলন্ত শুনা হৰিদাস
কহো আক সমুদায়।
পূৰ্ব্বত বৃত্ৰৰ ভয়ে দেৱগণ
ইন্দ্ৰক বুলিলা যায়।১০৮৫৷৷
কৰি তুতি নতি দেৱ মুনিসৱে
বুলিলা আতি বিনয়।
বৃত্ৰক বধিয়ো ত্রৈলোক্য ৰাখিয়ো
জয় জয় হৰিহয়।।
শুনি ইন্দ্রে তাক ইচ্ছা নকৰিলা
ব্রাহ্মণৰ বধ ভয়।
দেৱতাক চাই বুলিলা বুজাই
কাৰণ কহি বিনয়।।১০৮৬।।
একবাৰ বিশ্ব ৰূপ ব্রাহ্মণক
বধিলো আতি ক্ৰোধত।
ৰাজসুখ তেজি মহাদুখ পাইলো
কৰিলো দারুণ ব্রত।।
পাচে ভূমি জল বৃক্ষ নাৰীগণে
কৰিলেক মোক দায়া।
সিটো ব্রহ্মহত্যা এড়াইলো সকলে
তাসম্বক বাটি দিয়া।।১০৮৭।
কৃষ্ণৰ প্রসাদে পৱিত্ৰ ভৈলোহো
তানে নাম গুণ গাই।
বৃত্ৰ ব্ৰহ্মহত্যা কৰি পুনৰপি
এড়াইবে কেমন ঠাই।।
ইন্দ্ৰৰ বচন শুনি দেৱগণ
ঋষিগণ সমুদায়।।
নাহি ভয় বুলি আশীৰ্ব্বাদ কৰি
বুলিলা সৱে বুজাই।।১০৮৮৷৷
অশ্বমেধ যজ্ঞ কৰাইবো তোহ্মাক
প্ৰৱন্ধে আমি যতনে।
অশ্বমেধ যজ্ঞে খণ্ডে ব্রহ্মহত্যা
কহে মহা মুনিগণে।।
পৰমাত্মা কৃষ্ণ সৱাৰো ঈশ্বৰ
পূজি তাঙ্ক ভক্তি কৰি।
জগতকে যেৱে বধা ইন্দ্র তুমি
তথাপি তাড়িবে হৰি।।১০৮৯।
শুনিয়ো ঈশ্বৰ কৃষ্ণৰ মহিমা
পৰম আশ্চৰ্য্য আতি।
মহা মহা যত পাপীকো নিস্তাৰে
তাহান নাম ভকতি।।
ব্রহ্মবধী পিতৃ বধী মাতৃবধী
গুৰুবধী যিটোজন।
গৰু তিৰি মাৰে বিশ্বাস ঘাতক
আনো যত পাপীগণ।।১০৯০৷৷
কুকুৰকো খায় চাণ্ডালতো কৰি
হীনতৰ পাপ জাতি।
সিটো ঈশ্বৰৰ নামমাত্র ডাকি
শুদ্ধ হোৱে সৱে আতি।।
হেনয় কৃষক মহা শ্রদ্ধা কৰি
যজ্ঞত পূজাইবো আমি।
ব্ৰহ্ম সমন্বিতে জগত বধিলে
নিস্তাৰিবা তভো তুমি।।১০১১।।
ইটো বৃত্রাসুৰ নামেসে ব্রাহ্মণ
দাৰুণ নিস্খল আতি।
কিছু পাপ নাই ইহাৰ বধত
ঝান্টে মাৰা সুৰপতি।।
শুকে বুলিলন্ত এতেক উৎসাহ
শুনি ইন্দ্ৰ সুৰপতি।।
মনত উৎসাহে বৃত্ৰক বধিলা
সৱাহানে অনুমতি।।১০৯২।।
বৃত্র বধ ভৈল মহা কৌতূহলে
সৱে গৈল নিজ থান।
ইন্দ্ৰক আনিয়া যজ্ঞ নকৰাইলা
নকৰিলা পৰিত্ৰাণ।।
ব্রহ্মবধী ভৈলে কেহোনো চোৱয়
ইন্দ্ৰৰ মনত দুখ।
মহন্তজনক কলঙ্কে লঙ্ঘিলে
কিছো নাহিকয় সুখ।।১০৯৩।।
ইন্দ্রে দেখিলন্ত চাণ্ডালিনী ৰূপে
ব্রহ্মহত্যা আসে ধাই।।
ক্ষয়ৰোগী তাই বিকৃত বসন
ৰুধিৰ ছাদন্তে যায়।।
কেশচয় মেলি বিকৃত চাণ্ডালী
ঘনে কম্পে হাত পাৱ।
ৰহ ৰহ ইন্দ্র কৈক যাস বুলি
পাৰন্তে আসয় ৰাৱ।।১০৯৪।।
দুর্গন্ধ মদ্যৰ গন্ধ বনে তাইৰ
ঘ্রাণে নাক ফুটি যায়।
এহি ব্ৰহ্মহত্যা জানি শচীপতি
ভয়ে কাম্পে হাত পায়।।
ত্রাহি কৃষ্ণ বুলি লৱড় দিলন্ত
গাৱে যত বল আছে।
ঘোৰ ব্ৰহ্মবধ বায়ুসম বেগে
খেদি যায় পাচে পাচে।।১০৯৫৷৷
আকাশ প্রকাশি ফুৰি দশোদিশি
লুকাইবে নপাই ঠায়।
শিৱৰ দিশক ঐশান্যক লাগিল
গৈলন্ত পাচে পলায়।।
তহিতে মানস সৰোৱৰ আছে
তাহাক পাইলন্ত যাই।।
সূক্ষ্ম ৰূপ ধৰি পদ্মনালে পশি
থাকিলা তাতে লুকাই।।১০৯৬।।
সহস্র বৎসৰ অলক্ষিত ৰূপে
আছিলন্ত ব্ৰত কৰি।
পৰম বান্ধৱ মাধৱৰ নাম
জানি হৃদয়ত ধৰি।।
ব্রহ্মহত্যাক ৰুদ্রে খেদাইলেক
ঐশান্য দিশক প্রতি।
চুইবাক ইন্দ্রক নপাই ব্রহ্মহত্যা
গৈল পাচে অধোগতি।।১০৯৭।।
সেহিসে কালত ইন্দ্র ভৈল যাই
নহুষ নাম নৃপতি।
বিদ্যা তপ যোগ বলৰ প্ৰভাৱে
পাইলে গৈয়া অম্ৰাৱতী।।
ঐশ্বৰ্য্যৰ গৰ্ব্বে অন্ধ ভৈল পাচে
শচীক বুলিলা যাই।
ইন্দ্র ভৈলো মোক ভজিয়ো সুন্দৰী
হাসি হাসি মুখ চাই।।১০৯৮৷৷
শুনি শচী সতী শোকে কান্দিলন্ত
নেদিলা কিছো উত্তৰ।
হা ইন্দ্ৰ বুলি কান্দি মন দুখে
চলিলা গুৰুৰ ঘৰ।।
দেখি বৃহস্পতি দুখে পুছিলন্ত
কি ভৈল শচী তোমাৰ।
হেন শুনি শচী আখি মুখ মুচি
কহিলা দুখ নিকাৰ।।১০৯৯৷৷
ইন্দ্ৰৰ সন্তাপে দিনে যুগ যায়
আছো তাঙ্কে বাট চাই।
নহুষে আসিয়া খোজে মোক আৱে
কৰিবো কোন উপায়।।
শচীৰ বচনে দায়া সম্পজিলা
দিলন্ত ভাল উপায়।
বুলিবা তাহাক বিপ্রযানে চড়ি
আসা যেৱে মোৰ ঠাই।।১১০০।
তেৱে মঞি তোক ভজিবো বুলিয়া
আসিবেক মন্দমতি।
ব্রাহ্মণৰ শাপে সর্প হুয়া পাচে
যাইবে সিটো অধোগতি।।
অচিৰতে নিজ স্বামীক লভিয়া
গুচিবে সৱে অপায়।
এহি শুনি শচী বুলিলন্ত পাচে
নহুষক লাগ পাই।।১১০১।।
সিটো মন্দমতি শচীক বাঞ্ছয়
বিপ্ৰক দোলা জোড়াইল।
কোপে দ্বিজবৰ দিলে মহাশাপ
অজগৰ যোনি পাইল।।
তাত অনন্তৰে সহস্র বৎসৰে
ইন্দ্ৰৰ গৈল ললাট।
কৃষ্ণৰ প্রসাদে পাপক নিস্তৰি
পাইল অম্ৰাৱতী পাট।।১১০২।।
দেৱ ঋষিগণে ব্রাহ্মণসকলে
আনিলন্ত আগবাঢ়ি।
শোক ভৈল দূৰ হৰিষ প্রচুৰ
দণ্ড ছত্র তুলি ধৰি।।
অশ্বমেধ যজ্ঞ কৰাইলন্ত আসি
ঋষিগণে বিধিমতে।
পৰম ঈশ্বৰ হৰিক পূজিলা
ভকতিয়ে শুদ্ধ চিত্তে।।১১০৩।
বাৱে বাদ্যচয় গন্ধৰ্ব্বে গাৱয়
অপেস্বৰা কৰে নৃত্য।
অম্ৰাৱতী বুলি জয় কৃষ্ণ ধ্বনি
জগত কৰে পৱিত্ৰ।।
গুৰু বৃহস্পতি পুৰোহিত ভৈলা
ইন্দ্ৰৰ গুচিল পাপ।
কৃষ্ণনাম স্মৰি হেলায় তড়িলা
বৃত্র ব্রহ্মহত্যা পাপ।।১১০৪৷৷
সৰ্ব্ব দেৱময় কৃষ্ণ কৃপাময়
যজিলন্ত শচীপতি।
সূৰ্য্যৰ প্রকাশে যেন অন্ধকাৰ
পাপ ভৈল অধোগতি।।
ইন্দ্ৰ গুচি পাচে মহেন্দ্র ভৈলন্ত
কৃষ্ণ ভকতিৰ বলে।
শচীসমে পাচে আসনে বসিলা
বেঢ়িল পাত্র মণ্ডলে।।১১০৫।
পৰম আনন্দে যত দেৱগণে
শুনন্ত কৃষ্ণৰ কথা।
কৃষ্ণ প্রসাদত ভৈল কৃতকৃত্য
স্বৰ্গৰ যত দেৱতা।।১১০৬৷৷
.........
।।শুকদেৱৰ উপদেশ।।
।।ছবি।।
ব্যাসসুত নিগদতি শুনা অৰ্জ্জুনৰ নাতি
কহিলো সুধিলা যতমানে।
আৱে আন কৰ্ম্ম তেজা কৃষ্ণৰ চৰণে ভজা
কৃষ্ণনাম নেৰিবা সঘনে।।
এহি মহা কথাচয় নিঃশেষ পাপৰ ক্ষয়
ঈশ্বৰৰ চৰিত্ৰ কীৰ্ত্তন।
মহাসুৰ বৃত্র বধ ইন্দ্ৰৰ বিজয় পদ
ভকতৰ চৰিত্ৰ বর্ণন।।১১০৭।।
ইহাক মহন্তগণে পঢ়োক শুনোক ঘনে
পৰ্ব্বে পৰ্ব্বে নিত্যাগত কৰি।
লভিবেক মহাধন পুণ্যকীৰ্ত্তি মহাজন
সমস্তে দুর্গতি দুখ হৰি।।
সৰ্ব্বপাপ বিমোচন নষ্ট হোৱে শত্রুগণ
নিত্যাগতে বাঢ়িবে কল্যাণ।
পৰমায়ু হৱে বৃদ্ধি আনো যত হোৱে সিদ্ধি
অন্তকালে পাৱে বিষ্ণুথান।।১১০৮৷৷
নমো নমো কৃষ্ণদেৱ ইষ্ট মোৰ নাহি কেৱ
যত দেখা সৱে মায়াময়।
তুমিসে পৰম বন্ধু ভকত কৰুণা সিন্ধু
গুচায়োক চিত মোহময়।।
কৃষ্ণপদ শিৰে ধৰি শ্ৰীচন্দ্ৰ ভাৰতী ধীৰে
কহে কৃষ্ণ বিনে নাহি আন।
মহাভাগৱত পদ নাম বৃত্রাসুৰ বধ
সমাপতি ভৈল এহিমান।।১১০৯৷৷
শুনা সমাজিক লোক এৰা সৱে ভয় শোক
ধৰা মাধৱৰ পদ্ম পাৱে।
শুনা মাধৱৰ কথা খেদি গুৰি যথা তথা
ইটো প্রাণখানি থাকে যাৱে।।
শাস্ত্রবাদ লোকবাদ তেজা আৰ উনমাদ
যেৱে জানা তৰিবা দুর্গতি।
একনিষ্ঠ কৰি মতি ভজিয়ো কমলাপতি
নাম ধৰি কৰিয়ো ভকতি।।১১১০৷৷
দেখা ঘোৰ কলিকাল বেঢ়ি পৰে মায়াজাল
ধৰ্ম্ম কৰ্ম্ম কিছো নুহি সাৰ।
কৈৰ হন্তে কৈত মৰি নজানি নিশ্চয় কৰি
আছে ঘোৰ যমৰ দুৱাৰ।।
তথা নাহি বন্ধু আন কৰিবেক পৰিত্ৰাণ
দুৰ্ঘোৰ দাৰুণ যমপুৰী।
জীৱন্তেও নাহি সুখ মৰিলেয়ো মহাদুখ
হেন জানি ভজিয়ো শ্রীহৰি।।১১১১৷৷
বেদ বেদান্তৰ যত গীতা শাস্ত্র ভাগৱত
সমস্ততে দেখি এহিমান।
কৃষ্ণ বিনে পৰিত্ৰাণ নাহি নাহি নাহি আন
কহন্ত শুনন্ত মুনিগণ।।
হেন জানি কৃষ্ণনাম লৈয়ো মুখে অবিশ্রাম
কলি সাগৰৰ হৈয়ো পাৰ।
কেতিক্ষণে পৰে পিণ্ড উইচুলা যেন ভিণ্ড
একেতিলে হৱে ছাৰখাৰ।।১১১২।।
ধন জন ভাৰ্য্যা পুত্র ই বা থাকিবে কুত্র
সৱে উৰুৱাৱে কাল বাৱে।
হৰিত অর্পিয়া সৱে শোকে নপাইবেক তেৱে
মন মজায়োক হৰিপাৱে।।
যেৱে আছা পাপ কৰি তেৱে ঝাণ্টে ভজা হৰি
নভজিবা আন দেৱতাক।
যত মানে দিয়া বেলি পাতেকীৰ বস্তু বুলি
একো দেৱে নুচুইবেক তাক।।১১১৩।।
পতিত পাৱন হৰি শুনি আছো শিশুধৰি
বেদতে দেখিয়ো পৰমাণ।
অত্যন্ত পাপীয়ো মৰি মাধৱৰ নাম ধৰি
পাৱয় বিষ্ণুৰ পুণ্য স্থান।
এতেকে পণ্ডিত ভৈলে ভাণ্ডিবাক নুযুৱাই
ধনলোভে সামান্য জনক।
যেৱে ধনলোভ কৰি আন অর্থ বখানয়
তেৱে সিটো চলে নৰকক।।১১১৪।।
তাহাৰ সমান পাপী জগততো নাহিকয়
ইহাকেসে কহিলো বুজাই।
যাৰ ইচ্ছা ভজা হৰি কহিলো সুগম কৰি
মোত পুনু কিছু দোষ নাই।।
নোহো মঞি মহাধীৰ বুদ্ধিতো নুহিকো থিৰ
ইটো দোষ ক্ষমিবা আমাৰ।।
কিন্তু কৃষ্ণ নামগুণ জানিবা নজানি কহে
তভো কৰে জগত নিস্তাৰ।।১১১৫।।
নমো নমো মহেশ্বৰ কোটি কোটি ব্রহ্মাণ্ডৰ
কৃষ্ণেসে পৰম ইষ্টদেৱ।
নবাঞ্চোহো আন বৰ জনমে জনমে মোৰ
তোহ্মাৰ চৰণে কৰো সেৱ।।
যাৰ নাম গুণ সদা অনন্ত শঙ্কৰ ব্ৰহ্মা
আদি দেৱগণ নজানন্ত।
মহামূর্খ হুয়া মঞি পদচয় কৰিলোহো
আক ক্ষমা কৰা ভগৱন্ত।।১১১৬।।
নমো কৃষ্ণ অন্তর্য্যামী মোহোক জানিবা স্বামী
তোহ্মাৰ দাসৰো মঞি দাস।
তোহ্মাৰ চৰণে মঞি এতেক প্রার্থনা কৰো
দিয়ো তযু ভকতৰ পাশ।।
সপোনে সচিতে মোৰ আন মতি নপৰোক
মাধৱৰ নামগুণ বাজে।
শ্রীচন্দ্ৰ ভাৰতী গতি জয়তী কমলাপতি
ৰাম হৰি ঘুষিয়ো সমাজে।।১১১৭।।
।।ইতি বৃত্ৰাসুৰ বধ সম্পূৰ্ণ।।
।।ইতি শ্ৰীমদ্ভাগৱত ষষ্ঠ স্কন্ধ সমাপ্ত।।